Ο Άσαντ επιστρέφει από την απομόνωση

Μετά από πολλά χρόνια αμφιταλαντεύσεων και άγχους, τα αραβικά κράτη αποφάσισαν να επαναφέρουν την Συρία από την απομόνωσή της. Οι Άραβες υπουργοί Εξωτερικών ανακοίνωσαν νωρίτερα αυτόν τον μήνα ότι η Συρία θα γίνει εκ νέου δεκτή στον Αραβικό Σύνδεσμο, τον περιφερειακό οργανισμό που ανέστειλε την συμμετοχή της χώρας το 2011. Τότε, το καθεστώς του προέδρου, Μπασάρ αλ Άσαντ, είχε γίνει περιφερειακός παρίας εξαιτίας της βίαιης καταστολής της λαϊκής εξέγερσης στην χώρα, η οποία τελικά στοίχισε την ζωή σε περίπου μισό εκατομμύριο ανθρώπους και εκτόπισε άλλα 13 εκατομμύρια. Αυτή η περίοδος εξοστρακισμού έχει πλέον τελειώσει.

Ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ αλ Άσαντ, με τον πρόεδρο των ΗΑΕ, Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ αλ Ναχιάν, στο Άμπου Ντάμπι, τον Μάρτιο του 2023. Abdulla Al Neyadi / Reuters
----------------------------------------------

Η απόφαση αυτή σηματοδοτεί το αποκορύφωμα μιας βασανιστικής συζήτησης μεταξύ των αραβικών κυβερνήσεων σχετικά με τον τρόπο χειρισμού της συριακής τραγωδίας. Αλλά υπόσχεται να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα παρά λύσεις. Ακόμα και οι Άραβες αξιωματούχοι που υποστηρίζουν μια σταδιακή διπλωματική εξομάλυνση με το συριακό καθεστώς είναι ανήσυχοι για τον ανοργάνωτο τρόπο με τον οποίο έγινε αυτή η διαδικασία και είναι επιφυλακτικοί για τα αποτελέσματά της.

Η επανεισδοχή της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο επέτρεψε στον Άσαντ να ταξιδέψει στην Σαουδική Αραβία για να συμμετάσχει στην σύνοδο κορυφής της ομάδας στις 19 Μαΐου. Η εμφάνισή του δίνει μια γεύση από τα μειονεκτήματα της τρέχουσας βιασύνης για εξομάλυνση: εμφανίστηκε χαλαρός και θριαμβευτής κατά την διάρκεια της επίσκεψης, μοιράζοντας χαμογελαστές χειραψίες με εξέχοντες Άραβες ηγέτες. Στην ομιλία του κατήγγειλε την Δυτική ηγεμονία και ζήτησε την προστασία της αραβικής ταυτότητας -η δυστυχία της ίδιας της Συρίας και η κατάσταση του λαού της έμειναν ασχολίαστες. Δεν ανέφερε επίσης τα ζητήματα που απασχολούν περισσότερο τους Άραβες οικοδεσπότες του: την ανάδειξη της Συρίας σε σημαντικό εξαγωγέα ναρκωτικών σε όλη την περιοχή, τη νωθρότητά της στην υποδοχή προσφύγων, και την ελευθερία με την οποία οι υποστηριζόμενες από το Ιράν πολιτοφυλακές δρουν σε όλη την επικράτειά της.

Ενώ η βελτίωση της ανθρωπιστικής πρόσβασης και των οικονομικών συνθηκών σε τμήματα της Συρίας είναι πιθανή, η αραβική αποκατάσταση του Άσαντ θα επιταχύνει τις επικίνδυνες τάσεις σε ολόκληρη την περιοχή. Το καθεστώς θα χρησιμοποιήσει την αραβική υποστήριξη για να επιδοτήσει την βίαιη στρατηγική του για την εδραίωση της εξουσίας. Η εξομάλυνση απειλεί επίσης την θέση των κουρδικών ομάδων στα βορειοανατολικά της Συρίας και θα μπορούσε να επιταχύνει την αποχώρηση των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα την αναζωπύρωση του Ισλαμικού Κράτους (γνωστού και ως ISIS). Δίνει στους λαϊκιστές πολιτικούς σε όλη την περιοχή μια δικαιολογία για να κλιμακώσουν τις επιθέσεις κατά των Σύρων προσφύγων, ακόμη και όταν ο Άσαντ κάνει ελάχιστα για να διευκολύνει την επιστροφή των προσφύγων στην Συρία. Και επευφημείται από το Ιράν και την Ρωσία, οι οποίες βλέπουν την εξομάλυνση του καθεστώτος στην Δαμασκό ως μια ευκαιρία τόσο να ανακτήσουν μέρος των εξόδων τους για την υποστήριξη του Άσαντ όσο και να εδραιώσουν την επιρροή τους στην καρδιά του αραβικού κόσμου.

ΕΝΑ ΔΙΧΑΣΜΕΝΟ ΣΠΙΤΙ

Ο Άσαντ επωφελήθηκε από το κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο της Μέσης Ανατολής, το οποίο εμπόδισε τους πολλούς εχθρούς του να ενωθούν γύρω από μια κοινή στρατιωτική ή διπλωματική στρατηγική απέναντί του. Από το 2018, πολλές χώρες ξεκίνησαν πρωτοβουλίες για την «επιστροφή της Συρίας στην αραβική αγκαλιά», αλλά οι προσπάθειες αυτές δεν απέκτησαν πρόσφορο έδαφος λόγω των ενδοαραβικών διαιρέσεων και της Δυτικής αντίθεσης. Αλλά νωρίτερα φέτος, η διαδικασία άρχισε να αποκτά δυναμική λόγω μιας αλλαγής στην σαουδαραβική πολιτική. Οι διαιρέσεις εντός του αραβικού κόσμου εγγυήθηκαν ότι η Συρία θα επέστρεφε σύντομα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων: οι κυβερνήσεις εγκατέλειψαν γρήγορα τις προηγούμενες επιφυλακτικές θέσεις τους στην βιασύνη τους να ξεπεράσουν τους περιφερειακούς αντιπάλους τους στο να αγκαλιάσουν την αποκατάσταση του Άσαντ.

Το 2018, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) έγιναν η πρώτη χώρα που αποδέχτηκε την διπλωματική αποκατάσταση του Άσαντ. Η προσέγγισή τους προς τον Σύρο δικτάτορα καθοδηγήθηκε από την επιθυμία να περιορίσουν την Τουρκία, να διευκολύνουν τον στενό σύμμαχο του Άσαντ, την Ρωσία, και να σηματοδοτήσουν το οριστικό τέλος της εποχής των λαϊκών εξεγέρσεων. Παρόλο που η προσπάθεια αυτή έλαβε υποστήριξη από το Ομάν, το Μπαχρέιν, το Ιράκ, και την Αλγερία, η οποία επιθυμούσε να ανακοινώσει την επιστροφή της Συρίας στην σύνοδο κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου που φιλοξένησε το 2022, τα ΗΑΕ δεν κατάφεραν να συσπειρώσουν άλλα κράτη πίσω από την χωρίς όρους προσέγγισή τους.

Η Ιορδανία, επίσης, ήταν από νωρίς υπέρμαχος της προσέγγισης του Άσαντ. Το Αμμάν ανησυχούσε ότι η βίαιη ρωσική επέμβαση το 2015 και το 2016 στην βόρεια Συρία θα επαναλαμβανόταν στον Νότο, προκαλώντας μαζική έξοδο προσφύγων κατά μήκος των συνόρων του. Φοβόταν επίσης τις συνέπειες της Δυτικής απεμπλοκής: η Ουάσινγκτον επιθυμούσε να τερματίσει την υποστήριξή της προς τους Σύρους αντάρτες στη νότια Συρία και να επικεντρωθεί στην εκστρατεία κατά του ISIS στην ανατολική Συρία και το Ιράκ. Το 2018, το Αμμάν συμφώνησε σε μια εγγυημένη από την Ρωσία επιστροφή των δυνάμεων του καθεστώτος στη νότια Συρία, με την ελπίδα ότι η Μόσχα θα μετρίαζε την συμπεριφορά του Άσαντ και θα εξασφάλιζε κάποια σταθερότητα στην περιοχή.