Η επανεκλογή τής Ρουσέφ

Καθώς το Εργατικό Κόμμα τής Βραζιλίας (PT) συγκεντρώθηκε τον Φεβρουάριο για να γιορτάσει τα δέκα χρόνια στην εξουσία, η πρόεδρος Dilma Rousseff άδραξε την ευκαιρία να ανακοινώσει ότι θα επιδιώξει μια δεύτερη τετραετή θητεία στο αξίωμα. Στο πλευρό της ήταν ο Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, ο προκάτοχος της Ρουσέφ και πολιτικός της μέντορας, ο οποίος υποστήριξε την υποψηφιότητά της και την περιέγραψε ως τον καλύτερο τρόπο για να συνεχιστεί το προοδευτικό πολιτικό έργο τού PT. «Η αντιπολίτευση μπορεί να βάλει όποιον θέλει», διακήρυξε ο πρώην μηχανικός που έγινε δημοφιλής πολιτικός, «αλλά εμείς θα επανεκλέξουμε την Dilma το 2014».

Ο Λούλα θα μπορούσε να επιλέξει να θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος ο ίδιος - και, πριν από την έγκρισή του στην Ρουσέφ είχαν υπάρξει εικασίες ότι θα το έκανε. Αλλά ο Λούλα, πάντοτε οξυδερκής πολιτικός στρατηγιστής, αποφάσισε ότι ο καλύτερος τρόπος για να επιτύχει τον στόχο του, δηλαδή να καταφέρει την εκλογική ηγεμονία τού PT, θα ήταν να υποστηρίξει την Ρουσέφ. Με τον τρόπο αυτό, ο Λούλα σταθεροποίησε τον ρόλο του ως διευθυντή τής προεκλογικής εκστρατείας και πρωταθλητή τού PT, καθώς το κόμμα προσπαθεί να εκπληρώσει την μακροπρόθεσμη ατζέντα του να μετατρέψει την Βραζιλία σε μια πιο δίκαιη κοινωνία με άφθονα δίχτυα ασφαλείας για τους άπορους, ενώ, επίσης, να κάνει την οικονομία της την πέμπτη μεγαλύτερη στον κόσμο μέσα σε μια δεκαετία.

Πόσο καλά τα έχει πάει το κόμμα μέχρι στιγμής; Όταν η Ρουσέφ ανέλαβε την προεδρία το 2011, είπε ότι προτεραιότητά της θα είναι να «τερματίσει την δυστυχία» στην Βραζιλία. Εργαλείο της για να το κάνει θα ήταν η αύξηση των επιδομάτων τού δημοσίου για εκείνους που ζουν με εισόδημα λιγότερο από 35 δολάρια ανά μήνα. Τα επιδόματα, μέρος τού προγράμματος Bolsa Família (το οποίο κοστίζει περίπου 4 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως), πηγαίνουν σε φτωχές οικογένειες που κρατούν τα παιδιά τους στο σχολείο και τα πηγαίνουν για τακτικές εξετάσεις υγείας.

Από όλες τις απόψεις, το Bolsa Familia, το οποίο αγγίζει περίπου 16 εκατομμύρια οικογένειες, έχει επιτύχει την βελτίωση της διατροφής των παιδιών, την αύξηση των ποσοστών εμβολιασμού των βρεφών, καθώς και την παροχή ενός ελάχιστου εισοδήματος για τους φτωχότερους της Βραζιλίας. Το ευεργετικό πρόγραμμα έχει λίγους επικριτές, κι αυτό θα μπορούσε να είναι ο λόγος που, την παραμονή της ανακοίνωσης της υποψηφιότητά της, η Ρουσέφ ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση είχε ανακαλύψει άλλες 700.000 οικογένειες που χρειάζονται στήριξη. Υποσχέθηκε να τις εντάξει στο μητρώο για τα επιδόματα. Φυσικά, υπέθετε ότι κάτι τέτοιο θα τους έκανε πιο πιθανό να ψηφίσουν υπέρ της.

Ταυτόχρονα, η Ρουσέφ μείωσε τις τιμές τής ηλεκτρικής ενέργειας και κατήργησε φόρους σε βασικές τροφές. Επίσης ενίσχυσε τις καταναλωτικές δαπάνες μέσω της μείωσης των επιτοκίων των δανείων από τις πανίσχυρες δημόσιες τράπεζες, αναγκάζοντας τις ιδιωτικές τράπεζες να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους.

Παρά το γεγονός ότι οι οικονομικές πολιτικές τής Ρουσέφ υπήρξαν ιδιαίτερα δημοφιλείς, είναι επίσης προβληματικές. Αυτό που πραγματικά χρειάζεται η Βραζιλία είναι μια πιο παραγωγική και διεθνώς ανταγωνιστική οικονομία με καλύτερα πληρωμένες θέσεις εργασίας - όχι μόνο κοινωνικές πρωτοβουλίες που αδειάζουν τα Ταμεία τού κράτους. Η Βραζιλία παράγει γιγάντιες ποσότητες υψηλής ποιότητας σιδηρομετάλλευμα. Αλλά εξαιτίας των ασφυκτικών εγχώριων φόρων και των πολύπλοκων γραφειοκρατικών ρυθμίσεων, οι εγχώριες χαλυβουργίες απλά δεν μπορούν να είναι ανταγωνιστικές στο εξωτερικό. Έτσι, κάθε χρόνο, η χώρα στέλνει εκατομμύρια τόνους σιδηρομεταλλεύματος στην Κίνα, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα για επεξεργασία. Αλλά πολλά προϊόντα χάλυβα, όπως οι σιδηροδρομικές γραμμές, στην συνέχεια επανεισάγονται από την Κίνα. Κάθε φορά που η κυβέρνηση προσπαθεί να αντιμετωπίσει προβλήματα παραγωγικότητας, τα εργατικά συνδικάτα, ένα σημαντικό συστατικό τού PT, κατεβαίνουν σε απεργία.

Ο πετρελαϊκός δημόσιος τομέας τής Βραζιλίας, επίσης, έχει καθηλωθεί από την αναποτελεσματικότητα. Όταν η Petrobras συγκέντρωσε περισσότερα από 120 δισεκατομμύρια δολάρια το 2009 ως μέρος αυτού που, κατά την χρονική στιγμή, ήταν η μεγαλύτερη δημόσια προσφορά μετοχών στην ιστορία, πολλοί ανέμεναν να ακολουθήσει μια χρυσή εποχή. Αλλά από τότε, η παραγωγή πετρελαίου έχει ισοπεδωθεί, και οι μετοχές τής Petrobras τώρα αξίζουν μόνο το 60% του ποσού που συγκέντρωσε η δημόσια προσφορά - μια μεγάλη απογοήτευση για τους ιδιώτες επενδυτές. Το 2012, η εταιρεία έδειξε ζημιές, για πρώτη φορά σε μια δεκαετία. Οι μη ικανοποιητικές επιδόσεις συνήθως αποδίδονται στην αδυναμία τής εταιρείας να εξορύξει πετρέλαιο που ανακαλύφθηκε σε βαθιά υπεράκτια πεδία, καθώς και στην πολιτική χειραγώγηση των τιμών τού πετρελαίου που στέρησαν από την Petrobras έσοδα που θα μπορούσαν να έχουν επενδυθεί στην παραγωγή.

Μαζί, οι κοινωνικές και οικονομικές πολιτικές τής Ρουσέφ έχουν ως αποτέλεσμα έναν όλο και πιο αρνητικό ισολογισμό, πληθωρισμό, και αυξανόμενο έλλειμμα εξωτερικού εμπορίου. Το 2012, το ΑΕΠ τής Βραζιλίας αυξήθηκε κατά λιγότερο από 1%, πολύ πίσω από τους ρυθμούς ανάπτυξης των άλλων χωρών τής Λατινικής Αμερικής και τις άλλες χώρες BRIC. Οι πολίτες, που έχουν απολαύσει την καταναλωτική έκρηξη και ταξιδεύουν στο εξωτερικό σε αριθμούς ρεκόρ, δεν φαίνεται να νοιάζονται. Αλλά η πλειοψηφία των ανεξάρτητων αναλυτών είναι έντονα επικριτική για την οικονομική διαχείριση της Ρουσέφ. Αρχικά, η Ρουσέφ αποσιώπησε την κριτική. Σε μια μάλλον λακωνική διάψευση προς τους επικριτές τής οικονομικής διαχείρισής της τον Φεβρουάριο, είπε ότι ήταν απλά «συντηρητικοί που δεν καταλαβαίνουν».

Τις τελευταίες ημέρες, όμως, έχει γίνει σαφές ότι η Ρουσέφ και η οικονομική ομάδα της γνωρίζουν ότι τα άσχημα οικονομικά αποτελέσματα θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα εμπόδιο με τους ψηφοφόρους εάν τα ποσοστά απασχόλησης μειωθούν και ο πληθωρισμός αυξηθεί. Αμέσως αφότου ανακοίνωσε την υποψηφιότητά της, η Ρουσέφ έστειλε το οικονομικό επιτελείο της σε roadshow στη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο και το Τόκιο για να παρουσιάσει σε πιθανούς επενδυτές ένα φιλόδοξο φάσμα έργων αξίας 235 δισεκατομμυρίων αμερικανικών δολαρίων. Επιπλέον, η κυβέρνηση ανανέωσε τις προσπάθειες να προσελκύσει κινεζικές επενδύσεις για έργα υποδομής, ειδικά ένα σύστημα εσωτερικών πλωτών οδών που θα μειώσουν το κόστος τής μεταφοράς τής μαζικής παραγωγής γεωργικών προϊόντων τής Βραζιλίας στις ακτές για εξαγωγή.

Φυσικά, οι τεράστιες επενδύσεις σε αυτοκινητόδρομους, σιδηροδρόμους, λιμάνια και εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας αναμενόταν επίσης να δώσουν ώθηση στην προεκλογική εκστρατεία τού PT.

Η αντιπολίτευση είναι έτοιμη να αντεπιτεθεί. Ο κύριος αντίπαλος της Ρουσέφ στις εκλογές είναι ο Aécio Neves, ο προεδρικός υποψήφιος από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα τής Βραζιλίας (PSDB). Ο Neves, νυν γερουσιαστής, ήταν κυβερνήτης τής πολιτείας Minas Gerais, της δεύτερης μεγαλύτερης εκλογικής περιφέρειας της Βραζιλίας. Έχει ακόμα μια ισχυρή βάση εκεί, καθώς και την ενεργό υποστήριξη του Fernando Henrique Cardoso, ο οποίος ήταν πρόεδρος από το 1995 έως το 2003. Η οργάνωση τού PSDB περιλαμβάνει μια ισχυρή ομάδα οικονομικών αναλυτών που ήταν υπεύθυνοι για τον τερματισμό τού πληθωρισμού υπό τον Cardoso. Κατά συνέπεια, ο Neves σχεδιάζει να κάνει τον πληθωρισμό και την οικονομική διαχείριση κύρια σημεία τής επίθεσής του.

Δύο άλλοι υποψήφιοι περιμένουν επίσης στην γωνία. Ο Eduardo Campos, ο κυβερνήτης τού Pernambuco από το Σοσιαλιστικό Κόμμα τής Βραζιλίας (PSB), είναι ένας χαρισματικός ηγέτης ο οποίος έχει πέραση στα βορειοανατολικά τής Βραζιλίας. Το PSB ελέγχει δύο υπουργικά αξιώματα στην κυβέρνηση Ρουσέφ, αλλά ο Campos έχει τις προσωπικές του φιλοδοξίες. Μια άλλη υποψήφια, είναι η Μαρίνα Σίλβα, μια περιβαλλοντική ακτιβίστρια από την Αμαζονία, η οποία κέρδισε 20 εκατομμύρια ψήφους το 2010 ως προεδρική υποψήφια του Κόμματος των Πρασίνων. Έχει κονταροχτυπηθεί με την Ρουσέφ για τα υδροηλεκτρικά φράγματα και τους αυτοκινητόδρομους στην περιοχή τού Αμαζονίου.

Για τους επόμενους 18 μήνες, η μάχη ανάμεσα σε όλες αυτές τις προσωπικότητες θα κυριαρχήσει στην βραζιλιάνικη δημόσια ζωή. Πολιτικοί ειδήμονες πιστεύουν ότι η Ρουσέφ, με τον Λούλα να στήνει μια πανεθνική εκστρατεία για να συγκεντρώσει υποστήριξη και πιθανούς συνεταίρους σε συνασπισμό, είναι το φαβορί. Αλλά για να θριαμβεύσει, η Ρουσέφ θα πρέπει να χρησιμοποιήσει το υπόλοιπο της θητείας της για να διορθώσει την εξασθενούσα οικονομία τής Βραζιλίας. Σε αυτή την πολυκομματική δημοκρατία, όπου 16 κόμματα εκπροσωπούνται στο Κογκρέσο και τις πολιτειακές κυβερνήσεις, οι νέες συμμαχίες συνεχώς πλήττονται και διαλύονται. Ο μόνος τρόπος για να επικρατήσει είναι να δώσει στους πολίτες και στα συνεργαζόμενα κόμματα την οικονομική ατζέντα για την οποία αξίζει να αγωνιστούν.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/136259/juan-de-onis/relect-rousseff

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr