Η τραγωδία της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας

Όταν η αντιπολίτευση συνειδητοποίησε ότι δεν μπορούσε πλέον να επιφέρει αλλαγές μέσω των εκλογών, άρχισε να καταρρέει. Κάποιοι ηγέτες μετατοπίστηκαν σε μια στρατηγική πολιτικής ανυπακοής, οδηγώντας τους υποστηρικτές τους -μερικές φορές εκατοντάδες χιλιάδες κάθε φορά- στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν, αρχίζοντας από τον Απρίλιο του 2017. Μέχρι το τέλος του καλοκαιριού του 2017, οι βάρβαρες δυνάμεις ασφαλείας της Βενεζουέλας σκότωσαν τουλάχιστον 120 διαδηλωτές [8] και συνέλαβαν χιλιάδες ακόμη. Η εκστρατεία της πολιτικής ανυπακοής, αν και ήταν πρωτοφανής κατά τα λατινοαμερικάνικα πρότυπα, δεν άρκεσε. Δεν την υποστήριξαν όλοι οι ηγέτες της αντιπολίτευσης, και τελικά, για να λειτουργήσει αυτή η στρατηγική, έπρεπε να σπάσει την βούληση του στρατού και της αστυνομίας να καταστέλλουν. Αυτό δεν συνέβη.

Ο ΜΑΔΟΥΡΟ ΑΝΤΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ

Ωστόσο, αυτή δεν είναι μόνο μια ιστορία για την ελλειμματικότητα της αντιπολίτευσης. Τόσο η MUD όσο και οι υποστηρικτές της στην διεθνή κοινότητα υποτιμούσαν την ανθεκτικότητα και την πολιτική πονηρία της κυβέρνησης Maduro. Μετά τις δημοκρατικές εκλογές του 2015, το καθεστώς εργάστηκε σωστά για να υπονομεύσει την αντιπολίτευση. Ο Maduro πρώτα έθεσε βέτο στο σύνολο της νομοθεσίας που ψήφισε η ελεγχόμενη από την αντιπολίτευση εθνοσυνέλευση, κατόπιν διέταξε όλες τις κρατικές υπηρεσίες να αγνοήσουν τον κοινοβουλευτικό έλεγχο, έπειτα χρησιμοποίησε το Ανώτατο Δικαστήριο για να κηρύξει αντισυνταγματικές τις ενέργειες της εθνοσυνέλευσης και τελικά δημιούργησε ένα παράλληλο νομοθετικό σώμα -υπό κυβερνητικό έλεγχο. Αφού συγκάλεσε την συνέλευση το 2017 κατά παράβαση του συντάγματος της Βενεζουέλας, η κυβέρνηση τροποποίησε τους εκλογικούς κανόνες [9] έτσι ώστε το σώμα να αναδεικνύει έναν βουλευτή ανά δήμο και δύο ανά πρωτεύουσα επαρχίας, παράγοντας έτσι ένα αγρίως δυσανάλογο νομοθετικό σώμα. Μια πόλη των 10.000 ατόμων και μια πόλη άνω των 100.000 θα μπορούσε ενδεχομένως να έχει τον ίδιο αριθμό βουλευτών, προσφέροντας θεωρητικά στις φιλο-μαδουρικές αγροτικές επαρχίες ένα αποφασιστικό πλεονέκτημα. Η αντιπολίτευση τότε μποϊκοτάρισε τις εκλογές της Εθνικής Συντακτικής Συνέλευσης ως παράνομες, καταλήγοντας σε ένα σώμα που είναι 100% φιλο-μαδουρικό. Με την στήριξη του Ανώτατου Δικαστηρίου και αυτού του εναλλακτικού κοινοβουλίου, ο Maduro έχει εξαλείψει τους ελέγχους και τις ισορροπίες (checks and balances) στον εκτελεστικό τομέα.

Σε απάντηση, οι πολιτικοί ηγέτες των κομμάτων που απαρτίζουν τη MUD οδεύουν τώρα σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Τέσσερις κυβερνήτες της αντιπολίτευσης από το κόμμα Acción Democrática που εξελέγησαν το 2017, αναγνώρισαν ως νόμιμη την ελεγχόμενη από το καθεστώς Εθνική Συντακτική Συνέλευση. Άλλοι, όπως ο πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης, Julio Borges, ενεπλάκησαν σε ανανεωμένο διάλογο με την κυβέρνηση Maduro στην Δομινικανή Δημοκρατία υπό την αιγίδα διεθνών εγγυητών, αν και η αντιπολίτευση έχει ένα άκρως αδύναμο χαρτί για να παίξει. Κάποιοι ζητούν περαιτέρω κυρώσεις από τους γείτονες της Βενεζουέλας και την διεθνή κοινότητα, και μέχρι που συνθηματολογούν υπέρ ακόμη πιο ισχυρών ενεργειών.

Οι κυριότεροι ηγέτες της αντιπολίτευσης έχουν επίσης την ματιά τους στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές και η κυβέρνηση παίζει με αυτές τις φιλοδοξίες. Έχει φυλακίσει ιδιαίτερα δημοφιλείς αντιπάλους, κυρίως τον Leopoldo López, και απαγόρευσε άλλους από το αξίωμα, ενώ ταυτόχρονα διατήρησε την προοπτική να επιτρέψει σε ορισμένους να ανταγωνιστούν. Ο Maduro ελπίζει να περιστείλει τη MUD σε ένα μη απειλητικό «χωριό Potemkin» της αντιπολίτευσης, που θα έδινε την εικόνα της νομιμότητας στον κόσμο και θα καθησύχαζε τα αιτήματα για να φύγει από το αξίωμα.

ΜΙΑ ΠΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ;

Ο Julio Borges, πρόεδρος της εθνικής συνέλευσης της Βενεζουέλας και βουλευτής του συνασπισμού κομμάτων της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας (MUD), συμμετέχει σε συνάντηση μεταξύ της κυβέρνησης της Βενεζουέλας και του συνασπισμού της αντιπολίτευσης στο Σάντο Ντομίνγκο της Δομινικανής Δημοκρατίας τον Δεκέμβριο του 2017. RICARDO ROJAS / REUTERS
-----------------------------------------------------------------

Πέραν του αυταρχικού χαρακτήρα του καθεστώτος Maduro, η αστάθεια της MUD την οδήγησε να προσπεράσει ευκαιρίες για να προωθήσει το θετικό όραμα της Βενεζουέλας που είχε φιλοδοξήσει να δημιουργήσει. Αφότου ανέλαβε τον έλεγχο της Εθνοσυνέλευσης το 2015, για παράδειγμα, η MUD θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις νομοθετικές αρμοδιότητές της για να προωθήσει τη μεταρρύθμιση στον τομέα του πετρελαίου, του στρατού και της κοινωνικής πρόνοιας. Η θέσπιση νομοθεσίας έχει κόστος και απαιτεί δαπάνη πολιτικού κεφαλαίου. Αυτό την καθιστά έναν ιδιαίτερα αξιόπιστο τρόπο να πει τόσο στο εκλογικό σώμα όσο και στους μετριοπαθείς στην κυβέρνηση (η συγκατάθεση των οποίων θα χρειαστεί για τη μετάβαση σε ένα πιο δημοκρατικό καθεστώς), σε ποιό μέλλον έχει αφοσιωθεί η αντιπολίτευση. Η πίεση της θέσπισης νομοθεσίας, ωστόσο, μπορεί να ήταν απλά πάρα πολύ [μεγάλη] για να την αναλάβει ένας συνασπισμός που είναι επικεντρωμένος στις εκλογές.

Αντ’ αυτού, η αντιπολίτευση έχει γίνει σταδιακά άσχετη καθώς η χώρα εισέρχεται σε μια υπερπληθωριστική περίοδο, η παραγωγή πετρελαίου φθίνει γρήγορα και η φτώχεια και η πείνα εκρήγνυνται. Ενόψει της απροθυμίας του καθεστώτος Maduro να λάβει βοήθεια ή συμβουλές, η διεθνής κοινότητα βρίσκεται επίσης με λίγα αξιόπιστα μέσα πολιτικής. Η θλιβερή πραγματικότητα είναι ότι ο Maduro έχει πιο σταθερή λαβή στην εξουσία από οποτεδήποτε άλλοτε από την εκλογή του το 2013.