Η εκπληκτική κλίμακα της τουρκικής «παγκόσμιας κάθαρσης»

Τα σχολεία του κινήματος βρίσκονται υπό έντονη πίεση στην παγκόσμια κάθαρση. Μετά το διαζύγιο από το γκιουλενιστικό κίνημα το 2013, η κυβέρνηση πιέζει άλλες χώρες να κλείσουν τα σχολεία. Η Γκάμπια έκλεισε τα σχολεία Gulen τον Απρίλιο του 2014. Ακολούθησε σύντομα ο σύμμαχος της Τουρκίας, Αζερμπαϊτζάν, και το Τατζικιστάν έκλεισε τις σχολές Gulen το 2015. Αλλά σε άλλα μέρη του κόσμου τα σχολεία αυτά παρέμειναν ανοιχτά μέχρι την προσπάθεια πραξικοπήματος του Ιουλίου 2016, μετά το οποίο η Τουρκία αύξησε την πίεση. Τα αποτελέσματα ήταν γρήγορα. Τα σχολεία έκλεισαν σχεδόν αμέσως στην Ιορδανία, την Λιβύη και την Σομαλία. Η Αγκόλα, η Αιθιοπία, η Μαδαγασκάρη, το Μαρόκο και η Τανζανία ακολούθησαν το παράδειγμα στις αρχές του 2017. Πριν από το τέλος του έτους, το Αφγανιστάν, το Τσαντ, η Γεωργία, το Μάλι, η Νιγηρία, η Ρουάντα, το Σουδάν και η Τυνησία είχαν κλείσει ή μεταβιβάσει τα σχολεία. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Mevlut Cavusoglu, δήλωσε τον Οκτώβριο του 2017 ότι η κυβέρνηση είχε αναγκάσει το κλείσιμο των σχολείων σε 15 χώρες, αλλά δημοσιογραφικές αναφορές δείχνουν ότι υποτιμά τα αποτελέσματα.

ΕΝΑ «ΜΕΤΩΠΟ ΠΡΟΔΟΤΩΝ»

Οι συλλήψεις και οι απελάσεις έχουν εξαπλώσει τον φόβο σε όλη την διασπορά της Τουρκίας, η οποία κατανοεί το τι είναι ικανή να κάνει η υπηρεσία πληροφοριών της Άγκυρας μόλις μια ομάδα χαρακτηριστεί ως εχθρική. Στο πιο δραματικό παράδειγμα πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος, η δολοφονία τριών ακτιβιστών που συνδέονται με το ΡΚΚ το 2013 στο Παρίσι, αποδόθηκε ευρέως στον Εθνικό Οργανισμό Πληροφοριών (MIT). (Η μυστική υπηρεσία αρνήθηκε την ευθύνη). Γερμανοί αξιωματούχοι συζήτησαν το θέμα της ΜΙΤ που απειλεί την τουρκική διασπορά [13] στην χώρα τους και οι αξιωματούχοι της Ολλανδίας έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με το ότι το σώμα των θρησκευτικών υποθέσεων της Τουρκίας, η Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων, παρακολουθεί Τούρκους στο εξωτερικό. Φιλοκυβερνητικοί σχολιαστές, όπως ο Cem Kucuk, μίλησαν ανέμελα [14] για το πώς η ΜΙΤ θα πρέπει να σκοτώσει [15] μέλη του κινήματος Gulen στο εξωτερικό.

Ο φόβος εκτείνεται πέρα από το κίνημα Gulen. Η αναφορά του Ερντογάν σε «μέτωπο προδοτών» στην ομιλία του στο ΑΚΡ τον Οκτώβριο δεν είναι μόνο ρητορική. Στην επίσημη εκδοχή της τουρκικής κυβέρνησης για τα γεγονότα, το κίνημα Gulen ήρθε σε συμμαχία με το ΡΚΚ, το οποίο η Άγκυρα θεωρεί ως τρομοκρατική ομάδα, μαζί και την συριακή θυγατρική της, τις PYD. Μαζί με άλλες αριστερές ομάδες, αυτή η συμμαχία υποτίθεται ότι σχεδίαζε μια σειρά προσπαθειών πραξικοπήματος ενάντια στο κράτος, που ξεκίνησαν με τις διαμαρτυρίες του Gezi Park στα μέσα του 2013. Η τελευταία ήταν υπό την ηγεσία Τούρκων φιλελευθέρων και, ως εκ τούτου, η τουρκική κάθαρση στόχευε επίσης τις αριστερές και φιλοκουρδικές φωνές. Στην πραγματικότητα, το 31% όλων όσων συνελήφθησαν σε κυβερνητικές επιχειρήσεις υπό την κατάσταση έκτακτης ανάγκης η οποία τέθηκε σε ισχύ από τον Οκτώβριο του 2016, συνδέονταν με κουρδικές ή αριστερές ομάδες, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που συνέταξε η τουρκική ομάδα παρακολούθησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, iHop. Σχεδόν 400 ακαδημαϊκοί οι οποίοι υπέγραψαν μια αναφορά πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος, με την οποία έκαναν έκκληση για ειρήνευση μεταξύ του κράτους και του ΡΚΚ τον Ιανουάριο του 2016, έχουν επίσης απολυθεί και ορισμένοι έχουν εγκαταλείψει την Τουρκία ή παρέμειναν στο εξωτερικό. Άλλοι που έχουν καταδικαστεί ή κατηγορηθεί ενώ βρίσκονταν στο εξωτερικό, τώρα φοβούνται να ταξιδεύουν εξαιτίας της απειλής σύλληψης λόγω των σημάτων της Ιντερπόλ.

ΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΠΕΙΛΗ

Αυτό που είναι τόσο ανησυχητικό για την τουρκική παγκόσμια κάθαρση είναι ότι η διακρατική καταστολή [16] όλο και περισσότερο υφαίνεται στον ιστό της διεθνούς τάξης. Τα κινήματα της κοινωνίας των πολιτών και οι μη κρατικοί φορείς δεν ήταν οι μόνοι που κέρδισαν από την παγκοσμιοποίηση των οικονομικών, των ταξιδιών και των στιγμιαίων επικοινωνιών. Το ίδιο έκαναν και τα έθνη-κράτη. Η παγκοσμιοποιημένη εποχή μας παρέχει στα έθνη-κράτη νέες και φθηνότερες ευκαιρίες να καταδιώκουν εξορισμένους, αντιφρονούντες και συνηθισμένους πολίτες όπου και να βρίσκονται, μέσω της παρακολούθησης και της επιτήρησης, των διεθνών μηχανισμών επιβολής του νόμου όπως η Interpol, και μέσω της συνεργασίας μεταξύ υπηρεσιών ασφαλείας [17]. Οι ικανότητες της Τουρκίας σε αυτό το κομμάτι μπορεί να μην ταιριάζουν με εκείνες της Κίνας, της Ρωσίας ή των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά όπως δείχνει η παγκόσμια κάθαρση, μπορούν να έχουν αποτελέσματα όταν εφαρμοστούν συνολικά.

Η παγκόσμια κάθαρση έχει σημασία για την κατανόηση του πού κατευθύνεται η Τουρκία στην εξωτερική πολιτική και στην εσωτερική πορεία της. Η πολυ-επαινεμένη ήπια ισχύς της Τουρκίας κατά την περίοδο 2002-2013 εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός ότι το κίνημα Gulen χρησίμευσε ως κυβερνητικός πληρεξούσιος στον εκπαιδευτικό και πολιτιστικό τομέα, και στον τομέα των μέσων ενημέρωσης. Υπάρχουν κάποιες ομοιότητες μεταξύ της πιο κρατικά προσανατολισμένης προσέγγισης μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, και αυτού που οι επιστήμονες Christopher Walker και Jessica Ludwig χαρακτήρισαν ως «οξεία ισχύς» (sharp power) [18]. Αλλά η επίτευξη πραγματικής «οξείας ισχύος» -και όχι απλώς καταστολής- θα απαιτήσει ένα πιο εξελιγμένο και λιγότερο εσωστρεφές πλαίσιο από αυτό που χρησιμοποιεί σήμερα η Τουρκία.

Με όρους εσωτερικής τουρκικής πολιτικής, ο αντίκτυπος της παγκόσμιας κάθαρσης στην πολιτική οργάνωση των τουρκικών κοινοτήτων των εξόριστων ίσως να καθορίσει την σταθερότητα του προσωποποιημένου αυταρχικού συστήματος που δημιουργεί ο Ερντογάν, σε αυτό που ο ίδιος και το ΑΚΡ αποκαλούν «νέα Τουρκία» [19]. Δεδομένου του μεγέθους της τουρκικής διασποράς και της κακοποιημένης κατάστασης των δημοκρατικών θεσμών στο εσωτερικό της χώρας, η ικανότητα της Τουρκίας να περιορίζει την άσκηση λόγου και των οργανωτικών δικαιωμάτων του πληθυσμού εκτός των συνόρων της θα μπορούσε να καθορίσει το εάν θα προκύψουν βιώσιμες δημοκρατικές εναλλακτικές έναντι της αυταρχικής διακυβέρνησης.