Πώς είναι η κατάσταση μετά την Αραβική Άνοιξη

Οι εκλογές ήταν διαφανείς και διαφωτιστικές. Οι φιλελεύθερες και κοσμικές δυνάμεις δεν ήταν έτοιμες για τις εκλογές, ενώ η Αδελφότητα περίμενε μια τέτοια ιστορική στιγμή για δεκαετίες και επωφελήθηκε της ευκαιρίας. Μόλις βγήκαν οι σαλαφιστές από τις κατακόμβες άρχισαν να εκνευρίζουν το λαό και έτσι απέσυραν κάποιες από τις ακραίες θέσεις τους. Τα γεγονότα της πλατείας Ταχρίρ καθήλωσαν τον κόσμο, αλλά όπως το έθεσε ο νεαρός αιγύπτιος διανοούμενος Samuel Tadros «η Αίγυπτος δεν είναι Κάιρο και το Κάιρο δεν είναι πλατεία Ταχρίρ». Όταν κατακαθίσει η σκόνη, τρεις δυνάμεις θα συναγωνιστούν για το μέλλον της Αιγύπτου -ο στρατός, η Αδελφότητα και μια ευρεία φιλελεύθερη και κοσμική συμμαχία αυτών που θέλουν μια αστική πολιτεία και τον διαχωρισμό θρησκείας και πολιτικής, καθώς και τις σωτήριες χάρες μιας κανονικής πολιτικής ζωής .

Η Αδελφότητα βάζει στη μάχη την επί μακρόν καθιερωμένη μίξη πολιτικής πανουργίας και μιας ουσιαστικής δέσμευσης για την επιβολή πολιτικής τάξης που διαμόρφωσε το Ισλάμ. Ο ιδρυτής της, ο Hasan al-Banna, χτυπήθηκε από έναν δολοφόνο το 1949, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει στην πολιτική του μουσουλμανικού κόσμου. Ήταν ένας ακατάπαυστος μηχανορράφος, έκανε λόγο για θεϊκή ηγεμονία αλλά υποχθόνια συμφωνούσε με το παλάτι ενάντια στο κυρίαρχο πολιτικό κόμμα της εποχής του, το Wafd. Έπαιξε το πολιτικό παιχνίδι δημιουργώντας μια τρομερή παραστρατιωτική δύναμη, που επιδίωκε να διεισδύσει στο σώμα των αξιωματικών -κάτι που οι κληρονόμοι του έχουν νοσταλγήσει από τότε. Αναμφίβολα, θα κοίταζε με θαυμασμό τις στρατηγικές ικανότητες των διαδόχων του, έτσι όπως ελίσσονται μεταξύ των φιλελευθέρων και του Ανωτάτου Συμβουλίου των Ενόπλων Δυνάμεων, συμμετέχοντας στις ταραχές της πλατείας Ταχρίρ, αλλά υποχωρώντας από την πληθωρική τους στάση προκειμένου να υπογραμμίσουν τη δέσμευσή τους για νηφαλιότητα και δημόσια τάξη.

Η απλή αλήθεια είναι ότι η Αίγυπτος δεν έχει τα οικονομικά μέσα για την οικοδόμηση μιας επιτυχούς σύγχρονης Ισλαμικής τάξης, ό, τι και αν σημαίνει αυτό. Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν στηρίζεται στο πετρέλαιο, ενώ ακόμα και η μέτρια άνοδος του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, του ΑΚΡ, στην Τουρκία, είναι εξασφαλισμένη από την ευημερία που απορρέει από την «ευσεβή αστική τάξη» των πόλεων στους λόφους της Ανατολίας. Η Αίγυπτος βρίσκεται στο σταυροδρόμι του κόσμου και ζει από τον τουρισμό, τη Διώρυγα του Σουέζ, την παροχή εξωτερικής βοήθειας και τα εμβάσματα από τους Αιγύπτιους του εξωτερικού. Η αρετή πρέπει να υποκύψει στην αναγκαιότητα: μέσα στο τελευταίο έτος, τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της χώρας συρρικνώθηκαν από 36 δισ. δολάρια σε 20 δισ. δολάρια. Ο πληθωρισμός σφυροκοπά την πόρτα της, η τιμή του εισαγόμενου σίτου είναι υψηλή και οι λογαριασμοί πρέπει να πληρωθούν. Τέσσερις υπουργοί Οικονομικών ήρθαν κι έφυγαν από τότε που έπεσε ο Μουμπάρακ. Η επιθυμία για σταθερότητα ισορροπεί πλέον τη μεθυστική ικανοποίηση ότι ένας τύραννος έπεσε.

Υπάρχουν μνημειώδη προβλήματα αν κοιτάξεις τους ηγέτες της Αιγύπτου κατά πρόσωπο και η απροθυμία τόσο της Αδελφότητας όσο και των ενόπλων δυνάμεων να αναλάβουν την εξουσία είναι αποκαλυπτική. Η ορθή κρίση και ο πραγματισμός, όμως, μπορούν να επικρατήσουν. Ένα έξυπνο μοίρασμα των λαφύρων και της ευθύνης θα μπορούσε να δώσει στην Αδελφότητα τους πιο αγαπημένους της τομείς διακυβέρνησης -εκπαίδευση, κοινωνική πρόνοια, και το δικαστικό σώμα- με τις ένοπλες δυνάμεις να αναλαμβάνουν την άμυνα, τις μυστικές υπηρεσίες, την ειρήνη με το Ισραήλ, τις στρατιωτικές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη διατήρηση των οικονομικών προνομίων του σώματος των αξιωματικών. Οι φιλελεύθεροι κοσμικοί θα έχουν μέγα πλήθος, λόγο στην καθημερινή ζωή σε μια χώρα πολύ δύσκολο να συστηματοποιηθεί και να οργανωθεί και την ευκαιρία να προτάξουν έναν επιβλητικό πιθανό ηγέτη σε μελλοντικές προεδρικές εκλογές.

Εδώ και δύο αιώνες, η Αίγυπτος έχει εμπλακεί σε ένα σισύφειο αγώνα για εκσυγχρονισμό και μια θέση ανάμεσα στα έθνη που είναι αντάξια των φιλοδοξιών τους. Δεν τα πήγε καλά, όμως συνεχίζει να προσπαθεί. Τον περασμένο Αύγουστο, παίχτηκε μια σκηνή που θα μπορούσε να δώσει στους Αιγύπτιους κάποια παρηγοριά. Ο τελευταίος φαραώ της χώρας -ίσως και να είναι έτσι- ήρθε στο δικαστήριο με φορείο. «Κύριοι, είμαι παρών» είπε ο πρώην ηγεμόνας στον προεδρεύοντα δικαστή. Τον Μουμπάρακ δεν τον έσυραν από κανένα σωλήνα αποχέτευσης για να τον σφάξουν, όπως τον Καντάφι, ούτε βολεύτηκε με την οικογένειά του και δολοφόνησε τον ίδιο του το λαό κατά βούληση, όπως ο Άσαντ. Οι Αιγύπτιοι είχαν πάντα, σύμφωνα με τα λόγια του E. M. Forster, τη δυνατότητα να εναρμονίσουν τους αντιμαχόμενους ισχυρισμούς τους και πιθανόν αυτό να πράξουν και πάλι.

Η ΤΡΙΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΑΦΥΠΝΙΣΗ

Αυτή η αναταραχή, αυτή η αφύπνιση, είναι η τρίτη του είδους στη σύγχρονη αραβική ιστορία. Η πρώτη, μια πολιτική-πολιτιστική αναγέννηση που ξεπήδησε από την επιθυμία να ενταχθούν στο σύγχρονο κόσμο, ήρθε στα τέλη του 1800. Με επικεφαλής γραφιάδες και νομικούς, επίδοξους βουλευτές και Χριστιανούς διανοούμενους, προσπάθησε να αναδιοργανώσει την πολιτική ζωή, να διαχωρίσει τη θρησκεία από την πολιτική, να χειραφετήσει τις γυναίκες και να ξεπεράσει τα συντρίμμια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτό το μεγάλο κίνημα που ακολούθησε αρκετά κατάλληλους τρόπους, με τη Βηρυτό και το Κάιρο επικεφαλής, χρονογράφησε ο George Antonius, ένας χριστιανός συγγραφέας γεννημένος στο Λίβανο, της Αλεξανδρινής νεολαίας, απόφοιτος του Κέιμπριτζ και με προϋπηρεσία στη βρετανική διοίκηση της Παλαιστίνης. Το βιβλίο του, του 1938, «Το αραβικό ξύπνημα» παραμένει το βασικό μανιφέστο του αραβικού εθνικισμού.