Η Κίνα δεν έχει εγκαταλείψει την Πρωτοβουλία «Ζώνη και Οδός»

Στην δεκαετία από τότε που ο Κινέζος ηγέτης, Σι Τζινπίνγκ, ανακοίνωσε την Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός (Belt and Road Initiative, BRI), το τεράστιο πρόγραμμα υποδομών και επενδύσεων του Πεκίνου έχει γίνει καθοριστικό μέρος της εξωτερικής πολιτικής του. Στα πρώτα χρόνια της BRI, δεκάδες αναδυόμενες οικονομίες στην Αφρική, την Ασία, και την Λατινική Αμερική αγκάλιασαν το πρόγραμμα, καθοδηγούμενες σε μεγάλο βαθμό από την προσέγγιση του Πεκίνου να μην θέτει ερωτήσεις για την δανειοδότηση μεγαλεπήβολων έργων όπως λιμάνια εμπορευματοκιβωτίων, σιδηροδρομικά δίκτυα, και μεγάλης κλίμακας φράγματα, και την φαινομενικά απεριόριστη οικονομική του δύναμη. Το όργιο δανεισμού αιφνιδίασε την Ουάσιγκτον και τους δημοκρατικούς εταίρους της, προκαλώντας μεγάλη ανησυχία ότι το Πεκίνο φόρτωνε χώρες με δυσβάσταχτο χρέος, ενώ στήριζε οικονομικά τους αυταρχικούς φίλους [του].

Έργο σιδηροδρομικής σύνδεσης της πρωτοβουλίας Belt and Road στο λιμάνι Tanjung Priok στην Τζακάρτα, στην Ινδονησία, τον Σεπτέμβριο του 2022. Ajeng Dinar Ulfiana / Reuters
------------------------------------------------------

Αλλά το κύμα δανεισμού της BRI υποχώρησε εκπληκτικά γρήγορα. Ο δανεισμός της Κίνας σε υπερπόντιες υποδομές είναι τώρα ένα κλάσμα αυτού που ήταν πριν από πέντε χρόνια, λόγω των εγχώριων οικονομικών προβλημάτων της χώρας, της δραστικής (και ευρέως υποτιμημένης) αναπροσαρμογής των κανονισμών του Πεκίνου για τις υπερπόντιες επενδύσεις το 2016-17, και μιας σειράς υψηλού προφίλ αποτυχιών της BRI σε χώρες από τον Ισημερινό έως την Σρι Λάνκα. Το Πεκίνο δεν εγκαταλείπει την Belt and Road —κάθε άλλο. Αλλά σήμερα, η BRI της λαϊκής φαντασίας -ένα κυρίαρχο, παγκόσμιο σχέδιο δανεισμού υποδομών που στοχεύει στην ενίσχυση της ισχύος της Κίνας- είναι ουσιαστικά νεκρό. Στην θέση του υπάρχει ένα λιγότερο φανταχτερό, λιγότερο ακριβό μοντέλο δέσμευσης, που βασίζεται στην καλλιέργεια δεσμών πιο οργανικά σε τομείς όπως το εμπόριο, οι τηλεπικοινωνίες, η πράσινη ενέργεια, και η ακαδημαϊκή κοινότητα.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναδυόμενες οικονομίες θα πρέπει να το λάβουν υπόψιν. Οι ηγέτες σε όλο τον παγκόσμιο Νότο που αναζητούν νέα χρηματοδότηση [2] από την Κίνα θα πρέπει να είναι προσεκτικοί, δεδομένου ότι το Πεκίνο είναι όλο και πιο απίθανο να υπογράψει την χρηματοδότηση μεγάλων έργων υποδομής. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι βιομηχανοποιημένοι εταίροι τους θα πρέπει να αντιμετωπίσουν ένα μεταβαλλόμενο πρότυπο κινεζικής επιρροής -ένα παράδειγμα που απομακρύνεται από τα μεγάλα έργα υποδομής προς μια πιο διάχυτη, πιο βιώσιμη δέσμευση. Και οι δύο ομάδες [δηλαδή, οι υπεύθυνοι στις αναπτυγμένες και αναδυόμενες οικονομίες και οι ηγέτες του παγκόσμιου Νότου] θα πρέπει να συνεργαστούν για να αντιμετωπίσουν την κληρονομιά του ξεφαντώματος δανεισμού του Πεκίνου, η οποία έχει τροφοδοτήσει την διαφθορά, ενθάρρυνε αντιδημοκρατικές πρακτικές, και έχει επιβαρύνει τα κράτη αποδέκτες με τεράστια χρέη.

Αντιμέτωπες με την εξελισσόμενη εκστρατεία επιρροής της Κίνας, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι βιομηχανικοί εταίροι τους έχουν μια διπλή πρόκληση. Πρέπει να αναθεωρήσουν την δική τους αναπτυξιακή στρατηγική για να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις για υποδομές και δημοκρατική λογοδοσία σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο, αλλά πρέπει επίσης να βοηθήσουν τους εταίρους στον αναπτυσσόμενο κόσμο να αντιμετωπίσουν την ανανεωμένη προσέγγιση του Πεκίνου. Καθώς η Κίνα πλήττεται από αυξανόμενους οικονομικούς και δημογραφικούς αντίθετους ανέμους, το Πεκίνο αντιμετωπίζει τα όριά του και μαθαίνει από τα λάθη του. Η ανανεωμένη BRI της Κίνας θα θέσει νέες προκλήσεις στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής που επιδιώκουν να ανταποκριθούν στην εκτεταμένη οικονομική εμβέλεια της Κίνας -και στην δύναμή της να εμβαθύνει την δημοκρατική οπισθοδρόμηση σε μεγάλο μέρος του κόσμου.

Η ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑ-ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΚΙΝΟΥ

Όταν η Πρωτοβουλία Belt and Road αναπτύχθηκε για πρώτη φορά, χαιρετίστηκε από αναλυτές σε όλο τον κόσμο ως «μετασχηματιστική» και «δυνητικά επαναστατική». Οι πρώτοι αριθμοί για τον κινεζικό διεθνή δανεισμό φάνηκε να επιβεβαιώνουν αυτήν την άποψη. Σύμφωνα με το ερευνητικό εργαστήριο AidData, κατά την διάρκεια των πέντε πρώτων ετών της BRI, οι δαπάνες της Κίνας για την ανάπτυξη στο εξωτερικό ήταν κατά μέσο όρο υπερδιπλάσιες από τις αντίστοιχες δαπάνες των ΗΠΑ, με αποκορύφωμα τα απίστευτα 120 δισεκατομμύρια δολάρια το 2016. Το πρόγραμμα δανεισμού του Πεκίνου βρήκε άμεσο ακροατήριο επειδή στόχευε σε ένα γνήσιο και πιεστικό πρόβλημα: πολυάριθμες αναπτυσσόμενες χώρες χρειάζονται επειγόντως μεγάλης κλίμακας υποδομές μεταφορών και ενέργειας, αλλά συγκρατούνταν από το τίμημα που συνήθως ανέρχεται σε πολλά τρισεκατομμύρια δολάρια. Επιπλέον, οι παραδοσιακοί δανειστές αναπτυξιακών προγραμμάτων, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα, συχνά παρέχουν δάνεια στις αναπτυσσόμενες χώρες με όρους που οι δανειολήπτες έχουν περιγράψει ως επαχθείς ή ακόμη και πατροναριστικούς. Αντίθετα, τα χωρίς δεσμεύσεις δάνεια του Πεκίνου έχουν επαινεθεί από τους ηγέτες που αναζητούν πιο ευέλικτες μορφές χρηματοδότησης.