Η επερχόμενη κρίση διαδοχής του Ιράν

Για το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων εννέα μηνών, οι εξωτερικοί αναλυτές έψαχναν στις διαδηλώσεις του Ιράν σημάδια ότι η χώρα θα μπορούσε να βιώσει πολιτική αλλαγή. Αυτοί οι διαδηλωτές, στην συντριπτική τους πλειονότητα νέοι, σίγουρα συγκλόνισαν την ελίτ της χώρας με τις κραυγές τους «Γυναίκα, ζωή, ελευθερία!» και τα αιτήματά τους για δημοκρατία και μια πιο ανοιχτή κοινωνία. Για ένα διάστημα, οι διαδηλώσεις ήταν τόσο μεγάλες που οι εξωτερικοί αναλυτές αναρωτήθηκαν αν η Ισλαμική Δημοκρατία θα μπορούσε απλώς να καταρρεύσει.

Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, χαιρετά στην Τεχεράνη, τον Απρίλιο του 2023. Γραφείο του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν / WANA / Reuters
--------------------------------------------

Δυστυχώς, δεν επρόκειτο να γίνει. Η Τεχεράνη κατέφυγε σε συντριπτική βία για να καταστείλει τις διαδηλώσεις, συλλαμβάνοντας χιλιάδες διαδηλωτές. Σκότωσε εκατοντάδες άλλους, μεταξύ άλλων με φρικιαστικές δημόσιες εκτελέσεις. Σήμερα, τα απομεινάρια της δημόσιας δυσαρέσκειας στο Ιράν εξακολουθούν να σιγοκαίνε. Αλλά σε γενικές γραμμές, οι διαδηλώσεις έχουν καταλαγιάσει. Δεν αποτελούν άμεση απειλή για το καθεστώς.

Αλλά η ιρανική ελίτ δεν επαναπαύεται εύκολα, αν και για πολύ διαφορετικό λόγο. Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, είναι 84 ετών και έχει ιστορικό προβλημάτων υγείας. Σύμφωνα με ρεπορτάζ των New York Times, ο Χαμενεΐ ήταν σοβαρά άρρωστος τον περασμένο Σεπτέμβριο. Ταξιδεύοντας σε έναν ιερό τόπο το 2022, είπε στην συνοδεία του ότι ίσως να ήταν η τελευταία του επίσκεψη, δεδομένης της ηλικίας του. Το 2014 υποβλήθηκε σε θεραπεία για καρκίνο του προστάτη. Ο Χαμενεΐ ίσως να είναι υγιής τώρα, αλλά δεν θα ζήσει για πάντα και οι ιρανικές ελίτ ανησυχούν για το τι θα συμβεί όταν φύγει.

Στα χαρτιά, δεν θα έπρεπε να ανησυχούν τόσο πολύ: το επίσημο σύστημα της Ισλαμικής Δημοκρατίας για την επιλογή του ανώτατου ηγέτη είναι αρκετά απλό. Σύμφωνα με το ιρανικό σύνταγμα, τα 88 μέλη της Συνέλευσης των Ειδικών της χώρας θα συνεδριάσουν και θα προτείνουν υποψηφίους. Η Συνέλευση των Ειδικών δεν έχει αποκαλύψει ποτέ τους εσωτερικούς κανόνες για αυτές τις διαδικασίες, αλλά οι αναλυτές γνωρίζουν ότι το σώμα διαβουλεύεται για όσο χρόνο χρειαστεί πριν από την ψηφοφορία, οπότε και αποκλείει τους υποψηφίους όπως απαιτείται μέχρι να αναδειχθεί κάποιος με πλειοψηφία.

Αλλά η πραγματική διαδικασία για την επιλογή ενός νέου ηγέτη δεν είναι τόσο απλή. Ελάχιστα από τα μέλη της συνέλευσης -το 60% των οποίων είναι σήμερα 70 ετών και άνω- έχουν πραγματική πολιτική επιρροή. Αντιθέτως, είναι αντιπρόσωποι των κορυφαίων πολιτικών και διαμορφωτών πολιτικής του καθεστώτος, των διοικητών ασφαλείας και του στρατού, και των θεσμών στους οποίους όλοι αυτοί κυριαρχούν. Αυτή η ελίτ είναι διχασμένη και μπορεί να δυσκολευτεί να επιτύχει συναίνεση. Τα μέλη της βρίσκονται, στην πραγματικότητα, σε σχεδόν συνεχή σύγκρουση. Η διχόνοια και η σφοδρή αντιπαλότητα χαρακτηρίζουν τις σχέσεις μεταξύ και εντός κάθε στρατοπέδου των ιρανικών ελίτ, οι οποίες επί του παρόντος δεν διαθέτουν κανένα εγχειρίδιο κανόνων, ισχυρό θεσμό, ή σημαίνοντα διαμεσολαβητή για την διαχείριση των διαφορών τους.

Δεδομένης της δυσπιστίας και της εχθρότητας, ο αγώνας για την διαδοχή του Χαμενεΐ είναι απίθανο να είναι ένας ομαλός ανταγωνισμός μεταξύ των δύο μεγάλων παρατάξεων του καθεστώτος, των μετριοπαθών και των σκληροπυρηνικών συντηρητικών. Πράγματι, είναι απίθανο να είναι ομαλός. Αντιθέτως, ο αγώνας είναι πιθανό να μοιάζει πολύ με αυτόν που έφερε τον Χαμενεΐ στην εξουσία το 1989: ένας ad hoc, συναλλακτικός, και πικρός αγώνας. Καθώς διαφορετικοί υποψήφιοι μάχονται, ξαφνικές συμμαχίες θα μπορούσαν να προκύψουν τόσο γρήγορα όσο και να διαλυθούν. Διάφορες ελίτ θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τον ανταγωνισμό για να ξεκαθαρίσουν λογαριασμούς, να μαχαιρώσουν η μια την άλλη πισώπλατα, και να εκθέσουν βρώμικα μυστικά. Οι κανόνες, στον βαθμό που υπάρχουν, θα χειραγωγηθούν. Ο τελικός νικητής θα μπορούσε να αποτελέσει έκπληξη ακόμη και για τους καλύτερα ενημερωμένους παρατηρητές. Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο θάνατος του Χαμενεΐ θα φέρει μεγάλη αβεβαιότητα -και χάος.

ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΥΘΕΝΑ

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, λίγοι άνθρωποι προέβλεψαν ότι ο Χαμενεΐ θα διαδεχόταν τον Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί ως ανώτατος ηγέτης του Ιράν. Για αρχή, ο Χαμενεΐ, που τότε ήταν ένας κληρικός μεσαίου βαθμού, δεν είχε τα διαπιστευτήρια που απαιτούνταν συνταγματικά για να γίνει ανώτατος ηγέτης. Οι κορυφαίες θρησκευτικές προσωπικότητες της χώρας υπέδειξαν ότι ήταν ένας θρησκευτικός ελαφρόμυαλος που δεν ήταν σε θέση να θεοποιήσει τις ισλαμικές αποφάσεις -καθόλου μικρή κατηγορία σε ένα κράτος με θεοκρατικά χαρακτηριστικά. Σε μια ανοιχτή επιστολή του Ιανουαρίου 1988, ακόμη και ο Χομεϊνί δήλωσε ότι οι απόψεις του Χαμενεΐ ήταν «ενάντια στα λεγόμενά του» και υποστήριξε ότι ο Χαμενεΐ δεν είχε σωστή κατανόηση του κρίσιμου θρησκευτικού δόγματος που δικαιολογεί την ύπαρξη ανώτατου ηγέτη εξ αρχής.

Ο Χαμενεΐ είχε βεβαίως φίλους και είχε συγκεντρώσει αρκετή δύναμη ώστε να είναι υποψήφιος για την ανώτατη θέση -σε μεγάλο βαθμό με το να κερδίσει τις εκλογές του 1981 και του 1985 για να γίνει πρόεδρος του Ιράν. Αλλά εκείνη την εποχή, η προεδρία ήταν σε μεγάλο βαθμό ένας τελετουργικός ρόλος, χωρίς πραγματική εξουσία. Ο Χαμενεΐ ανήκε στην πολιτική δεξιά του καθεστώτος, η οποία πίστευε ότι ο ανώτατος ηγέτης δεν ήταν υπεράνω των παραδοσιακών θρησκευτικών νόμων και ότι το κράτος έπρεπε να σέβεται την ανεξαρτησία των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Εκείνα τα χρόνια, ωστόσο, το ισλαμικό καθεστώς ελεγχόταν ως επί το πλείστον από την Aριστερά. Αυτή η παράταξη έχει μεταμορφωθεί στους σημερινούς μεταρρυθμιστές, αλλά εκείνη την εποχή, προσδιορίζονταν από την πίεσή τους για μια επιθετική εξωτερική πολιτική, για την εκκαθάριση κάθε διαφωνίας, και για την δημιουργία μιας άκρως συγκεντρωτικής οικονομίας. Είχαν κερδίσει μια σαρωτική νίκη στις εκλογές του 1988, αποκτώντας υπερπλειοψηφία στο κοινοβούλιο του Ιράν. Ο νεαρός ηγέτης της Αριστεράς, ο Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί, παρέμεινε πρωθυπουργός, και οι αριστεροί κυριάρχησαν στο υπουργικό του συμβούλιο. Υψηλόβαθμες θέσεις στο δικαστικό σώμα, συμπεριλαμβανομένων του αρχιδικαστή της χώρας και του γενικού εισαγγελέα, ήταν επίσης στα χέρια της Αριστεράς.

Η εξουσία της Αριστεράς επεκτάθηκε πέρα από τους πολιτικούς θεσμούς. Έναν χρόνο νωρίτερα, το 1987, ο Χομεϊνί είχε παραδώσει αιφνιδιαστικά την διοίκηση των Επαναστατικών Επιτροπών, της πιο τρομακτικής τότε δύναμης εσωτερικής ασφάλειας της χώρας, σε αριστερούς πράκτορες. Η πλειονότητα των στελεχών του Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν (Iran Revolutionary Guards Corps -IRGC) είτε υποστήριζε την Αριστερά είτε τον Αγιατολάχ Χοσεΐν Αλί Μονταζερί, ο οποίος είχε τότε οριστεί επίσημα διάδοχος του Χομεϊνί. Η ίδια η ηγεσία του IRGC ήταν διχασμένη μεταξύ της δεξιάς και της αριστεράς, και ο Χομεϊνί είχε ζητήσει πρόσφατα για δύο δεξιούς στρατηγούς του να περάσουν από στρατοδικείο. Ο στενός κύκλος του ίδιου του Χομεϊνί, συμπεριλαμβανομένου του γιου του, είχε μια πιο φιλική σχέση με την αριστερά.

Το πώς ο Χαμενεΐ κατάφερε στην συνέχεια να βγει νικητής είναι ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της Ισλαμικής Δημοκρατίας, εν μέρει επειδή τα αρχεία των επακόλουθων διαδικασιών της Συνέλευσης των Ειδικών παραμένουν μυστικά. Αλλά μόλις δύο μήνες πριν από τον θάνατο του Χομεϊνί, η αριστερά διεξήγαγε με επιτυχία εκστρατεία για την απομάκρυνση του Μονταζερί ως επίσημα διορισμένου διαδόχου του Χομεϊνί, δημιουργώντας ένα συνταγματικό κενό. Η Συνέλευση των Ειδικών συγκάλεσε έκτακτη συνεδρίαση κεκλεισμένων των θυρών. Στο κονκλάβιο, τα μέλη συζήτησαν αρχικά για την ύπαρξη πολλών κορυφαίων ηγετών αντί για έναν, αλλά τελικά απέρριψαν οποιαδήποτε συμφωνία καταμερισμού της εξουσίας. Στην συνέχεια καταψήφισαν τους πιο εξέχοντες υψηλόβαθμους κληρικούς, συμπεριλαμβανομένου του Αλί Μεσκινί, του προέδρου της συνέλευσης (του οποίου ο ισχυρός γαμπρός ήταν τότε επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών του Ιράν).

Τελικά, σύμφωνα με ιστορικές αναφορές, τα μέλη άρχισαν να προτείνουν τυχαία ονόματα, μεταξύ των οποίων και ο Αλί Χαμενεΐ. Ο Ακμπάρ Χασεμί Ραφσαντζανί, ο πρόεδρος του κοινοβουλίου, υποστήριξε τον πρόεδρο του Ιράν. Η Δεξιά ήταν ακόμη εύθραυστη και ορισμένα μέλη της ψήφισαν κατά του Χαμενεΐ. Αλλά η Δεξιά κατάφερε να συγκεντρώσει κάποια υποστήριξη από μέλη της Αριστεράς, προκειμένου να τον εκλέξει. Το πώς η Δεξιά κατάφερε αυτό το έργο είναι ακόμη αδύνατο να ειπωθεί. Αλλά ο Μεσκινί περιέγραψε αργότερα αυτό το «απροσδόκητο» αποτέλεσμα ως «αυθόρμητη θεϊκή παρέμβαση».

Μετά την επιλογή του Χαμενεΐ, ένα ειδικό συμβούλιο αναθεώρησε αμέσως το σύνταγμα του Ιράν για να δώσει στον ανώτατο ηγέτη μια άνευ προηγουμένου απόλυτη εντολή διακυβέρνησης, η οποία στην συνέχεια επικυρώθηκε με ένα αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα. Και μόλις ανέλαβε την εξουσία, ο νέος ανώτατος ηγέτης του Ιράν εκκαθάρισε γρήγορα τους εχθρούς του. Στα τρία πρώτα χρόνια της ηγεσίας του, ο Χαμενεΐ εξεδίωξε αριστερούς αξιωματούχους από όλες σχεδόν τις θέσεις-κλειδιά. Διορίστηκε γρήγορα ένας νέος ανώτατος δικαστής. Παρόπλισε και μέχρι και φυλάκισε τους αντικομφορμιστές διοικητές του IRGC. Κατάφερε να αποκλείσει την Αριστερά από τις βουλευτικές εκλογές. Στην πραγματικότητα, μέχρι το τέλος του δεύτερου έτους του, ο Χαμενεΐ είχε καθιερώσει μια σφιχτή διαδικασία ελέγχου από την οποία έπρεπε να περάσουν όλοι οι εθνικοί υποψήφιοι πριν θέσουν υποψηφιότητα. Μέσα σε λίγα μόλις χρόνια, ο Χαμενεΐ από περιθωριακός παράγοντας έγινε το ξεκάθαρο αφεντικό του Ιράν.

Η ΤΑΞΗ ΤΗΣ ΑΤΑΞΙΑΣ

Σε αντίθεση με άλλα επαναστατικά καθεστώτα, όπως εκείνα της Κίνας, της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, ή του Βιετνάμ, η Ισλαμική Δημοκρατία δεν κατάφερε ποτέ να δημιουργήσει ένα κόμμα ή άλλη οργάνωση που θα μπορούσε να διαχειριστεί τις σχέσεις των ελίτ. Τα δύο σημαντικότερα μετεπαναστατικά πολιτικά κόμματα, το Κόμμα της Ισλαμικής Δημοκρατίας και η Οργάνωση Μουτζαχεντίν της Ισλαμικής Επανάστασης, διαλύθηκαν την δεκαετία του 1980 λόγω εσωτερικών διαφορών. Η πιο εξέχουσα ιερατική οργάνωση, ο Σύνδεσμος Μαχητικού Κλήρου, διασπάστηκε στα δύο από την δεξιά και την αριστερή του παράταξη. Σήμερα, στα χαρτιά, η ελίτ έχει σχεδόν 120 εγγεγραμμένα κόμματα που ισχυρίζονται ότι εκπροσωπούν τα συμφέροντά της, αλλά κανένα δεν μπορεί να υπολογίζει το μεγαλύτερο μέρος της ελίτ ως μέλη.

Η Ισλαμική Δημοκρατία, φυσικά, έχει διάφορες κρατικές οντότητες που θεωρητικά εκπροσωπούν ολόκληρη την χώρα. Αλλά στην πράξη, οι φορείς αυτοί βρίσκονται σε σχεδόν συνεχή σύγκρουση. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, για παράδειγμα, το Υπουργείο Εξωτερικών και η Δύναμη Quds του IRGC διαπληκτίστηκαν για το ποιος θα χειρίζεται το χαρτοφυλάκιο εξωτερικών υποθέσεων της χώρας για το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, και τη Μέση Ανατολή. Η μάχη συνεχίζεται, παρόλο που τόσο το Υπουργείο όσο και η Δύναμη Quds διοικούνται από σκληροπυρηνικά πρόσωπα. Τον Αύγουστο του 2022, ο διοικητής της Δύναμης Quds μέχρι που απέκλεισε το υπουργείο Εξωτερικών από την διοργάνωση συνάντησης με τον σημαίνοντα Ιρακινό Σιίτη κληρικό, Muqtada al-Sadr. Τον Απρίλιο, ο αναπληρωτής επικεφαλής της ρυθμιστικής Αρχής ασφαλίσεων του Ιράν ενθάρρυνε δημοσίως το κοινοβούλιο να παραπέμψει σε δίκη τον υπουργό Βιομηχανίας της χώρας. Και το Υπουργείο Πολιτισμού του Ιράν βρίσκεται σε αντιπαράθεση με την εθνική ραδιοτηλεοπτική υπηρεσία του Ιράν για το ποιος έχει την εξουσία να λογοκρίνει το περιεχόμενο των συνδρομητικών υπηρεσιών ροής.

Άλλες συγκρούσεις μαίνονται στους θεσμούς του Ιράν. Στις αρχές του 2021, για παράδειγμα, οι εσωτερικές διαμάχες εντός του πολιτικού γραφείου του IRGC προκάλεσαν την αποπομπή του επικεφαλής του επιχειρηματικού ομίλου του IRGC. (Το αποπεμφθέν στέλεχος αποκλείστηκε στην συνέχεια από το να κατέβει στις προεδρικές εκλογές). Τον Φεβρουάριο του 2022, μια ηχητική καταγραφή που διέρρευσε έδειχνε τους διοικητές του IRGC, συμπεριλαμβανομένου του ισχυρού στρατηγού, Κασέμ Σουλεϊμανί, ο οποίος σκοτώθηκε σε αεροπορική επιδρομή των ΗΠΑ το 2020, να διαπληκτίζονται για την εμπλοκή τους σε μια τεράστια υπόθεση οικονομικής διαφθοράς. Οι εσωτερικές διαμάχες στην εταιρεία ραδιοτηλεόρασης της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν οδήγησαν σε αρκετές αλλαγές στην ανώτερη ηγεσία της. Παρόμοιες εσωτερικές διαμάχες έχουν προκύψει μεταξύ των σκληροπυρηνικών που είναι υπεύθυνοι για τα πυρηνικά ζητήματα. Ο επικεφαλής διαπραγματευτής της χώρας για τα πυρηνικά, ο Αλί Μπαγκερί Κανί, ήρθε πρόσφατα σε ρήξη με τον Σαΐντ Τζαλιλί, τον πρώην προϊστάμενό του, για ένα σχέδιο συμφωνίας που υποστήριζε ο Κανί. Σε απάντηση, ο Μπαγκερί απομάκρυνε έναν υποστηρικτή του Τζαλιλί από την ομάδα διαπραγμάτευσης.

Στο Ιράν, η άτυπη εξουσία των ελίτ ήταν πάντα μεγαλύτερη από εκείνη των επίσημων γραφειοκρατικών οργανώσεων, γεγονός που τείνει να καθιστά τέτοιες διαπροσωπικές διαμάχες πιο σημαντικές από τις θεσμικές συγκρούσεις. Αλλά αυτές οι προσωπικές διαμάχες σπάνια αφορούν πολιτικές διαιρέσεις ή ιδεολογικές αιτίες. Αντίθετα, οι προσωπικές φιλοδοξίες για την απόκτηση εξουσίας και τον έλεγχο των δημόσιων πόρων και των οικονομικών κερδών οδηγούν τις συγκρούσεις μεταξύ των ελίτ. Ο εγωιστικός χαρακτήρας αυτών των διαμαχών σημαίνει ότι οι ελίτ θα πολεμήσουν μεταξύ τους ακόμη και αν αυτό κοστίσει στις παρατάξεις τους ευκαιρίες. Θα πολεμήσουν ακόμη και αν αυτό υπονομεύει την ικανότητά τους να κυβερνούν.

Αυτό ήταν ιδιαίτερα εμφανές κατά την διάρκεια των προεδρικών εκλογών του Ιουνίου 2021. Ορισμένοι μεταρρυθμιστές ηγέτες μποϊκοτάρισαν τις εκλογές. Πολλοί συντηρητικοί υποψήφιοι διέδιδαν φήμες ότι ο σκληροπυρηνικός επικρατέστερος υποψήφιος, Εμπραχίμ Ραϊσί, είχε αποκλειστεί από τον διαγωνισμό. Ισχυρίστηκαν, για παράδειγμα, ότι ο Χαμενεΐ του είχε απαγορεύσει να είναι υποψήφιος,

Ο Ραϊσί τελικά κέρδισε. Αλλά οι διαφωνίες εντός της συντηρητικής ελίτ ήταν τόσο έντονες που ο πρόεδρος δεν μπόρεσε να ανακοινώσει την επιλογή του αντιπροέδρου παρά μόνο δύο μήνες μετά τη νίκη του. Του πήρε αρκετούς ακόμη μήνες για να ορίσει τον διοικητή της κεντρικής τράπεζας, καθώς διάφορες ομάδες συμφερόντων στο στρατόπεδό του ανταγωνίζονταν για την θέση. Καθώς το νόμισμα του Ιράν κατέρρευσε, ο Ραϊσί αναγκάστηκε να αντικαταστήσει τον Δεκέμβριο του 2022 τον διοικητή της τράπεζας με ένα άτομο που πρόσκειται σε διαφορετική ομάδα.

ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΙ

Το χάος στην ιρανική πολιτική προϋπήρχε του Χαμενεΐ. Αλλά ο σημερινός ανώτατος ηγέτης έχει κάνει ελάχιστα για να βοηθήσει στην εμπέδωση της τάξης στο σύστημα. Αντιθέτως, ο Χαμενεΐ δημιούργησε έναν προσωποπαγή τύπο διακυβέρνησης υπό τον οποίο η ελίτ δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να αναπτύξει οντότητες και διαδικασίες ικανές να μεσολαβήσουν στις συγκρούσεις της ή να αθροίσουν τα διαφορετικά συμφέροντά της. Αυτό με την σειρά του έκανε την εξουσία επισφαλή και οδήγησε σε συνεχείς εναλλαγές. Η ελίτ θεωρεί τους κρατικούς θεσμούς όχι ως χώρους για την υλοποίηση οργανωμένων πολιτικών οραμάτων αλλά ως προσωρινά φέουδα στα οποία μπορεί να εκμεταλλεύεται τους δημόσιους πόρους και να εκπληρώνει τους ατομικούς της στόχους. Κατά ειρωνικό τρόπο, αυτό καθιστά επίσης την θεσμική της βάση ελάχιστα χρήσιμη για τις ατζέντες μεγιστοποίησης της εξουσίας της.

Ίσως το καλύτερο και πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι ο Σαντέκ Αμολί Λαριτζανί, πρώην ανώτατος δικαστής του Ιράν, πρώην μέλος του Συμβουλίου Φρουρών (το οποίο μπορεί να ασκήσει βέτο ή να τροποποιήσει τη νομοθεσία), και νυν πρόεδρος του Συμβουλίου Σκοπιμότητας (το οποίο επιλύει τις διαφορές μεταξύ του κοινοβουλίου και του Συμβουλίου Φρουρών). Παρά όλες τις θεσμικές του θέσεις, οι οποίες πολλοί αναλυτές υπέθεσαν ότι υποδήλωναν ότι ήταν ο διάδοχος του Χαμενεΐ, ο Λαριτζανί δεν έχει πλέον ουσιαστική εξουσία. Ένας από τους συντρόφους του καταδικάστηκε σε 31 χρόνια φυλάκισης για διαφθορά. Ένας από τους κύριους πρώην διορισμένους του, ο διαβόητος δημόσιος και επαναστατικός εισαγγελέας, Αμπάς Τζαφαρί, οδηγεί τώρα ταξί στους δρόμους της Τεχεράνης.

Αυτή η αστάθεια είναι πιθανό να χαρακτηρίζει την διαδικασία με την οποία θα επιλεγεί ο διάδοχος του Χαμενεΐ. Θα είναι μάλλον χαοτική, με πολλούς «χαλαστές» και λίγους ειλικρινείς διαμεσολαβητές. Οι υποψήφιοι που φαίνεται να είναι φαβορί τώρα, συμπεριλαμβανομένου του Ραϊσί και του γιου του ανώτατου ηγέτη, Μοτζταμπά Χαμενεΐ, θα μπορούσαν γρήγορα να πέσουν σε δυσμένεια. Οι ελίτ που έχουν απορριφθεί από την τρέχουσα πολιτική τάξη θα κινηθούν για να επωφεληθούν από το μεγαλύτερο κενό εξουσίας του Ιράν μετά το 1989. Το γεγονός ότι το Ιράν αποτελεί πρόσφορο έδαφος για λαϊκές αναταραχές απλώς αυξάνει την αβεβαιότητα.

Πράγματι, το μόνο που είναι σαφές είναι ότι η σύγχρονη ελίτ του Ιράν δεν είναι προετοιμασμένη για αυτήν την στιγμή. Σπάνια είναι προετοιμασμένη για οποιαδήποτε αναταραχή -όπως κατέστησε εύκολα εμφανής η αργή, διστακτική, και στην συνέχεια πολύ βίαιη αντίδραση στις διαδηλώσεις. Αντιθέτως, όταν έρχεται αντιμέτωπη με μια κρίση, η ιρανική ελίτ απλώς αυτοσχεδιάζει και ταλαντεύεται. Οι αγώνες της δεν θα τελειώσουν όταν τελειώσει η διαδικασία διαδοχής: ο επόμενος ηγέτης του Ιράν είναι πιθανό να είναι εξίσου ασταθής με τον προηγούμενο.

Copyright © 2023 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/iran/irans-coming-succession-crisis

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition