Ο πλωτός διάδρομος από το Αιγαίο ως τον Δούναβη

-Στην γνωμοδότηση (16/6/2011) της ΕΟΚΕ με θέμα την Στρατηγική της ΕΕ για την περιοχή του Δούναβη προβλέπονται τα εξής: «Οι καλές διασυνδέσεις αποτελούν κλειδί για την περιοχή του Δούναβη, είτε εσωτερικά είτε με άλλες ευρωπαϊκές και μη ευρωπαϊκές περιοχές. Κανένα τμήμα της περιοχής αυτής δεν πρέπει να μείνει στο περιθώριο. Η βελτίωση του άξονα βορρά-νότου και η δημιουργία πρόσβασης μεσόγειων (continental) κρατών στην λεκάνη της Μεσογείου θα ενισχύσει την συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών της περιοχής. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει για το σκοπό αυτό σχετικό αίτημα που είχε υποβάλει παλαιότερα στη Μικτή Συμβουλευτική Επιτροπή με την Ρουμανία (2002,2005) και την ΠΓΔΜ (2010). Οι υποδομές των μεταφορών και της ενέργειας παρουσιάζουν πολλά κενά και ελλείψεις λόγω της ανεπαρκούς χωρητικότητας, της χαμηλής ποιότητας ή της κακής συντήρησης. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις εθνικές αρχές να καταρτίσουν προτάσεις με την βοήθεια της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με τους τρόπους κάλυψης αυτών των ελλείψεων και γεφύρωσης των κενών. Χρειάζονται επίσης στενότερες σχέσεις μεταξύ των κατοίκων της περιοχής ιδίως μέσω πολιτιστικών και τουριστικών δραστηριοτήτων».

Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά την εκπόνηση της γνωμοδότησης του 2011, οι οικολόγοι είχαν αντιρρήσεις ως προς το μέγεθος του έργου σύνδεσης του Δούναβη με τη Μεσόγειο μέσω Αξιού (Vardar) για περιβαλλοντικούς λόγους. Επίσης, οι Ολλανδοί εκπρόσωποι του λιμένος Ρόττερνταμ συμμερίστηκαν τις απόψεις των οικολόγων αλλά στην ουσία οι αντιρρήσεις τους πήγαζαν από την ανησυχία μήπως μειωθεί ο όγκος των διακινούμενων φορτίων μέσω Rotterdam–Ρήνου-Δούναβη. Το ίδιο ίσχυσε και για τους Γερμανούς εκπροσώπους για τα φορτία διακινούμενα μέσω Αμβούργου-Elbe-Δούναβη. Αντίθετα, οι Πολωνοί που επιδίωκαν την σύνδεση της Βαλτικής Θάλασσας (κανάλι σύνδεσης ποταμού Όντερ με Δούναβη) με τη Μεσόγειο Θάλασσα, δηλαδή, τις ποτάμιες μεταφορές Βορρά-Νότου στην ΕΕ, ήταν θετικοί στο έργο.

Η διορατικότητα της ΕΟΚΕ ως ανωτέρω δεν μπόρεσε να υπερπηδήσει τα πολλαπλά εμπόδια στην προώθηση του έργου. Όμως, έθεσε το θέμα επί τάπητος στην ΕΕ επί μια δεκαετία και ευαισθητοποίησε την κοινωνία των πολιτών τόσο της ΕΕ όσο και των βαλκανικών χωρών. Η ΕΟΚΕ άφησε μια «παρακαταθήκη» της βούλησης της Κοινωνίας των Πολιτών για την προώθηση του θέματος. Οι ανωτέρω προσπάθειες της ΕΟΚΕ είναι ενδεικτικές του γεγονότος ότι η κοινωνία των πολιτών των Βαλκανικών χωρών έχει ενστερνιστεί και θα υποστηρίξει το έργο.

ΟΙ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΚΙΝΑΣ –ΣΕΡΒΙΑΣ

Παρά το έντονο ενδιαφέρον της Γιουγκοσλαβίας (και μετέπειτα της Σερβίας), όπου το θέμα συζητείτο κατά καιρούς μέχρι το επίπεδο του Κοινοβουλίου, μια σειρά λόγων αποτελούσαν ανασταλτικούς παράγοντες :

-Τεχνικοί λόγοι: Διέλευση από βουνά
-Οικονομικοί λόγοι: Τεράστιο κόστος κατασκευής
-Πολιτικοί λόγοι: Αρχικά, ο πόλεμος και η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, στην συνέχεια η κατάσταση της Σερβίας, οι διενέξεις στο Κοσσυφοπέδιο, το πρόβλημα του ονόματος της ΠΓΔΜ με την Ελλάδα.

Όμως, από το 2013 φαίνεται ότι ο παράγοντας «Κίνα» άρχισε να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για την προώθηση του έργου. Την 26/1/13, ο υπουργός Φυσικών Πόρων, Ορυχείων και Χωροταξίας της Σερβίας, Milan Bacevic, και ο πρόεδρος της κινέζικης εταιρείας China Gezhouba Group Corporation, Zhang Jinquan, υπέγραψαν Πρωτόκολλο Συνεννόησης σχετικά με την εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας της κατασκευής πλωτής οδού με τίτλο «Διώρυγα Μοράβα» [6]. Ο Bacevic δήλωσε ότι «πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα έργα στρατηγικής σημασίας που εκτιμάται ότι θα αποσπάσει το ενδιαφέρον πολλών ξένων επενδυτών».

Χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια, από το 2013 μέχρι το 2017 για να ολοκληρωθεί η κινεζική μελέτη σκοπιμότητας που επικαιροποίησε τη μελέτη σκοπιμότητας των Ηνωμένων Εθνών. Το έργο συνδέεται πλέον και με τον νέο «Δρόμο Μεταξιού» της Κίνας- One Belt One Road (OBOR). Η Κίνα ενδιαφέρεται να χρηματοδοτήσει το έργο, διαθέτοντας και την τεχνογνωσία του υδροηλεκτρικού έργου του ποταμού Γιανγκτσέ, του μεγαλύτερου υδροηλεκτρικού έργου παγκοσμίως. Στόχος της είναι να εξεύρει εναλλακτικές οδούς για την ταχύτερη και με χαμηλότερο κόστος προώθηση του εμπορίου της στην Ευρώπη.

Σύμφωνα με τις πρόσφατες κινεζικές εκτιμήσεις, το κόστος του έργου θα ανέλθει σε 17 δισ. δολ., θα απαιτηθούν εργασίες δέκα ετών και θα προηγηθεί μηχανική μελέτη. Ο πρόεδρος της Κίνας, Xi Jinping, σε επίσκεψή του στο Βελιγράδι (2016), είχε την άμεση υποστήριξη της σερβικής ηγεσίας. Αλλά και στην Ελλάδα ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας χαρακτήρισε το έργο «τεράστιας σημασίας» στην πρόσφατη συνάντησή του με τον Σέρβο πρωθυπουργό Alexander Vucic. Παρά το υψηλότατο κόστος, το έργο έχει λάβει προτεραιότητα στην ημερήσια διάταξη των κυβερνήσεων Σερβίας, Ελλάδας, ΠΓΔΜ και Κίνας. Σύμφωνα με τις προ-μελέτες που έχει εκπονήσει το σερβικό Υπουργείο Φυσικών Πόρων, Ορυχείων και Χωροταξίας, το κανάλι θα έχει μήκος 650 χλμ. και θα απαιτηθούν εκβαθύνσεις/ διαπλατύνσεις στο μεγαλύτερο μέρος της κοίτης των ποταμών Μοράβα (346 χλμ.) και Αξιού (275 χλμ.). Δύσκολα σημεία των ποταμών θα παρακαμφθούν με τεχνητές διώρυγες και κοντά στα σύνορα Σερβίας/ ΠΓΔΜ προβλέπεται η κατασκευή τεχνητού καναλιού 30 χλμ. που θα ενώνει τον Μοράβα με τον Αξιό. Παράλληλα, θα υπάρξουν έργα που θα δώσουν λύση στο πρόβλημα άρδευσης μεγάλων γεωργικών εκτάσεων ενώ θα επιτραπεί η λειτουργία υδροηλεκτρικών σταθμών σε όλο το μήκος του έργου.

Όσον αφορά στο ελληνικό τμήμα του καναλιού, τούτο θα έχει μήκος 73 χλμ. και θα καταλήγει στον Θερμαϊκό, από όπου θα λειτουργεί λιμάνι terminal. Τα 57 χλμ. θα είναι εντός της φυσικής κοίτης του ποταμού, ενώ η υπόλοιπη διαδρομή μέχρι την Θεσσαλονίκη θα γίνεται με τεχνητό κανάλι εντός του ποταμού.