Το νόημα των δημοτικών εκλογών στην Βενεζουέλα

Καθ’ όλο το φθινόπωρο, τα πράγματα φαίνονταν άσχημα για τον πρόεδρο της Βενεζουέλας Νικολάς Μαδούρο. Η δημοτικότητά του καταβαραθρωνόταν. Οι περισσότεροι Βενεζουελάνοι κατηγορούσαν την κυβέρνησή του για την οικονομική κρίση που μαστίζει την χώρα από το τέλος τού 2012. Σε μόλις ένα χρόνο, ο πληθωρισμός είχε εκτοξευθεί από το 20% σε περισσότερο από 50% και οι ελλείψεις ηλεκτρικής ενέργειας, τροφίμων, καθώς και άλλων ειδών πρώτης ανάγκης είχαν γίνει μέρος τής καθημερινής ζωής. Ούτε οι προσπάθειες για τον έλεγχο της πανδημίας τής εγκληματικής βίας είχαν αποδώσει σημαντικά αποτελέσματα. Η πλειοψηφία των κατοίκων τής Βενεζουέλας πίστευαν ότι η χώρα τους κατευθυνόταν προς την λάθος κατεύθυνση. Κάποιος θα μπορούσε να σκεφθεί ότι η κυβέρνηση Μαδούρο ήταν καταδικασμένη να χάσει τις επερχόμενες τοπικές εκλογές στις 8 Δεκεμβρίου - και μάλιστα εντυπωσιακά.

Στη συνέχεια, στις αρχές Νοεμβρίου, ο Μαδούρο ξεκίνησε μια επιθετική εκστρατεία για να διορθώσει τα προβλήματα της εικόνας του. Διακήρυξε έναν «οικονομικό πόλεμο» εναντίον των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Τις ανάγκασε να μειώσουν τις τιμές των εμπορευμάτων τους και προέτρεψε το κοινό να «αδειάσει τα ράφια». Μεγάλες ουρές καταναλωτών έκαναν ακριβώς αυτό, αδειάζοντας καταστήματα ηλεκτρονικών ειδών και συσκευών, ρούχων, ακόμη και παιχνιδιών. Σίγουρα, η εκστρατεία τού Μαδούρο απευθύνθηκε στις πραγματικές ανάγκες εκείνων που ψάχνουν να αγοράσουν τηλεοράσεις πλάσματος σε εξευτελιστικές τιμές, και τον βοήθησε να πάρει τον έλεγχο μιας από τις μεγαλύτερους εισαγωγικές εταιρείες ηλεκτρονικών τής Βενεζουέλας. Αλλά έτσι στοιχηματίζει ότι το σχέδιό του θα είναι αρκετό για να πείσει τον πληθυσμό ότι είναι ικανός να σταθεροποιήσει την παραπαίουσα οικονομία τής χώρας του και να προστατεύσει τα δικαιώματα μη προνομιούχων.

Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τής λαϊκιστικής στρατηγικής τού Μαδούρο δεν έχουν ακόμη φανεί. Όμως, ο πόλεμος στον ιδιωτικές επιχειρήσεις φαίνεται να έχει αποδώσει σε σύντομο χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, ο Μαδούρο ενδέχεται να έχει την δυναμική που χρειάζεται για να κερδίσει τις εκλογές αυτού του Σαββατοκύριακου και να δώσει στον τσαβισμό μια πολυπόθητη ώθηση.

ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΤΣΑΒΕΣ

Ο Μαδούρο συνηθίζει να μην αφήνει περιθώρια. Το 2012, ο ετοιμοθάνατος πρόεδρος Ούγκο Τσάβες κληροδότησε στον Μαδούρο μια σταθερή εκλογική πλειοψηφία, ένα κόμμα με μια τεράστια μηχανή πολιτικής προπαγάνδας, και την δηλητηριώδη ρητορική τού κινήματος του Τσάβες. Για τον Τσάβες, ο Μαδούρο ήταν ένας προφανής διάδοχος. Ήταν ο πιο κοντινός βοηθός του και είχε περάσει περισσότερο χρόνο με τον Τσάβες από κάθε άλλο μέλος τού εσωτερικού του κύκλου κατά την διάρκεια της μακράς θεραπείας για τον καρκίνο του στην Αβάνα. Αλλά τίποτε από αυτά δεν ήρθε λόγω χαρίσματος ή στρατηγικού οράματος. Στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν λίγες μόλις εβδομάδες μετά την φαραωνική κηδεία τού Τσάβες, ο Μαδούρο κέρδισε μόνο το 50,61% των ψήφων.

Μόλις πήρε την εξουσία, ο Μαδούρο προσπάθησε να επανορθώσει την ζημιά που είχε γίνει από την χλιαρή νίκη του. Ο αρχικός στόχος του ήταν να εξουδετερώσει την αντιπολίτευση. Προσπάθησε να το κάνει με δύο τρόπους: πρώτον, πείθοντας τυχόν επίδοξους διαδηλωτές ότι θα είναι στοχοποιημένοι και ότι οι ηγέτες τους θα πληρώσουν το κόστος (συμπεριλαμβανομένης της φυλάκισης) και, αφετέρου, πείθοντας πολιτικούς και στρατιωτικούς τής ελίτ τού Τσάβες ότι δεν επρόκειτο να ανεχθεί οποιεσδήποτε απειλές για το σύστημα που τους κρατά στην εξουσία. Μετά από αυτό, ο Μαδούρο προσπάθησε να ενισχύσει τον έλεγχό του σχεδόν σε κάθε πτυχή τής ζωής στην Βενεζουέλα.

Τον Απρίλιο, λίγες μόλις ημέρες μετά την εκλογή τού Μαδούρο, η κυβέρνησή του ενέκρινε την αγορά τής Globovision, ενός μικρού ειδησεογραφικού σταθμού από τα τελευταία προπύργια των μέσων ενημέρωσης της αντιπολίτευσης, από μια ομάδα επιχειρηματιών που συνδέονται με την αποκαλούμενη boli-bourgeoisie, την οικονομική τάξη που έχει ακμάσει υπό την προστασία τού κινήματος του Τσάβες. Από τότε, η αντιπολίτευση σχεδόν εξαφανίστηκε από τις οθόνες τής τηλεόρασης. Για παράδειγμα, μια πορεία χιλιάδων ατόμων στο Καράκας πριν από δύο εβδομάδες έμεινε ασχολίαστη. Το 2013, υπήρξαν περισσότερες από 160 δηλωμένες επιθέσεις σε δημοσιογράφους και σε προσωπικό των μέσων ενημέρωσης. Οι περισσότερες από τις περιπτώσεις συνδέονταν άμεσα ή έμμεσα με την κυβέρνηση. Και έτσι ο Μαδούρο έχει καταφέρει να κατασκευάσει μια συναινετική εικόνα γύρω από την επίσημη εκδοχή του για την πραγματικότητα.

Στις αρχές Σεπτεμβρίου, η Βενεζουέλα αποσύρθηκε επίσημα από την Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών, εμποδίζοντας έτσι το Δι-αμερικανικό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων τού Ανθρώπου από το να ασχοληθεί με τυχόν παραβιάσεις στην Βενεζουέλα. Ο Τσάβες είχε ανακοινώσει την αποχώρηση της χώρας από το σώμα τον Ιούνιο του 2012, αφότου το δικαστήριο εξέδωσε μια απόφαση υπέρ τού Raul Diaz, ενός Βενεζουελάνου τον οποίο το καθεστώς είχε κατηγορήσει ότι έβαλε βόμβα στην Πρεσβεία τής Ισπανίας και στο Προξενείο τής Κολομβίας στο Καράκας το 2003. Το δικαστήριο έκρινε ότι η Βενεζουέλα τον είχε αντιμετωπίσει απάνθρωπα ενώ ήταν στη φυλακή.

Στο τέλος τού περασμένου Σεπτεμβρίου, ο Μαδούρο δημιούργησε με διάταγμα το Στρατηγικό Κέντρο για την Άμυνα της Πατρίδας (CESPPA), μια οργάνωση πληροφοριών και αντικατασκοπείας που υποτίθεται ότι «προβλέπει και εξουδετερώνει πιθανές απειλές για τα ζωτικά συμφέροντα [της Βενεζουέλας]». Η αποστολή τού CESPPA είναι να λογοκρίνει τις πληροφορίες και τα γεγονότα που μπορεί να θεωρηθούν ως απειλή για την ασφάλεια της χώρας. Εκπρόσωποι της αντιπολίτευσης κατήγγειλαν τον οργανισμό ως μέσο για κατασκοπεία εναντίον τους.

Και τελικά, τον περασμένο μήνα, ο Μαδούρο ζήτησε από την Εθνοσυνέλευση της Βενεζουέλας να του απονείμει ειδικές εξουσίες για να κυβερνά μέσω διαταγμάτων. Μια από τις πρώτες εκτελεστικές εντολές του ήταν να μετατραπεί το Plan de la Patria (Εθνικό Σχέδιο) του Τσάβες σε εθνικό δίκαιο. Το σχέδιο, το οποίο παρουσίασε ο Τσάβες για πρώτη φορά κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας τού 2012, είναι ένας οδικός χάρτης για την κατασκευή τού σοσιαλιστικού κράτους. Στοχεύει να προωθήσει την ανεξαρτησία τής χώρας και να αναπτύξει την Βενεζουέλα ως περιφερειακή υπερδύναμη, αλλά επίσης να διατηρήσει την ζωή πάνω στη γη και να σώσει το ανθρώπινο είδος. Ο νέος νόμος τού Μαδούρο περιλαμβάνει την δημιουργία ενός συστήματος για την εκπαίδευση, την οργάνωση και την κινητοποίηση του πληθυσμού ώστε να υπερασπίσει την πατρίδα κατά την διάρκεια μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης.

Παρ’ όλες τις προσπάθειές του να πάρει την εξουσία, όμως, η λαβή τού Μαδούρο στην Βενεζουέλα εξακολουθεί να είναι επισφαλής. Ο λόγος είναι κυρίως οικονομικός. Τον Φεβρουάριο, ως αναπληρωτής πρόεδρος, ο Μαδούρο διέταξε μια υποτίμηση του νομίσματος ως μια προσπάθεια να βάλει φρένο στην αύξηση της τιμής τού δολαρίου στη μαύρη αγορά. Αντ’ αυτού, η αξία του απογειώθηκε μέχρι και δέκα φορές πάνω από την επίσημη ισοτιμία. Από τότε, η αδυναμία του Μαδούρο να διαχειριστεί την οικονομία τής Βενεζουέλας έχει γίνει ακόμη πιο εμφανής. Σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα της χώρας, τα συναλλαγματικά αποθέματα βρίσκονται στα χαμηλότερα επίπεδα από το 2003, τους μήνες αφότου κάποιες φιλοεπιχειρηματικές ελίτ και στρατιωτικοί αξιωματούχοι επιχείρησαν να σπρώξουν τον Τσάβες μακριά από την εξουσία και πριν από μια έκρηξη των τιμών του πετρελαίου που επέτρεψε στον Τσάβες να δημιουργήσει και να χρηματοδοτήσει μια σειρά κοινωνικών προγραμμάτων για να κερδίσει μαζική αποδοχή.

Ο Τσάβες μπορεί να ήταν σε θέση να γλιτώσει με την οικονομική ανικανότητα. Χάρη στον πυρετό τού πετρελαίου, μπορούσε πάντα να βουτά στα ταμεία τού κράτους για να διασφαλίζει δημόσια στήριξη. (Στην πραγματικότητα, βυθιζόταν σε αυτά τα ταμεία τόσο συχνά που έθεσε τις βάσεις για την σημερινή οικονομική κρίση). Ο Μαδούρο μπορεί να διακηρύττει ότι είναι ο γιος τού Τσάβες, αλλά δεν έχει τίποτα να πληρώσει τους πολίτες για να τους κάνει να τον πιστέψουν. Φέτος, οι Βενεζουελάνοι αντιμετωπίζουν ραγδαία αύξηση των τιμών και ελλείψεις βασικών αγαθών, όπως η ζάχαρη, το γάλα, ο καφές, το χαρτί τουαλέτας και τα φάρμακα. Οι διαδρομές από το ένα σούπερ μάρκετ στο άλλο, προς αναζήτηση των εν λόγω προϊόντων, έχουν δώσει στους Βενεζουελάνους πολύ χρόνο για να σκεφτούν τα οικονομικά τού Μαδούρο.

ΑΞΙΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΣΤΙΓΜΗ

Η αντιπολίτευση θεωρεί ως δεδομένο ότι οι οπαδοί τού Τσάβες θα κερδίσουν τους περισσότερους δήμους στις εκλογές αυτού του Σαββατοκύριακου. Ωστόσο, ελπίζει τουλάχιστον να διπλασιάσει τον αριθμό των δημάρχων της και να αυξήσει το ποσοστό των ψήφων της. Πριν από ένα μήνα, είχε μια καλή ευκαιρία να το κάνει. Αλλά ο δογματισμός του Μαδούρο και ο πόλεμος που κήρυξε στις τιμές έχουν αλλάξει τα πράγματα. Ο Luis Vicente León, ο πρόεδρος της Datanalisis, μιας από τις πιο αξιόπιστες εταιρείες δημοσκοπήσεων, λέει ότι τα πρόσφατα οικονομικά μέτρα συνέβαλαν στην εικόνα του Μαδούρο ως ηγέτη και έδωσαν κίνητρο στους τσαβιστές ψηφοφόρους να προσέλθουν στις κάλπες. (Και οι δύο συνασπισμοί αναμένουν χαμηλή προσέλευση, έτσι η ικανότητά τους να κινητοποιήσουν τους ψηφοφόρους θα είναι ο βασικός παράγοντας για το αποτέλεσμα). Ο χρόνος είναι η ουσία, όμως. Η κοινή γνώμη ήταν πιο ενθουσιασμένη για τις ευκαιρίες πριν αδειάσουν τα καταστήματα από τα περισσότερα προϊόντα τους.

Το διακύβευμα σε αυτές τις εκλογές είναι υψηλό. Αφότου ο Μαδούρο γράπωσε την εξουσία, δεν έχουν απομείνει αντίβαρα προς την εκτελεστική εξουσία. Αν ο τσαβισμός κερδίσει στις 8 Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση Μαδούρο θα είναι ακόμη πιο ενισχυμένη να συνεχίσει την δογματική πορεία της. Αλλά αυτό δεν είναι ο μόνος τρόπος που θα μπορούσε να καταλήξει η επερχόμενη ψηφοφορία. Αν η αντιπολίτευση επιτύχει τους στόχους της και κερδίσει ένα μεγάλο μερίδιο των συνολικών ψήφων και έναν σημαντικό αριθμό δήμων, θα καταφέρει ένα μεγάλο πλήγμα στον Μαδούρο. Η αντιπολίτευση θα μπορούσε στην συνέχεια να προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει την δυναμική της για να εκδιώξει από την εξουσία τον Μαδούρο σε ένα προεδρικό δημοψήφισμα στα τέλη τού 2015.

Επειδή η αντιπολίτευση φοβάται μια σκληρή καταστολή και επειδή ο τσαβισμός εξακολουθεί να είναι δημοφιλής σε μεγάλο μέρος τής χώρας, η πολιτική δυναμική τής Βενεζουέλας είναι απίθανο να αλλάξει εν μία νυκτί. Για τον Μαδούρο, η σταθερότητα εξαρτάται στην επιτυχία των τσαβιστών αυτή την Κυριακή. Αν δεν το πετύχει, η αντιπολίτευση θα αυξηθεί - από την κοινή γνώμη και από τις φατριαστικές πολιτικές και στρατιωτικές ομάδες μέσα στο κόμμα τού Μαδούρο. Και αν συμβεί αυτό, ο μακρύς αγώνας των Βενεζουελάνων για την δημοκρατία θα μπορούσε να καταλήξει με μια στρατιωτική λύση.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/140365/boris-munoz/more-chavismo-...

Συνδέσεις:
[1] http://www.amazon.com/Despachos-del-imperio-Boris-muñoz/dp/980293450X

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr