Η ρωσική στρατηγική «ως τα μισά της κόλασης»

Στις 21 Σεπτεμβρίου του 2022, όταν ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, ανακοίνωσε την μεγάλης κλίμακας επιστράτευση ανδρών σε ηλικία μάχης, θεωρήθηκε ως μια δραματική κίνηση προς τον ολοκληρωτικό πόλεμο. Το Κρεμλίνο δεν μπορούσε πλέον να υποβαθμίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία ως μια τυπική «ειδική επιχείρηση» στην οποία οι απλοί Ρώσοι είχαν μικρή συμμετοχή. Φοβούμενοι αυτό που επρόκειτο να συμβεί, εκατοντάδες χιλιάδες νέοι άνδρες εγκατέλειψαν την χώρα, καθώς κυκλοφορούσαν φήμες ότι οι υπηρεσίες ασφαλείας επρόκειτο να κλείσουν τα σύνορα για να εμποδίσουν περισσότερους ανθρώπους να φύγουν -και να λάβουν δραστικά μέτρα για να πιέσουν όσους είχαν φύγει να επιστρέψουν και να πολεμήσουν. Πολλοί υπέθεσαν επίσης ότι την διαταγή του Πούτιν θα ακολουθούσε μια δεύτερη, ακόμη ευρύτερη επιστράτευση, και ότι ολόκληρη η ρωσική κοινωνία θα βρισκόταν σύντομα σε συνεχή πολεμική κατάσταση.

Τα αποτελέσματα μιας ρωσικής στρατιωτικής επίθεσης, στην περιοχή της Ντόνετσκ, στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2023. Yevhen Titov / Reuters
-----------------------------------------------------------

Ωστόσο, λίγες από αυτές τις φήμες αποδείχθηκαν αληθινές. Για το υπόλοιπο του 2022, ακόμη και μέχρι την πρώτη επέτειο του πολέμου στα τέλη του Φεβρουαρίου, τα σύνορα της Ρωσίας παρέμειναν ανοιχτά και μια δεύτερη επιστράτευση δεν έγινε ποτέ. Αντιθέτως, η χώρα έμεινε σε κατάσταση «μερικής επιστράτευσης», όπως την είχε αποκαλέσει ο Πούτιν. Πράγματι, παρά τον τεράστιο αριθμό των ρωσικών απωλειών στην Ουκρανία, δεν έχει επηρεαστεί κάθε οικογένεια και για πολλούς Ρώσους της μεσαίας τάξης, η ζωή συνεχίστηκε σχεδόν όπως και πριν.

Η εκπληκτική πραγματικότητα της επιστράτευσης του Σεπτεμβρίου ανέδειξε ένα ευρύτερο χαρακτηριστικό του πολέμου του Πούτιν στην Ουκρανία. Συχνά, το Κρεμλίνο φαινόταν αρχικά να ακολουθεί μια μαξιμαλιστική πορεία. Αντί να εισβάλει στην ανατολική Ουκρανία, εξαπέλυσε μια πλήρους κλίμακας επίθεση σε ολόκληρη την χώρα και προσπάθησε να καταλάβει το Κίεβο. Εκτός από την ανάπτυξη αρμάτων μάχης, πυραύλων, και βαρέος πυροβολικού, ο Πούτιν έχει επανειλημμένα διατυπώσει απειλές για την χρήση πυρηνικών όπλων. Και φαίνεται ότι ήταν πρόθυμος να θυσιάσει δεκάδες χιλιάδες άνδρες για να τροφοδοτήσει τον πόλεμό του. Στο εσωτερικό, εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ακραία μέτρα για την καταστολή των ρωσικών μέσων ενημέρωσης και της λαϊκής διαφωνίας, καθώς και για να θέσει την ρωσική οικονομία σε πολεμική βάση.

Ωστόσο, πολλές από αυτές τις κινήσεις ήταν στην πράξη πολύ λιγότερο σοβαρές από όσο φαίνονται στα χαρτιά. Στην Ουκρανία, παρά τις αυξανόμενες επιθέσεις σε μη στρατιωτικές περιοχές, η Ρωσία απέφυγε να χρησιμοποιήσει το πλήρες οπλοστάσιό της. Και παρόλο που ο Πούτιν έχει κάνει πολλά για να αυξήσει τoν έλεγχό του στην ρωσική κοινωνία κατά το έτος που μεσολάβησε από την εισβολή, πολλά από τα πιο εκτεταμένα εσωτερικά μέτρα του έχουν εφαρμοστεί ελλιπώς. Ξανά και ξανά, το Κρεμλίνο έχει αποτύχει να φτάσει την πλήρη στρατιωτικοποίηση και την πλήρη επιστράτευση -είτε της οικονομίας είτε της κοινωνίας στο σύνολό της.

Σύμφωνα με πολλές ενδείξεις, αυτή η μερική προσέγγιση στον ολοκληρωτικό πόλεμο δεν είναι τυχαία, ούτε είναι απλώς το αποτέλεσμα μιας αποτυχημένης εκτέλεσης. Αντιθέτως, η Ρωσία φαίνεται να ακολουθεί μια σκόπιμη στρατηγική που στοχεύει τόσο στην Δύση όσο και στον ίδιο της τον πληθυσμό. Με την χάραξη μιας μαξιμαλιστικής στάσης στον πόλεμο, το Κρεμλίνο μπορεί να υποδηλώσει στην Δύση ότι είναι έτοιμο να κάνει ό,τι χρειαστεί για να κερδίσει στην Ουκρανία, χωρίς απαραίτητα να χρειαστεί να κάνει πράξη τις απειλές του. Εν τω μεταξύ, στο εσωτερικό της χώρας, η ρωσική κυβέρνηση μπορεί να μεταφέρει [το μήνυμα] στους απλούς Ρώσους ότι έχει την δυνατότητα να σφίξει τα λουριά περαιτέρω, αλλά ότι δεν πρόκειται να αποξενώσει τον πληθυσμό. Και στις δύο περιπτώσεις, η στρατηγική προσφέρει στον Πούτιν έναν ανοιχτό δρόμο προς την περαιτέρω κλιμάκωση, αλλά χωρίς το άμεσο κόστος.

ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΗ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ, ΣΤΕΝΗ ΕΘΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Από τις πρώτες εβδομάδες της εισβολής τον Φεβρουάριο του 2022, οι στοχευμένες ενέργειες του Κρεμλίνου συχνά αψηφούσαν την ρητορική του περί ολοκληρωτικού πολέμου. Σκεφτείτε το πώς η κυβέρνηση προσπάθησε να διαχειριστεί την ρωσική κοινωνία. Σχεδόν αμέσως, η στρατιωτική επίθεση ακολουθήθηκε από μια κατά μέτωπο επίθεση στα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και την κοινωνία των πολιτών της Ρωσίας. Τον Μάρτιο, ο δημοφιλής φιλελεύθερος ραδιοφωνικός σταθμός, Ekho Moskvy, και η ανεξάρτητη εφημερίδα, Novaya Gazeta, έκλεισαν˙ δημοσιογράφοι αναγκάστηκαν [να οδηγηθούν] στην εξορία˙ και εισήχθησαν νέοι δρακόντειοι νόμοι περί λογοκρισίας. Το πιο σημαντικό, η κυβέρνηση έβαλε στο στόχαστρο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επιδιώκοντας προφανώς να φιμώσει κάθε κυκλοφορία ανεξάρτητων πληροφοριών για τον πόλεμο.