Πώς η οικονομική επιβράδυνση της Κίνας θα μπορούσε να βλάψει τον κόσμο

Μέχρι πρόσφατα, δύο κινητήριες δυνάμεις οδηγούσαν την οικονομική αλλαγή στην Κίνα: η ταχεία ανάπτυξη από ένα χαμηλό σημείο εκκίνησης και η υιοθέτηση, αρχής γενομένης από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, πολιτικών προσανατολισμένων στην αγορά. Το κατά κεφαλήν εισόδημα αυξήθηκε από μόλις μερικές εκατοντάδες δολάρια ετησίως το 1978 σε 12.000 δολάρια σήμερα. Ο μετασχηματισμός αυτός στηρίχθηκε στη μεταρρύθμιση και την απελευθέρωση της οικονομίας, μια επιταγή που διατηρήθηκε ακόμη και κατά τα πρώτα χρόνια της θητείας του Κινέζου ηγέτη, Σι Τζινπίνγκ, στο τιμόνι της χώρας. Αλλά κατά την τελευταία δεκαετία, η ανοχή της κυβέρνησης για τις επώδυνες παρενέργειες της μεταρρύθμισης έχει μειωθεί: το Πεκίνο επέλεξε πιο εύκολες πολιτικές μεταρρυθμίσεις, αντιμετώπισε την λεγόμενη παγίδα του μεσαίου εισοδήματος (κατά την οποία οι αυξανόμενοι μισθοί και οι απαιτήσεις μιας πλουσιότερης κοινωνίας θέτουν σε κίνδυνο την βιώσιμη ανάπτυξη), και αντιμετώπισε την ανησυχητική προοπτική της αυξανόμενης πολιτικής αναταραχής.

Ένα εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα στην Σαγκάη, τον Οκτώβριο του 2021. Aly Song / Reuters
---------------------------------------------

Καθώς ο ρυθμός ανάπτυξης της Κίνας έχει επιβραδυνθεί [1] αισθητά, οι ηγέτες της έχουν υιοθετήσει μια πολύ πιο κρατικιστική στάση στην διαχείριση της οικονομίας. Όσο το Πεκίνο καθυστερεί περαιτέρω την απελευθέρωση των μεταρρυθμίσεων, θα παλεύει να αντιμετωπίσει μια αναπόφευκτη επιβράδυνση. Αυτή η παγιωμένη μακροοικονομική μετατόπιση έχει βαθιές επιπτώσεις σε πολλούς τομείς, και δυνητικά σοβαρές συνέπειες για την προσπάθεια του Πεκίνου να απεξαρτήσει την οικονομία [του] από τον άνθρακα. Εάν το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα δεν μπορεί να ενστερνιστεί τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις και συνεχίσει να βασίζεται σε επενδύσεις παλαιού τύπου έντασης ενέργειας και εκπομπών για την προώθηση της ανάπτυξης, τότε η Κίνα δεν θα είναι σε θέση να αυξήσει τους στόχους της για το κλίμα σε συνεννόηση με τους παγκόσμιους ομολόγους της. Τα προβλήματα μιας οικονομίας τόσο μεγάλης όσο η κινεζική δεν είναι μόνο της Κίνας. Οι μακροοικονομικές αλλαγές που βρίσκονται σε εξέλιξη θα επηρεάσουν όχι μόνο τις προσπάθειες της Κίνας για απαλλαγή από τον άνθρακα αλλά και εκείνες πολλών άλλων χωρών. Το Πεκίνο πρέπει να αλλάξει πορεία, θεσμοθετώντας μεταρρυθμίσεις ώστε η επιβράδυνσή του να μην θέσει σε κίνδυνο την ευημερία του -ή τον πλανήτη.

Η ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΣΗ

Η κινεζική κυβέρνηση αναγνωρίζει ότι η χώρα απέχει πολύ από τον στόχο της του 2022 για την ανάπτυξη. Η Κίνα ανέφερε μόνο 3% ετήσια ανάπτυξη, πολύ λιγότερο από τον στόχο του 5,5%. Και ο πραγματικός ρυθμός ίσως να ήταν χειρότερος: τα επίσημα στατιστικά στοιχεία είναι όλο και πιο αμφίβολα και η οικονομία θα μπορούσε στην πραγματικότητα να έχει συρρικνωθεί πέρυσι. Με εξαίρεση το 2020, όταν η έναρξη της πανδημίας COVID-19 ακρωτηρίασε τις οικονομίες παντού, το 2022 σηματοδότησε την πιο αργή αναφερόμενη ανάπτυξη στην Κίνα από την δεκαετία του 1970, καθώς και την πρώτη φορά που αναγνώρισε ότι έχασε σημαντικά έναν στόχο ανάπτυξης. Οι ηγέτες στο Πεκίνο αποδίδουν το αποτέλεσμα αυτό σε μεμονωμένους παράγοντες της πανδημίας, υποστηρίζοντας ότι η υστέρηση ήταν μόνο μια προσωρινή αναποδιά και ότι η αγοραστική δύναμη των Κινέζων καταναλωτών και η περαιτέρω κυβερνητική στήριξη για υποδομές και επενδύσεις θα επιτρέψουν στην χώρα να ανακάμψει. Στο Εθνικό Λαϊκό Συνέδριο του Μαρτίου 2023, οι ηγέτες έθεσαν και πάλι ως στόχο την αύξηση του ΑΕΠ «περίπου κατά 5%» για φέτος.

Οι αισιόδοξοι διαβεβαιώνουν ότι η χώρα θα επανέλθει στους προηγούμενους γρήγορους ρυθμούς της τώρα που έχει εγκαταλείψει τις καραντίνες και τους περιορισμούς της προσέγγισης «μηδενική COVID» [2]. Αλλά η οικονομία της Κίνας επιβραδύνεται λόγω διαρθρωτικών συνθηκών που προηγούνται της πανδημίας. Τα όρια της ανάπτυξής της είναι εμφανή εδώ και μια δεκαετία, και οι παρατηρητές αναγνωρίζουν ότι η κινεζική οικονομία δεν μπορεί πλέον να παράγει τους εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης που συντηρούσαν τον παγκόσμιο ενθουσιασμό τις προηγούμενες δεκαετίες. Για παράδειγμα, η τελευταία πρόβλεψη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου αναμένει ότι η κινεζική οικονομία θα ανακάμψει το 2023, αλλά προβλέπει ότι η ανάπτυξη θα υποχωρήσει σε λιγότερο από 4% μετά το 2024. Αυτό είναι σημαντικά χαμηλότερο από τις προηγούμενες προβλέψεις του ΔΝΤ, καθώς και από τις προβλέψεις των Κινέζων οικονομολόγων που έχουν βαθμονομηθεί για να υποστηρίξουν τον στόχο του διπλασιασμού του κατά κεφαλήν ΑΕΠ έως το 2035.