Η στρατηγική εθνικής ασφάλειας και διεθνούς πολιτικής του Λονδίνου

Το Γραφείο του Υπουργικού Συμβουλίου (Cabinet Office) του Ηνωμένου Βασιλείου αποτελείται από περίπου 2.000 άτομα, έχοντας ως κύρια αποστολή την υποστήριξη του Πρωθυπουργού και την εξασφάλιση της σωστής λειτουργίας της Κυβέρνησης. Ταυτόχρονα, σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών (HM Treasury) λειτουργεί ως το «αρχηγείο» της εκάστοτε κυβέρνησης καθώς ηγείται συγκεκριμένων δράσεων σε διάφορους τομείς πολιτικής.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Ρίσι Σούνακ, εκφωνεί την πρώτη του μεγάλη εγχώρια ομιλία για το 2023 στο Plexal, στο Ολυμπιακό Πάρκο της Βασίλισσας Ελισάβετ, στο ανατολικό Λονδίνο, στις 4 Ιανουαρίου 2023. Stefan Rousseau/Pool via REUTERS/File Photo
-------------------------------------------------------------

Όσον αφορά τις επιμέρους αρμοδιότητες του εν λόγω Γραφείου, αυτές περιλαμβάνουν: «α) Την υποστήριξη της συλλογικής διακυβέρνησης, συμβάλλοντας στην αποτελεσματική ανάπτυξη, συντονισμό και εφαρμογή της πολιτικής, β) την υποστήριξη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και του Κοινού Οργανισμού Πληροφοριών, τον συντονισμό της αντίδρασης της κυβέρνησης σε κρίσεις και την διαχείριση της ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου στον κυβερνοχώρο, γ) την προώθηση της αποτελεσματικότητας και της μεταρρύθμισης σε ολόκληρη την κυβέρνηση μέσω της καινοτομίας, της βελτίωσης των προμηθειών και της διαχείρισης έργων, καθώς και μέσω του μετασχηματισμού της παροχής υπηρεσιών, δ) την προώθηση της δημοσιοποίησης κυβερνητικών δεδομένων και τη μεγιστοποίηση της διαφάνειας στον τρόπο λειτουργίας της κυβέρνησης, ε) την δημιουργία μιας εξαιρετικής δημόσιας υπηρεσίας, βελτιώνοντας την ικανότητα και την αποτελεσματικότητά της και στ) την πολιτική και συνταγματική μεταρρύθμιση» [2].

Στο σημείο αυτό αξίζει να τονιστεί ότι το Ηνωμένο Βασίλειο -αναγνωρίζοντας την αξία ύπαρξης ενός επιτελικού οργάνου για την ολιστική αντιμετώπιση των ζητημάτων εθνικής ασφάλειας όσον αφορά την χάραξη στρατηγικής, την διαδικασία λήψης απόφασης, την διαχείριση κρίσεων και το συντονισμό όλων των εμπλεκόμενων φορέων– προχώρησε το 2010 στην σύσταση Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (National Security Council) [3]. Το έργο του εν λόγω Συμβουλίου αλλά και της Κοινής Επιτροπής Πληροφοριών (Joint Intelligence Committee) [4] υποστηρίζεται από την Γραμματεία Εθνικής Ασφάλειας (National Security Secretariat), αποστολή της οποίας είναι ο συντονισμός όλων των φορέων πάνω σε θέματα στρατηγικής σημασίας που σχετίζονται με την ασφάλεια και τις πληροφορίες [5]. Ένας ακόμα φορέας που συνδράμει στο προαναφερθέν έργο είναι και ο Κοινός Οργανισμός Πληροφοριών (Joint Intelligence Organisation) [6], ο οποίος παρέχει εκτιμήσεις όσον αφορά μείζονα ζητήματα εθνικής ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής.

Εικόνα 1: Τα εξώφυλλα της NSS2008 και των NSS2010, SDSR2010. Πηγή: Cabinet Office
----------------------------------------------------------

ΟΙ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ

Εντός του προαναφερθέντος πλαισίου εθνικής ασφάλειας, το Cabinet Office εξέδωσε το 2008 –πριν ακόμα συσταθεί το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας– την πρώτη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας [National Security Strategy (NSS)] με τίτλο «Security in an interdependent world» (Εικόνα 1) [7], με σκοπό τον καθορισμό του τρόπου αντιμετώπισης και διαχείρισης των προκλήσεων ασφάλειας και των κινητήριων δυνάμεων -σε βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο επίπεδο- και την διαφύλαξη του έθνους, των πολιτών, της ευημερίας, και του τρόπου ζωής του Ηνωμένου Βασιλείου [8]. Το 2010 δημοσιεύτηκε η δεύτερη NSS (Εικόνα 1) με τίτλο «A strong Britain in an age of uncertainty» [9] ταυτόχρονα με ένα ακόμα έγγραφο στρατηγικού χαρακτήρα, την Στρατηγική Ανασκόπηση Άμυνας και Ασφάλειας [Strategic Defence and Security Review (SDSR)] που έφερε τον τίτλο «Securing Britain in an Age of Uncertainty» (Εικόνα 1) [10]. Τα δύο αυτά έγγραφα κινητοποιούσαν από κοινού το σύνολο του κρατικού μηχανισμού για την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων ασφάλειας. Για την ακρίβεια, μέσω της NSS καθοριζόταν το στρατηγικό πλαίσιο δράσης και οι επιθυμητοί στόχοι, ενώ μέσω της SDSR οι τρόποι επίτευξης και τα αναγκαία μέσα για την υλοποίηση των τεθέντων στόχων (Εικόνα 2) [11].

Σύμφωνα μάλιστα με τη NSS του 2010, η καινοτομία που εισήγαγε το εν λόγω έγγραφο ήταν το γεγονός ότι: «[…] καθόριζε μια προσέγγιση "όλης της κυβέρνησης", βασισμένη σε μια έννοια της ασφάλειας που υπερέβαινε τα στρατιωτικά αποτελέσματα. Έδινε μεγαλύτερη έμφαση στην εγχώρια ανθεκτικότητα και σε ένα σταθερό παγκόσμιο περιβάλλον […] αντιμετωπίζοντας τα αίτια της αστάθειας στο εξωτερικό, προκειμένου να αποτραπεί η εκδήλωση κινδύνων στο Ηνωμένο Βασίλειο, όντας έτοιμο (το Ηνωμένο Βασίλειο) να τους αντιμετωπίσει εάν εκδηλωθούν» [12].

Εικόνα 2: Η σχέση μεταξύ NSS και SDSR. Πηγή: Cabinet Office
-------------------------------------------------------------

Το 2015, σε μια προσπάθεια ακόμα στενότερου συντονισμού των δράσεων των κρατικών φορέων, το Ηνωμένο Βασίλειο ενσωμάτωσε την SDSR στην NSS δημοσιεύοντας την Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας και Στρατηγική Ανασκόπηση Άμυνας και Ασφάλειας [National Security Strategy and Strategic Defence and Security Review (NSS/SDSR2015) με τίτλο «A Secure and Prosperous United Kingdom» [13], η οποία εστίαζε στην προάσπιση της οικονομικής ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου, την οποία χαρακτήριζε ως το πρώτο βήμα όσον αφορά την επίτευξη της εθνικής ασφάλειας [14]. Το 2020 το Ηνωμένο Βασίλειο δημοσίευσε επίσης τον Κατάλογο Εθνικών Κινδύνων [National Risk Register (NRR2020)] [15] ο οποίος προσδιόριζε τους βασικούς κακόβουλους και μη κακόβουλους κινδύνους που θα μπορούσαν να επηρεάσουν το Ηνωμένο Βασίλειο την επόμενη διετία, παρέχοντας οδηγίες ανθεκτικότητας για το κοινό, ενώ το 2021 -επιχειρώντας να συνδέσει τους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας με αυτούς της ανάπτυξης αλλά και της εξωτερικής πολιτικής- δημοσίευσε την Ολιστική Ανασκόπηση Ασφάλειας, Άμυνας, Ανάπτυξης και Εξωτερικής Πολιτικής [Integrated Review of Security, Defence, Development and Foreign Policy ή (IR2021)] με τίτλο «Global Britain in a Competitive Age» (Εικόνα 3) [16].

Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της κυβέρνησης του ΗΒ, το εν λόγω στρατηγικό έγγραφο: «[…] είναι μια ολοκληρωμένη διατύπωση της εθνικής ασφάλειας και της διεθνούς πολιτικής του Ηνωμένου Βασιλείου. Περιγράφει τρία θεμελιώδη εθνικά συμφέροντα που συνδέουν τους πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου -κυριαρχία, ασφάλεια, και ευημερία- παράλληλα με τις αξίες της δημοκρατίας και τη δέσμευσή στα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα, το κράτος δικαίου, την ελευθερία του λόγου και της πίστης και την ισότητα» [17].

Εικόνα 3: Τα εξώφυλλα του NRR2020, της NSS/SDSR2015 και της IR2021. Πηγή: Cabinet Office
--------------------------------------------------------

ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

Τον Μάρτιο του 2023 -δύο έτη μετά την δημοσίευση της Ολιστικής Ανασκόπησης Ασφάλειας, Άμυνας, Ανάπτυξης και Εξωτερικής Πολιτικής- το Ηνωμένο Βασίλειο προέβη στην αναθεώρησή της, δημοσιεύοντας την Αναθεωρημένη Ολιστική Ανασκόπηση με τίτλο «Responding to a more contested and volatile world» [18]. Αν και –όπως επισημαίνεται στην σχετική ανακοίνωση της κυβέρνησης– οι γενικές κατευθύνσεις του εγγράφου του 2021 παραμένουν σε ισχύ, εν τούτοις η ραγδαία αύξηση του ανταγωνισμού εντός του διεθνούς περιβάλλοντος και η μετάβαση σε ένα πολυπολικό σύστημα, ανάγκασε το Ηνωμένο Βασίλειο να προσαρμόσει την πολιτική του ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις νέες αυτές απαιτήσεις. Η σημαντικότερη δε από τις αλλαγές αυτές δεν ήταν άλλη από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία [19], η οποία σε συνδυασμό με την εμφάνιση της πανδημίας COVID-19 και την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση [20], προκάλεσε πολιτική αστάθεια στο εσωτερικό του [21].

Η Αναθεωρημένη Ολιστική Ανασκόπηση του 2023 είναι ένα στρατηγικό έγγραφο πενήντα εννέα (59) σελίδων το οποίο χωρίζεται σε τρία Μέρη, Ο Πρόλογος (Μέρος Ι) του Βρετανού Πρωθυπουργού εξηγεί τους λόγους που οδήγησαν το Ηνωμένο Βασίλειο στην Αναθεώρηση της Ολιστικής Ανασκόπησης του 2021, επισημαίνοντας ότι η απειλή της Ρωσίας, η επιδίωξη της Κίνας να διαδραματίσει ένα πιο ενεργό ρόλο στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, καθώς και η αποσταθεροποιητική συμπεριφορά του Ιράν και της Βόρειας Κορέας είχαν προβλεφθεί στο προγενέστερο στρατηγικό έγγραφο του 2021. Επιπλέον εστιάζει στην συμβολή του Ηνωμένου Βασιλείου στην υποστήριξη του αμυντικού αγώνα της Ουκρανίας έναντι της Ρωσίας, την ενεργό του δράση στον Ινδο-Ειρηνικό, την συνεργασία AUKUS [22], και το πρόγραμμα Global Combat Air [23] στο οποίο συμμετέχει μαζί με την Ιταλία και την Ιαπωνία.

Επιπλέον, τονίζει ως κύρια σημεία της νέας Στρατηγικής του Ηνωμένου Βασιλείου την ανάγκη διαμόρφωσης του παγκόσμιου στρατηγικού περιβάλλοντος μέσω της συνεργασίας με άλλους δρώντες, την αυξανόμενη σημασία της αποτροπής και της άμυνας για την ασφάλεια του Βρετανικού λαού και την ενίσχυση των συμμαχιών, το γεγονός ότι η σταθερότητα και η ανθεκτικότητα της οικονομίας και της κοινωνίας αποτελεί προϋπόθεση της ασφάλειας, καθώς και την ανάγκη επένδυσης στα ιδιαίτερα πλεονεκτήματα του Ηνωμένου Βασιλείου όπως αυτό της εξειδίκευσης όσον αφορά την καινοτομία, την τεχνητή νοημοσύνη, τον κυβερνοχώρο, την επιστήμη, και την τεχνολογία. Ο Πρόλογος ολοκληρώνεται από τον Βρετανό Πρωθυπουργό με την φράση:

«Με τα μοναδικά πλεονεκτήματα και τις βαθιές συνεργασίες του Ηνωμένου Βασιλείου, σε συνδυασμό με τις εξαιρετικές μας ένοπλες δυνάμεις, το διπλωματικό δίκτυο, την αναπτυξιακή τεχνογνωσία, τα σώματα ασφάλειας και τις υπηρεσίες πληροφοριών, θα προστατεύσουμε και θα προωθήσουμε τα συμφέροντά μας και θα διαδραματίσουμε ενεργό ρόλο στην υπεράσπιση της προσβασιμότητας, της ελευθερίας, και του κράτους δικαίου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο προσβλέπω σε αυτή την δύσκολη και επικίνδυνη δεκαετία με υπερηφάνεια για την χώρα μας και εμπιστοσύνη στις αξίες μας και με αυτή την Αναθεώρηση Ολιστικής Ανασκόπησης ως το σχέδιό μας».

Η Περίληψη (Μέρος ΙΙ) καταλαμβάνει έκταση εννέα σελίδων, στις οποίες περιγράφονται τα βασικά σημεία της IR2021, οι αλλαγές που σημειώθηκαν έχοντας ως αποτέλεσμα την ανάγκη αναθεώρησης της IR2021, καθώς και τα κυριότερα συμπεράσματα της νέας IR2023. Όσον αφορά τα βασικά σημεία της IR2021, δίνεται έμφαση στην ολιστική προσέγγιση των ζητημάτων εθνικής ασφάλειας ώστε να ενοποιηθούν όλες οι πηγές ισχύος του ΗΒ, να ενοποιηθεί η εσωτερική και εξωτερική πολιτική και να ενισχυθεί η συνεργασία με τους συμμάχους, ενώ επισημαίνονται οι τέσσερις στόχοι που είχαν τεθεί με χρονικό ορίζοντα το 2025, οι οποίοι περιελάμβαναν:

1. Την διατήρηση του στρατηγικού πλεονεκτήματος μέσω της επιστήμης & τεχνολογίας (Ε&Τ),
2. Την διαμόρφωση μιας προσβάσιμης και σταθερής διεθνούς τάξης στην περιοχή του ΗΒ και πέραν αυτής,
3. Την ενίσχυση της συλλογικής ασφάλειας και άμυνας, και
4. Την οικοδόμηση ανθεκτικότητας στο εσωτερικό και το εξωτερικό.

Εικόνα 4: Το εξώφυλλο και τα περιεχόμενα της ΙR2023. Πηγή: Cabinet Office
------------------------------------------------------------------------------

Όσον αφορά τις προτεινόμενες πολιτικές που θα έπρεπε να ακολουθήσει το ΗΒ, αυτές αφορούσαν την πολυμέρεια μέσω του ΟΗΕ και άλλων διεθνών φόρα, τη συλλογική ασφάλεια μέσω του ΝΑΤΟ, τα ισχυρά μέτρα για την προστασία του βρετανικού λαού από τρομοκρατικές ομάδες και το σοβαρό και οργανωμένο έγκλημα, καθώς και την ηγετική δράση στο εσωτερικό και σε παγκόσμιο επίπεδο για την κλιματική αλλαγή και την απώλεια της βιοποικιλότητας. Ως προς τις αλλαγές που σημειώθηκαν στο νέο στρατηγικό περιβάλλον ασφάλειας, οι τέσσερις σύγχρονες τάσεις που επισημαίνονται στο εν λόγω έγγραφο είναι:

1.Οι αλλαγές στην κατανομή της παγκόσμιας ισχύος,
2.Ο διακρατικός, «συστημικός» ανταγωνισμός σχετικά με τη φύση της διεθνούς τάξης,
3.Η ταχεία τεχνολογική αλλαγή, και
4.Η επιδείνωση των διακρατικών προκλήσεων.

Πιο συγκεκριμένα, στην IR2023 τονίζεται ότι η Ρωσία αποτελεί την πιο άμεση απειλή για το ΗΒ γεγονός που επιτάσσει την προσαρμογή των ενόπλων δυνάμεων στη νέα μορφή αγώνα ειδικά στην ξηρά, ότι η Κίνα εμβαθύνει την συνεργασία της με την Ρωσία και το Ιράν επιδιώκοντας την διαμόρφωση μιας νέας διεθνούς τάξης, ότι ο συστημικός ανταγωνισμός μεταξύ των διεθνών δρώντων διεξάγεται πλέον σε νέα πεδία όπως η τεχνολογία, η επιστήμη, η οικονομία, το εμπόριο, και η ενέργεια, ότι η κλιματική αλλαγή και η απώλεια βιοποικιλότητας λειτουργούν ως καταλύτες στην εξέλιξη άλλων προκλήσεων, καθώς και ότι η παγκόσμια αστάθεια που παρατηρείται στο εξωτερικό μεταλαμπαδεύεται και στο εσωτερικό του Ηνωμένου Βασιλείου.

Όσον αφορά τα συμπεράσματα της Αναθεωρημένης Ολιστικής Ανασκόπησης, άξιο προσοχής –ιδιαίτερα για όσους ασχολούνται με ζητήματα στρατηγικού σχεδιασμού– είναι το γεγονός ότι η IR2023 άντλησε στοιχεία από μια εξαιρετικά ευρεία δεξαμενή δεδομένων όλης της Κοινότητας Πληροφοριών του Ηνωμένου Βασιλείου, από διδάγματα του παρελθόντος (lessons learned) και από την διεξαγωγή παιγνίων, λαμβάνοντας υπόψιν τις συστάσεις του Βρετανικού Κοινοβουλίου και τα αποτελέσματα διαβουλεύσεων με συμμάχους και εταίρους.

Τα κυριότερα στρατηγικά συμπεράσματα και οι δεσμεύσεις του Ηνωμένου Βασιλείου όσον αφορά τη IR2023 –όπως αυτά καταγράφονται μέσα στο εν λόγω έγγραφο- είναι τα ακόλουθα:

1.Η πιο πιεστική –σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο επίπεδο- προτεραιότητα εθνικής ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής είναι η αντιμετώπιση της απειλής που συνιστά η Ρωσία για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.

2. Οι αμυντικές δαπάνες του Ηνωμένου Βασιλείου αναμένεται να φθάσουν το 2,2% του ΑΕΠ το 2023, έχοντας αυξηθεί κατά πολύ σε σχέση εκείνες των προηγούμενων ετών.

3. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα διατηρήσει την ηγετική του θέση στο ΝΑΤΟ κατά την επόμενη δεκαετία, σε αντανάκλαση της αυξανόμενης σημασίας του.

4. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα ενισχύσει περαιτέρω την ικανότητά του να αντιμετωπίζει κρατικές και μη κρατικές υβριδικές απειλές κάτω από το όριο της ένοπλης σύγκρουσης.

5. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα αναπτύξει πιο ισχυρά μέτρα για την ενίσχυση της οικονομικής ασφάλειας.

6. Θα υλοποιηθεί μια νέα Πρωτοβουλία Οικονομικής Αποτροπής για την ενδυνάμωση των διπλωματικών και οικονομικών εργαλείων, για την αντίδραση και αποτροπή εχθρικών δράσεων από υφιστάμενους και μελλοντικούς επιθετικούς δρώντες.

7. Θα αναθεωρηθεί η προσέγγιση του Ηνωμένου Βασιλείου ως προς την Κίνα, προκειμένου να διατηρηθεί επίκαιρη ως προς την εξελισσόμενη και καθοριστική για την εποχή πρόκληση που αποτελεί.

8. Θα επιδιωχθεί η καλύτερη συνεργασία και η καλή διαχείριση του ανταγωνισμού, διατηρώντας παράλληλα την ικανότητα αντιμετώπισης του ανταγωνισμού και αντιπαράθεσης στο διεθνές περιβάλλον.

9. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα επενδύσει στη Συμφωνία Εμπορίου και Συνεργασίας [24] με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Πλαίσιο Windsor [25], προκειμένου να βελτιώσει τις μετά-BREXIT σχέσεις με την Ευρώπη.

10. Θα ενισχυθούν οι σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου στον Ινδο-Ειρηνικό - ως χώρος αυξανόμενης γεωπολιτικής και οικονομικής σημασίας –θέτοντας ως προτεραιότητα την επίτευξη των τελικών σταδίων της Συνολικής και Προοδευτικής Συμφωνίας για Δια-Ειρηνική Συνεργασίας [26].

11. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίσει την εμβάθυνση των σχέσεών του με μια ευρεία γκάμα δρώντων στον Ινδο-Ειρηνικό, τον Κόλπο, την Αφρική και αλλού, πέρα από παραδοσιακούς συμμάχους και εταίρους.

12. Η Κυβέρνηση θα επιδιώξει τη μεγιστοποίηση της ήπιας ισχύος (soft power) του Ηνωμένου Βασιλείου, συνεργαζόμενο με το Βρετανικό Συμβούλιο και το BBC World.

13. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα εργαστεί για να αναζωογονήσει τη θέση του ως παγκόσμιος ηγέτης στη διεθνή ανάπτυξη, επιδιώκοντας υπομονετικές, μακροπρόθεσμες συνεργασίες προσαρμοσμένες στις ανάγκες των χωρών με τις οποίες συνεργάζεται, υπερβαίνοντας την Επίσημη Αναπτυξιακή Βοήθεια (ΕΑΒ) για να αξιοποιήσει όλο το φάσμα των δυνάμεων και της εμπειρογνωμοσύνης του Ηνωμένου Βασιλείου.

14. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα βασιστεί στην προτεραιότητα που δίνει η IR2021 στο στρατηγικό πλεονέκτημα της επιστήμης και της τεχνολογίας ως βασική εθνική προτεραιότητα.

15. Η κυβέρνηση θα συστήσει ένα νέο Ταμείο Ολιστικής Ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου [UK Integrated Security Fund (UKISF)] [27] συνάζοντας το υφιστάμενο Ταμείο Συγκρούσεων, Σταθερότητας και Ασφάλειας [Conflict, Stability and Security Fund (CSSF)] και μιας σειράς μικρότερων κυβερνητικών ταμείων για την υποστήριξη της υλοποίησης των στόχων της IR2023, αυξάνοντας την συνολική χρηματοδότηση σε ένα δισ. λίρες.

Εικόνα 5: Οι τέσσερεις πυλώνες του στρατηγικού πλαισίου της IR2023. Πηγή: Integrated Review Refresh 2023.
-------------------------------------------------------------------

ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΠΥΛΩΝΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ

Το Ανανεωμένο Στρατηγικό Πλαίσιο (Μέρος ΙΙΙ) καταλαμβάνει έκταση σαράντα τριών (44) σελίδων, ξεκινώντας με την υπενθύμιση ότι πρωταρχικό καθήκον της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου –τόσο στο εσωτερικό όσο και το εξωτερικό- είναι η προώθηση και η προστασία των ζωτικών εθνικών συμφερόντων. Ως τέτοια προσδιορίζει την κυριαρχία, την ασφάλεια, και την ευημερία του βρετανικού λαού, ενώ ως μείζονα εθνικά συμφέροντα χαρακτηρίζει την προσβάσιμη και σταθερή διεθνή τάξη ενισχυμένης συνεργασίας και τον καλά οργανωμένο ανταγωνισμό που θα βασίζεται στον σεβασμό του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ και το διεθνές δίκαιο. Τα συμφέροντα αυτά αποτελούν τους επιθυμητούς στόχους (ends) του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ οι τέσσερις πυλώνες τους τρόπους (ways) επίτευξης των προαναφερθέντων στόχων.

Οι στρατηγικοί πυλώνες συνθέτουν το στρατηγικό πλαίσιο εντός του οποίου οφείλουν να δράσουν όλοι οι κρατικοί φορείς του Ηνωμένου Βασιλείου, παρέχοντας τις γενικές κατευθύνσεις όσον αφορά την εθνική ασφάλεια, τη διεθνή και εσωτερική πολιτική και τη διαχείριση των κρατικών πόρων. Για την ακρίβεια, μέσα στο έγγραφο επισημαίνεται χαρακτηριστικά ότι ο κάθε πυλώνας «επισημαίνει τους ιδιαίτερα σημαντικούς τομείς πολιτικής που θα είναι ουσιώδεις για την επίτευξη της συνολικής πρόθεσης, και υποδεικνύει την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων όπου αυτό είναι δυνατό», δίνοντας έμφαση αφενός στη μακροπρόθεσμη σχεδίαση και αφετέρου στην ενεργό δράση επί του παρόντος. Οι τέσσερις στρατηγικοί πυλώνες που καθορίζονται στην IR2023 (Εικόνα 5) είναι οι ακόλουθοι:

-Διαμόρφωση του διεθνούς περιβάλλοντος.
-Αποτροπή, άμυνα και ανταγωνισμός σε όλα τα πεδία.
-Αντιμετώπιση των τρωτοτήτων μέσω της ανθεκτικότητας.
-Δημιουργία στρατηγικού πλεονεκτήματος.

Σύμφωνα με την Αναθεωρημένη Ολιστική Ανασκόπηση, για την βέλτιστη υλοποίηση των προβλέψεων της εν λόγω στρατηγικής, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου θα εφαρμόσει έναν «στρατηγικό κύκλο» ο οποίος δίνει έμφαση στην ενσωμάτωση της IR2023 στο στρατηγικό σχεδιασμό της κυβέρνησης μέσω επιμέρους σχεδίων δράσης τα οποία στοχεύουν στην επίτευξη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων, καθορίζουν προτεραιότητες, παρακολουθούν την πρόοδο των εργασιών και επαναξιολογούν την κατάσταση, γεγονός που προϋποθέτει την αλλαγή κουλτούρας. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια αναμένεται να διαδραματίσει το προαναφερθέν Ταμείο Ολιστικής Ασφάλειας.

Σύμφωνα με την Αναθεωρημένη Ολιστική Ανασκόπηση του 2023, για την βέλτιστη υλοποίηση των προβλέψεων της εν λόγω στρατηγικής, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου θα εφαρμόσει έναν «στρατηγικό κύκλο» ο οποίος δίνει έμφαση στην ενσωμάτωση της IR2023 στον στρατηγικό σχεδιασμό της κυβέρνησης μέσω επιμέρους σχεδίων δράσης τα οποία στοχεύουν στην επίτευξη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων, καθορίζουν προτεραιότητες, παρακολουθούν την πρόοδο των εργασιών, επαναξιολογούν την κατάσταση, γεγονός που προϋποθέτει την αλλαγή κουλτούρας. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια αναμένεται να διαδραματίσει το προαναφερθέν Ταμείο Ολοκληρωμένης Ασφάλειας.

Ο πρώτος πυλώνας του στρατηγικού πλαισίου της IR2023 του Ηνωμένου Βασιλείου με τίτλο «Διαμόρφωση του διεθνούς περιβάλλοντος» καταλαμβάνει έκταση δεκατριών σελίδων και ξεκινάει τονίζοντας το γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελεί μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΣΑ/ΟΗΕ), μέλος του G-7, ένας από τους μεγαλύτερους επενδυτές όσον αφορά την άμυνα και την ανάπτυξη και μια από τις μεγαλύτερες οικονομίες στον κόσμο, παράγοντες που επιβάλλουν την διατήρηση μιας παγκόσμιας προοπτικής εκ μέρους του. Επιπλέον, επισημαίνεται ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θεωρεί τις ΗΠΑ ως τον σημαντικότερο εταίρο του και ότι θα επιδιώξει να ενισχύσει τους δεσμούς με τα υπόλοιπα κράτη της Κοινοπολιτείας. Όσον αφορά τις γεωγραφικές προτεραιότητες που καθορίζονται στην IR2023, αυτές περιλαμβάνουν τρεις ευρύτερες περιοχές.

Εικόνα 6: Οι δράσεις του Ηνωμένου Βασιλείου στον Ινδο-Ειρηνικό. Πηγή: Integrated Review Refresh 2023
---------------------------------------------------

Πρώτη από αυτές είναι η περιοχή του Ευρω-Ατλαντικού, στην οποία δίδεται έμφαση στην διατήρηση καλών σχέσεων με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, την αναζωογόνηση των σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ανάπτυξη στενότερων δεσμών με την Γαλλία. Δεύτερη περιοχή είναι αυτή του Ινδο-Ειρηνικού στην οποία επιδιώκεται η προώθηση του οράματος για ένα «ελεύθερο και προσβάσιμο» Ινδο-Ειρηνικό, η υποστήριξη των κρατών-μελών της ASEAN και η ενδυνάμωση των σχέσεων με την Αυστραλία, την Ινδία, την Ιαπωνία, την Κορέα, την Σιγκαπούρη, την Ινδονησία, και τη Μαλαισία. Τρίτη περιοχή είναι αυτή της ευρύτερης γειτονίας (wider neighbourhood) η οποία περιλαμβάνει την Αφρική, τη Μέση Ανατολή, και την Αρκτική, περιοχή που επηρεάζει άμεσα το εσωτερικό περιβάλλον του Ηνωμένου Βασιλείου λόγω της πληθώρας των κινδύνων και των απειλών που ξεκινούν από εκεί. Ειδικά όσον αφορά την Αρκτική, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει αναπτύξει ένα ξεχωριστό πλαίσιο πολιτικής με τίτλο «Looking North: the UK and the Arctic» [28] για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής και του αυξανόμενου ανταγωνισμού (Εικόνα 7).

Όσον αφορά τις θεματικές προτεραιότητες που καθορίζονται στην IR2023, αυτές περιλαμβάνουν τους ακόλουθους οκτώ (8) τομείς:
-Κλιματική αλλαγή, περιβαλλοντική καταστροφή, και απώλεια της βιοποικιλότητας.
-Βιώσιμη ανάπτυξη.
-Παγκόσμια οικονομική τάξη.
-Αναδυόμενη ψηφιακή και τεχνολογική τάξη.
-Κυβερνοχώρος.
-Διάστημα.
-Θαλάσσιο περιβάλλον.

Εικόνα 7: Το εξώφυλλο και τα περιεχόμενα του πλαισίου πολιτικής ΗΒ για την Αρκτική. Πηγή: UK Government
--------------------------------------------------------

Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι οι τελευταίες δύο σελίδες του 1ου Πυλώνα είναι αφιερωμένες στην πολιτική που πρόκειται να ακολουθήσει το Ηνωμένο Βασίλειο ως προς την Κίνα, η οποία χαρακτηρίζεται ως μια «καθοριστική για την εποχή και συστημική πρόκληση με επιπτώσεις σχεδόν σε κάθε τομέα της κυβερνητικής πολιτικής και της καθημερινής ζωή των Βρετανών». Οι παράγοντες δε οι οποίοι καθιστούν την εν λόγω πολιτική πιο αναγκαία από ποτέ, είναι το μέγεθος και η σημασία της Κίνας για όλα σχεδόν τα παγκόσμια ζητήματα, αλλά και οι δράσεις της Κίνας και οι προθέσεις που έχουν εκφραστεί από την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος, ειδικά ως προς την προσέγγιση της Ρωσίας και την παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Πιο συγκεκριμένα, η ακολουθούμενη πολιτική του Ηνωμένου Βασιλείου ως προς την Κίνα βασίζεται στα ακόλουθα τρία σκέλη:
1. Προστασία, δίνοντας έμφαση στην οικονομία, τους δημοκρατικούς δεσμούς, τις κρίσιμες υποδομές, την ανεφοδιαστική αλυσίδα, την επιστήμη και τεχνολογία, την κυβερνοασφάλεια, και την άμυνα.
2. Ευθυγράμμιση, όσον αφορά την υφιστάμενη συνεργασία με συμμάχους και εταίρους -αλλά και την διεύρυνση με νέους– σε τομείς όπως η οικονομία, η ασφάλεια, το διεθνές δίκαιο, τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και η ειρηνική επίλυση του ζητήματος της Ταϊβάν.
3. Διάδραση, τόσο σε διμερές όσο και πολυμερές επίπεδο για την διατήρηση καλών σχέσεων με σεβασμό στην διαφορετικότητα και την πολυπλοκότητα των απόψεων του Κινεζικού λαού.

Εικόνα 8: Η συμβολή του Ηνωμένου Βασιλείου στο Ρωσο-Ουκρανικό πόλεμο. Πηγή: Integrated Review Refresh 2023
----------------------------------------------------------------

Ο δεύτερος πυλώνας του στρατηγικού πλαισίου της IR2023 του Ηνωμένου Βασιλείου με τίτλο «Αποτροπή, άμυνα και ανταγωνισμός σε όλα τα πεδία» καταλαμβάνει έκταση έντεκα σελίδων και ξεκινά τονίζοντας το γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο οφείλει να είναι ικανό να αποτρέπει και αντιμετωπίζει κάθε απειλή, να την απωθεί και να προσαρμόζει τον τρόπο αντιμετώπισης στο περιεχόμενο αυτής, χρησιμοποιώντας τις ένοπλες δυνάμεις και τις υπηρεσίες ασφάλειας. Επισημαίνεται επίσης ότι η εν λόγω στρατηγική του Ηνωμένου Βασιλείου είναι σε πλήρη ευθυγράμμιση με το Στρατηγικό Δόγμα (Strategic Concept) του ΝΑΤΟ [29], ότι το θεμελιώδες στοιχείο της ολιστικής προσέγγισης όσον αφορά την άμυνα και την ασφάλεια είναι η πυρηνική αποτροπή της οποίας βασικό στοιχείο είναι η συνεργασία AUKUS, σημειώνοντας ωστόσο ότι η χρήση πυρηνικών απαιτεί έγκριση του Πρωθυπουργού και ότι εκτός από μέσο αυτοάμυνας αποτελεί και λύση όσον αφορά το ζήτημα ενεργειακής ασφάλειας και μείωσης των ατμοσφαιρικών ρύπων.

Εκτός όμως από τα πυρηνικά όπλα, δίνεται έμφαση στην ανάπτυξη ανάλογων ικανοτήτων όσον αφορά τα συμβατικά όπλα, αλλά και τις δυνατότητες διεξαγωγής επιχειρήσεων στον κυβερνοχώρο και το διάστημα, επενδύοντας πάνω από 2,5% του ΑΕΠ στην άμυνα του Ηνωμένου Βασιλείου και αναπτύσσοντας προγράμματα όπως το Army’s Future Soldier [30]. Επιπλέον, επιδίωξη του Ηνωμένου Βασιλείου είναι η αντιμετώπιση των υβριδικών απειλών, της τρομοκρατίας, και του οργανωμένου εγκλήματος μέσω της συνεργασίας όλων των κρατικών φορέων, αλλά και ο επιμερισμός της ευθύνης με συμμάχους και εταίρους. Όσον αφορά την συνεργασία με το ΝΑΤΟ, η IR2023 καθορίζει ότι ο Ευρο-Ατλαντικός αποτελεί το κύριο θέατρο επιχειρήσεων, καθώς και ότι το ΗΒ θα εξακολουθήσει να αποτελεί μία από τις ηγέτιδες δυνάμεις της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.

Επείγουσα προτεραιότητα του Ηνωμένου Βασιλείου αποτελεί επίσης η υποστήριξη του αγώνα της Ουκρανίας ενάντια στην Ρωσία (Εικόνα 8), της οποίας τις σχετικές ικανότητες θα προσπαθήσει να περιορίσει εφαρμόζοντας συγκεκριμένη στρατηγική. Παρόμοια στρατηγική θα εφαρμόσει – σύμφωνα με όσα συμφωνήθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη - και ως προς την Κίνα, το Ιράν, την Ταϊβάν και την Κορέα [31]. Τέλος, βασική προϋπόθεση όσον αφορά την διαχείριση του στρατηγικού ανταγωνισμού αποτελεί και η θεσμοθέτηση τακτικών συναντήσεων για την ανάπτυξη διαύλων επικοινωνίας και την επίτευξη στρατηγικού διαλόγου με άλλους διεθνείς δρώντες, κυρίως ως προς τον έλεγχο των εξοπλισμών.

Ο τρίτος πυλώνας του στρατηγικού πλαισίου της IR2023 του Ηνωμένου Βασιλείου με τίτλο «Αντιμετώπιση των τρωτοτήτων μέσω της ανθεκτικότητας» καταλαμβάνει έκταση επτά σελίδων και ξεκινά τονίζοντας το γεγονός ότι η προσβασιμότητα του Ηνωμένου Βασιλείου -όσον αφορά το εμπόριο, τις επενδύσεις αλλά και την ανταλλαγή ατόμων, ιδεών, και πολιτισμών– είναι θεμελιώδης για την ευημερία των πολιτών. Εγκυμονεί ωστόσο και κινδύνους –οι οποίοι έχουν αναγνωριστεί μέσω της National Security Risk Assessment (NSRA)- στον τομέα της οικονομίας, της κοινωνίας, της τεχνολογίας, του περιβάλλοντος, και των υποδομών, γεγονός που επιβάλλει την ανάπτυξη ανθεκτικότητας. Οι τομείς προτεραιότητας για την αντιμετώπιση των τρωτοτήτων του Ηνωμένου Βασιλείου είναι οι ακόλουθοι:
-Ενέργεια.
-Κλιματική αλλαγή και περιβαλλοντική καταστροφή.
-Υγεία.
-Οικονομία, εφαρμόζοντας το Νόμο Εθνικής Ασφάλειας και Επενδύσεων (Εικόνα 8) και τη Στρατηγική Κρίσιμων Μετάλλων.
-Δημοκρατικοί θεσμοί και κοινωνία.
-Εκπαίδευση.
-Ασφάλεια ατόμων και υποδομών.
-Κυβερνοχώρος.
-Ασφάλεια συνόρων.

Εικόνα 9: Στοιχεία σχετικά με το Νόμο Εθνικής Ασφάλειας και Επενδύσεων. Πηγή: Integrated Review Refresh 2023
-------------------------------------------------------

Ο τέταρτος πυλώνας του στρατηγικού πλαισίου της IR2023 του Ηνωμένου Βασιλείου με τίτλο «Δημιουργία στρατηγικού πλεονεκτήματος» καταλαμβάνει έκταση επτά σελίδων ξεκινώντας με την παράθεση των ιδιαίτερων δυνατοτήτων του Ηνωμένου Βασιλείου, όπως το γεγονός ότι είναι μέλος των G-7, ο 7ος κατά σειρά εξαγωγέας αγαθών και υπηρεσιών ανά τον κόσμο, πρωτοπόρο στην καινοτομία, έρευνα και εκπαίδευση, μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και ιδρυτικό μέλος του ΝΑΤΟ, καθώς και πολιτισμός παγκόσμιας εμβέλειας. Η επίτευξη του στρατηγικού πλεονεκτήματος θα υλοποιηθεί μέσω της καλλιέργειας των δυνατοτήτων του ΗΒ κυρίως όσον αφορά την επιστήμη-τεχνολογία και την οικονομία και μέσω της επικαιροποίησης της τεχνογνωσίας για το συστημικό ανταγωνισμό, όσον αφορά τις διπλωματικές ικανότητες, τις υπηρεσίες πληροφοριών, τη δημιουργία ενός κόμβου πληροφοριών ανοικτών πηγών και την ανάπτυξη σχετικής κουλτούρας μέσω του Κολλεγίου για την Εθνική Ασφάλεια [32].

ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Από την παρουσίαση της προσπάθειας του Ηνωμένου Βασιλείου να διαχειριστεί πιο αποτελεσματικά τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας αλλά και των περιεχομένων της πρόσφατης Αναθεωρημένης Ολιστικής Ανασκόπησης του 2023, προκύπτουν αβίαστα ορισμένα συμπεράσματα όσον αφορά αφενός την δομή του εν λόγω εγγράφου και την υφιστάμενη αρχιτεκτονική εθνικής ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου, αφετέρου τις μελλοντικές επιπλοκές που ενδέχεται να προκύψουν από την αλληλεπίδραση της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής με τις αντίστοιχες άλλων περιφερειακών και διεθνών δρώντων.

Όσον αφορά την δομή του εγγράφου, αξίζει να επισημανθεί ότι η IR2023 –όπως κάθε στρατηγικό έγγραφο– καθορίζει τους στόχους (ends), τα μέσα (means), και τους τρόπους (ways) χρησιμοποίησης αυτών, πραγματοποιώντας παράλληλα μια ανάλυση κινδύνου (risk assessment) του περιβάλλοντος ασφάλειας εντός του οποίου καλείται να δράσει το Ηνωμένο Βασίλειο. Εντύπωση, ωστόσο, προκαλεί το πλήθος των δεδομένων -όπως εκτιμήσεις της Κοινότητας Πληροφοριών, διδάγματα του παρελθόντος, διεξαγωγή παιγνίων, συστάσεις του Βρετανικού Κοινοβουλίου, αποτελέσματα διαβουλεύσεων– που λήφθηκε υπόψη κατά την διαδικασία εκπόνησής της, τα οποία σίγουρα οδηγούν σε ασφαλέστερες εκτιμήσεις και βέλτιστα προϊόντα σχεδίασης.

Από την παραπάνω διαπίστωση αναδεικνύεται επίσης η διαχρονική αξία των Υπηρεσιών Πληροφοριών –τομέας στον οποίο το Ηνωμένο Βασίλειο έχει μακρά παράδοση [33]- αλλά και η στενή σχέση που πρέπει να υπάρχει μεταξύ αυτών και του εκάστοτε Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας. Σχετικά με την υπόλοιπη αρχιτεκτονική εθνικής ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι εμφανές ότι επιχειρείται μια αναβάθμιση της λειτουργίας των φορέων που την αποτελούν τόσο με την δημιουργία της National Security Authority όσο και με την εφαρμογή του National Security and Investment Act. Ο τελευταίος νόμος, μάλιστα, αναδεικνύει τον ρόλο που διαδραματίζει η οικονομική ασφάλεια στην προσπάθεια κάθε κράτους να προασπίσει την εθνική του ασφάλεια.

Διαπιστώνεται επίσης η προσπάθεια του Ηνωμένου Βασιλείου να εκμεταλλευτεί τις ολοένα αυξανόμενες δυνατότητες που παρέχονται από την ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας -ώστε να εκμεταλλευτεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον κυβερνοχώρο και το διάστημα- δύο τομείς που αναμένεται να αποτελέσουν το κύριο πεδίο αντιπαραθέσεων στο εγγύς μέλλον, καθώς και την ανάπτυξη ανθεκτικότητας (resilience) η οποία έχει αναδειχθεί σε μια από τις πιο πολυπόθητες ιδιότητες, καθώς συνδέεται άμεσα με την δυνατότητα όχι μόνο επιβίωσης αλλά και ανάκαμψης ενός δρώντα. Για τον λόγο αυτό σημασία δίνεται εκτός από την εξωτερική και στην εσωτερική πολιτική, οι οποίες έχουν καταστεί πλέον αλληλένδετες. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι ανάλογες αναφορές υπάρχουν και στις αντίστοιχες στρατηγικές κρατών όπως των ΗΠΑ [34] και της Γαλλίας [35].

Εκτός από τα προαναφερθέντα πεδία του κυβερνοχώρου και του διαστήματος, ένταση αναμένεται να εμφανιστεί και στον Ινδο-Ειρηνικό (ειδικά στην Ταϊβάν) και την Αρκτική, όπου σκοπεύει να αναπτύξει έντονη δραστηριότητα το Ηνωμένο Βασίλειο. Η εκτίμηση αυτή στηρίζεται στο γεγονός ότι μεγάλο ενδιαφέρον για τις δύο αυτές γεωγραφικές περιοχές έχουν δείξει αρκετοί διεθνείς και περιφερειακοί κρατικοί δρώντες, με κυριότερους τις ΗΠΑ, την Γαλλία, την Ιαπωνία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επίσης αναπτύξει την Στρατηγική Θαλάσσιας Ασφάλειας, μέσω της οποίας επιδιώκει να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο ως πάροχος ασφάλειας στο θαλάσσιο περιβάλλον και ειδικά στον Ινδο-Ειρηνικό.

Στον Ινδο-Ειρηνικό, οι προαναφερθείσες ενέργειες έρχονται σε αντίθεση με την θέση που έχει εκφράσει η Κίνα ότι δεν επιθυμεί την παρέμβαση τρίτων στα εσωτερικά τη ζητήματα αλλά και με το σχέδιο One Belt One Road για την οικονομική της ανάπτυξη. Στην Αρκτική, έρχονται σε αντίθεση με τα εθνικά συμφέροντα της Ρωσίας, η οποία επιδιώκει την εκμετάλλευση των νέων εμπορικών διαδρομών που θα δημιουργηθούν στην Αρκτική λόγω της κλιματικής αλλαγής και οι οποίοι θα λειτουργήσουν ως αντίβαρο των υφιστάμενων εμπορικών οδών που διέρχονται από τη Μεσόγειο και τον Ινδο-Ειρηνικό [36].

Επιπλέον, θα πρέπει να θεωρηθεί ως αναμενόμενη –παρά την επιδίωξη ανάπτυξης και εκμετάλλευσης της ήπιας ισχύος- η αναφορά που γίνεται στην χρήση πυρηνικών όπλων ως μέσο αποτροπής και την αύξηση των αμυντικών δαπανών, καθώς η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει συμβάλλει στην αναθεώρηση της εξωτερικής πολιτικής αρκετών κρατών. Ένα από τα πολλά παραδείγματα αυτής της αλλαγής στάσης και της επένδυσης στην σκληρή ισχύ αποτελεί και η Ιαπωνία, η οποία το Δεκέμβριο του 2022 προχώρησε στη δημοσίευση της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας στην οποία αναφέρεται ρητά η επιδίωξη αύξησης των αμυντικών δαπανών και ο εκσυγχρονισμός των ενόπλων δυνάμεων [37].

Ένα ακόμα σημείο άξιο προσοχής είναι η προσπάθεια αναζωογόνησης των σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση, γεγονός που δεν προκαλεί εντύπωση καθώς οι συνέπειες της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου είχαν ιδιαίτερα αρνητικό αντίκτυπο στον βρετανικό λαό, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις και την απαίτηση μιας μεγάλης μερίδας του πληθυσμού για επιστροφή σε αυτήν [38]. Δεν θα πρέπει επομένως να εκπλαγούμε αν το Ηνωμένο Βασίλειο επιχειρήσει στο μέλλον να καταστεί και πάλι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς η συμμετοχή του σε αυτήν του εξασφαλίζει σημαντικά πλεονεκτήματα σε πολλούς τομείς, με κυριότερους τον εμπορικό και οικονομικό. Αυτό που επιδιώκεται ωστόσο προς το παρόν είναι η ανάπτυξη νέων συνεργατικών σχημάτων για την ανάκαμψη της οικονομίας του.

Το γενικότερο συμπέρασμα που εξάγεται από την Αναθεωρημένη Ολιστική Ανασκόπηση του Ηνωμένου Βασιλείου, αφορά στην ανάδειξη του ρόλου του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας σχετικά με την χάραξη στρατηγικής, την πρόληψη και διαχείριση κρίσεων, αλλά και την επίβλεψη και τον συντονισμό όλων των φορέων που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια. Δεν είναι τυχαίο ότι όλα σχεδόν τα σύγχρονα κράτη έχουν προβεί στην σύσταση ενός ανάλογου θεσμικού οργάνου, ενώ όσα δεν το έχουν πράξει ακόμα –όπως η Γερμανία και η Κύπρος– έχουν εκφράσει επίσημα την πρόθεσή τους να συστήσουν Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας.

Για να είναι, όμως, σε θέση ένα Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας να λειτουργήσει αποτελεσματικά θα πρέπει αφενός να έχει αναπτύξει τους κατάλληλους δίαυλους επικοινωνίας με την Κοινότητα Υπηρεσιών Πληροφοριών ώστε να έχει πρόσβαση σε όλο το φάσμα των πληροφοριών, αφετέρου να διαθέτει το κατάλληλο –σε αριθμό και εκπαίδευση– επιτελείο, το οποίο θα παρακολουθεί σε μόνιμη βάση τις εξελίξεις ανά γεωγραφική και θεματική περιοχή, ώστε να προβαίνει στις κατάλληλες εκτιμήσεις και να διευκολύνει την ηγεσία του κράτους στην λήψη απόφασης [39]. Ζωτικής σημασίας θεωρείται επίσης η εκπόνηση Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας, στην οποία θα καθορίζονται τα εθνικά συμφέροντα, οι στόχοι, τα μέσα και οι τρόποι υλοποίησης αυτών, και θα παρέχεται μια ανάλυση του περιβάλλοντος ασφάλειας εντός του οποίου καλείται να δράσει και η καλλιέργεια ανάλογης κουλτούρας εθνικής ασφάλειας μέσω της εκπαίδευσης.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
[1] Πικραμένος Κώστας & Κουκάκης Γεώργιος, «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα», Εκδόσεις Ινφογνώμων, Απρίλιος 2023. https://infognomon.gr/shop/nees-kyklofories/ethniki-asfaleia/
[2] Cabinet Office. «About us». https://www.gov.uk/government/organisations/cabinet-office/about (τελευταία επίσκεψη στις 08/05/2023).
[3] Για περισσότερες λεπτομέρειες όσον αφορά το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου, βλ. Πικραμένος Κώστας & Κουκάκης Γεώργιος, «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα», Ινφογνώμων, Αθήνα, 2023, σσ. 61-68.
[4] Government of the UK . «Joint Intelligence Committee». https://www.gov.uk/government/groups/joint-intelligence-committee (τελευταία επίσκεψη στις 08/05/2023).
[5] National Security Secreteriat. «About us». https://www.gov.uk/government/organisations/national-security/about (τελευταία επίσκεψη στις 08/05/2023).
[6] Government of the UK . «Joint Intelligence Organisation». https://www.gov.uk/government/groups/joint-intelligence-organisation (τελευταία επίσκεψη στις 08/05/2023).
[7] Government of the UK . «The national security strategy of the United Kingdom: security in an interdependent world». 19 March 2008. https://www.gov.uk/government/publications/the-national-security-strateg... (τελευταία επίσκεψη στις 08/05/2023).
[8] Cabinet Office. «The national security strategy of the United Kingdom: security in an interdependent world». March 2008, p. 3. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploa... (τελευταία επίσκεψη στις 08/05/2023).
[9] Government of the UK . «The national security strategy - a strong Britain in an age of uncertainty». 18 October 2010 https://www.gov.uk/government/publications/the-national-security-strateg... (τελευταία επίσκεψη στις 08/05/2023).
[10] Government of the UK . «The strategic defence and security review: securing Britain in an age of uncertainty». 19 October 2010. https://www.gov.uk/government/publications/the-strategic-defence-and-sec... (τελευταία επίσκεψη στις 08/05/2023).
[11] Cabinet Office. «Fact Sheet 1: Our Approach to the National Security Strategy». https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploa... (τελευταία επίσκεψη στις 09/05/2023).
[12] Cabinet Office. «A Strong Britain in an Age of Uncertainty: The National Security Strategy». October 2010, p. 10. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploa... (τελευταία επίσκεψη στις 09/05/2023).
[13] Government of the UK . «National Security Strategy and Strategic Defence and Security Review». 23 November 2015. https://www.gov.uk/government/publications/national-security-strategy-an... (τελευταία επίσκεψη στις 09/05/2023).
[14] HM Government. «National Security Strategy and Strategic Defence and Security Review 2015: A Secure and Prosperous
United Kingdom». November 2015, p. 5. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploa... (τελευταία επίσκεψη στις 09/05/2023).
[15] Government of the UK . «National Risk Register 2020». 18 December 2020. https://www.gov.uk/government/publications/national-risk-register-2020 (τελευταία επίσκεψη στις 09/05/2023).
[16] Government of the UK . «Global Britain in a Competitive Age: the Integrated Review of Security, Defence, Development and Foreign Policy». 16 March 2021. https://www.gov.uk/government/publications/global-britain-in-a-competiti... (τελευταία επίσκεψη στις 09/05/2023).
[17] Government of the UK . «The Integrated Review 2021». 16 March 2021. https://www.gov.uk/government/collections/the-integrated-review-2021 (τελευταία επίσκεψη στις 09/05/2023).
[18] HM Government. «Integrated Review Refresh 2023: Responding to a more contested and volatile world». 13 March 2023. https://www.gov.uk/government/publications/integrated-review-refresh-202... (τελευταία επίσκεψη στις 09/05/2023).
[19] Κουκάκης Γεώργιος. «Μήπως η Ρωσία πιάστηκε στην παγίδα του Θουκυδίδη;». 28 Απριλίου 2022. Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ). https://kedisa.gr/mipos-i-rosia-piastike-stin-pagida-tou-thoukydidi/ (τελευταία επίσκεψη στις 09/05/2023).
[20] Κουκάκης Γεώργιος. «BREXIT: Δύο χρόνια μετά τη «μεγάλη έξοδο» του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ». 31 Ιανουαρίου 2022. Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ). https://kedisa.gr/brexit-dyo-chronia-meta-ti-megali-eksodo-tou-inomenou-... (τελευταία επίσκεψη στις 09/05/2023).
[21] Anand Menon. «Πώς σκόνταψε η Βρετανία: Το Brexit, η ανικανότητα των Τόρις, και ο δύσκολος δρόμος μπροστά». Foreign Affairs The Hellenic Edition. 15 Νοεμβρίου 2022. https://foreignaffairs.gr/articles/73900/anand-menon/pos-skontapse-i-bre... (τελευταία επίσκεψη στις 09/05/2023).
[22] The White House. « Joint Leaders Statement on AUKUS ». 13 March 2023 https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2023/03/13/... (τελευταία επίσκεψη στις 11/05/2023).
[23] BAE Systems. «Global Combat Air». https://www.baesystems.com/en/product/global-combat-air-programme (τελευταία επίσκεψη στις 11/05/2023).
[24] European Commission. «The EU-UK Trade and Cooperation Agreement». https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/relations-non-eu-countr... (τελευταία επίσκεψη στις 11/05/2023).
[25] Government of the UK . «Joint Intelligence Committee». 27 February 2023. https://www.gov.uk/government/publications/the-windsor-framework (τελευταία επίσκεψη στις 11/05/2023).
[26] Australian Government. «Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership (CPTPP)». https://www.dfat.gov.au/trade/agreements/in-force/cptpp/comprehensive-an... (τελευταία επίσκεψη στις 11/05/2023).
[27] Government of the UK . «New fund announced to support UK's national security priorities». 13 March 2023. https://www.gov.uk/government/news/new-fund-announced-to-support-uks-nat... (τελευταία επίσκεψη στις 11/05/2023).
[28] Government of the UK . «Looking North: the UK and the Arctic». 9 February 2023. https://www.gov.uk/government/publications/looking-north-the-uk-and-the-... (τελευταία επίσκεψη στις 11/05/2023).
[29] Koukakis Georgios, «The Evolution of NATO’s Strategic Concept». NRDC-GR HERALD.July-December 2022 (Issue 19). pp. 34-40. https://nrdc.gr/wp-content/uploads/2023/02/NRDC-GR-Herald-Magazine-Issue... (τελευταία επίσκεψη στις 12/05/2023).
[30] Government of the UK. «Future Soldier: Transforming the British Army». 25 November 2021. https://www.gov.uk/government/publications/future-soldier-transforming-t... (τελευταία επίσκεψη στις 12/05/2023).
[31] Koukakis Georgios. «The 2022 NATO Madrid Summit: Background, key decisions, and future considerations». Briefing Note No 2/2022. September 2022. https://nebula.wsimg.com/214630f378f315f99c8a8a245d889bc1?AccessKeyId=40... (τελευταία επίσκεψη στις 12/05/2023).
[32] Government of the UK. «New National Security College founded to boost UK and Australian National Security». 28 February 2022. https://www.gov.uk/government/news/new-national-security-college-founded... (τελευταία επίσκεψη στις 12/05/2023).
[33] Πικραμένος Κώστας, Οι Μυστικές Υπηρεσίες στον 21ο Αιώνα: Αποστολή-Δομή-Επιχειρήσεις. Ινφογνώμων, Αθήνα 2022, σσ. 93-98.
[34] The White House. «National Security Strategy». 12 October 2022. https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/10/Biden-Harris-Admin... (τελευταία επίσκεψη στις 12/05/2023).
[35] Κουκάκης Γεώργιος. «Η νέα Εθνική Στρατηγική Αναθεώρηση της Γαλλίας: Οι προκλήσεις ασφάλειας, οι στρατηγικοί στόχοι, και η εκτιμώμενη αντίδραση των περιφερειακών και διεθνών δρώντων». Foreign Affairs The Hellenic Edition. 12 Δεκεμβρίου 2022. https://www.foreignaffairs.gr/articles/73942/georgios-koykakis/i-nea-eth... (τελευταία επίσκεψη στις 12/05/2023).
[36] Κουκάκης Γεώργιος. «Πώς βλέπει η Μόσχα τον κόσμο: Το νέο δόγμα της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας». Foreign Affairs The Hellenic Edition. 10 Απριλίου 2023. https://www.foreignaffairs.gr/articles/74100/georgios-koykakis/pos-blepe... (τελευταία επίσκεψη στις 12/05/2023).
[37] Κουκάκης Γεώργιος. «Η νέα Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας της Ιαπωνίας: Ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει στον Ινδο-Ειρηνικό, η στήριξη των ΗΠΑ και η εκτιμώμενη αντίδραση της Κίνας». Foreign Affairs The Hellenic Edition. 23 Δεκεμβρίου 2022. https://www.foreignaffairs.gr/articles/73958/georgios-koykakis/i-nea-str... (τελευταία επίσκεψη στις 12/05/2023).
[38] Huffpost Greece. «Βρετανία: Το 53% μετανιώνει για το Brexit και υποφέρει από τις συνέπειες». 03 Μαρτίου 2023. https://www.huffingtonpost.gr/entry/vretania-to-53-metanionei-yia-to-bre... (τελευταία επίσκεψη στις 12/05/2023).
[39] Στο βιβλίο «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα» προτείνεται μία νέα αρχιτεκτονική εθνικής ασφάλειας για την Ελλάδα, η οποία – μεταξύ άλλων - περιλαμβάνει τη σύσταση Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (ΣΕΑ) και τη δημιουργία Κοινότητας Υπηρεσιών Πληροφοριών.

Copyright © 2023 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το Foreign Affairs The Hellenic Edition στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition