Οι ανεπιθύμητοι πόλεμοι

Οι βασικοί περιφερειακοί σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών είναι ταυτόχρονα ανήσυχοι για το σθένος της χώρας, ενθαρρυμένοι από τις πολιτικές της κυβέρνησης Τραμπ, και αγχωμένοι για αυτές. Ο πρόεδρος έδωσε προτεραιότητα στην επιδιόρθωση των σχέσεων με την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, οι οποίες όλες είχαν ξεφτίσει υπό τον προκάτοχό του. Ωστόσο, η απροθυμία του Τραμπ να χρησιμοποιήσει βία ήταν εξίσου σαφής, όπως και η προθυμία του να προδώσει μακροχρόνιους συμμάχους σε άλλα μέρη του κόσμου.

Αυτός ο συνδυασμός ενθάρρυνσης και ανησυχίας βοηθά να εξηγηθεί, για παράδειγμα, η ασυνήθιστη ανάληψη ρίσκου της Σαουδικής Αραβίας υπό την ηγεσία του Σαουδάραβα πρίγκιπα-διαδόχου Mohammed bin Salman, ή αλλιώς MBS: Ο συνεχιζόμενος πόλεμός της στην Υεμένη, ο αποκλεισμός της εναντίον του Κατάρ, η απαγωγή του πρωθυπουργού του Λιβάνου, η δολοφονία [5] του αντιφρονούντος Τζαμάλ Κασόγκι. Ο MBS αντιλαμβάνεται την τρέχουσα ευθυγράμμιση με την Ουάσιγκτον ως μια φευγαλέα ευκαιρία -επειδή ο Τραμπ μπορεί να μην κερδίσει μια επανεκλογή του, επειδή είναι ικανός για μια απότομη αλλαγή πολιτικής που θα μπορούσε να τον κάνει να καταλήξει σε συμφωνία με το Ιράν, και επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μια μακροχρόνια επιθυμία να ξεμπλέξουν από τα μπερδέματα της Μέσης Ανατολής. Το αίσθημα στο Ισραήλ είναι παρόμοιο. Οι εταίροι των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή προσπαθούν τόσο να επωφεληθούν από την θητεία του Τραμπ όσο και να αντισταθμίσουν μια από τις ξαφνικές μεταβολές του και την πιθανότητα της μιας προεδρικής θητείας, μια στάση που καθιστά την κατάσταση ακόμη πιο ρευστή και απρόβλεπτη.

Εν τω μεταξύ, η αυξανόμενη κινεζική και ρωσική επιρροή έδωσε στο Ιράν κάποια ενθάρρυνση, αλλά δύσκολα μια πραγματική εμπιστοσύνη. Σε περίπτωση κλιμάκωσης των εντάσεων μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσινγκτον, θα μπορούσε η Μόσχα να ταχθεί με το Ιράν ή, ελπίζοντας να επωφεληθεί από την περιφερειακή αναστάτωση, θα παραμείνει στο περιθώριο; Θα αγνοήσει η Κίνα τις αμερικανικές απειλές για κυρώσεις και θα αγοράσει ιρανικό πετρέλαιο ή, μετά από μια πιθανή εμπορική συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, θα συμμορφωθεί με τα αιτήματα της Ουάσιγκτον; Η αβεβαιότητα σχετικά με τις αμερικανικές προθέσεις μπορεί να είναι ακόμη πιο επικίνδυνη. Το Ιράν αισθάνεται την αποστροφή του Τραμπ για πόλεμο και ως εκ τούτου μπαίνει στον πειρασμό να σπρώξει το θέμα, πιέζοντας την Ουάσινγκτον με την ελπίδα να εξασφαλίσει κάποια ανακούφιση από τις κυρώσεις. Αλλά επειδή η Τεχεράνη δεν γνωρίζει πού βρίσκεται το όριο, διατρέχει τον κίνδυνο να το πάει πολύ μακριά και να πληρώσει το τίμημα.

ΔΥΟ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Για να καταλάβουμε το πώς αυτές οι δυναμικές θα μπορούσαν να αλληλεπιδράσουν στο μέλλον, είναι διδακτικό να δούμε πώς παρόμοιες δυναμικές έχουν αλληλεπιδράσει στο πρόσφατο παρελθόν, στην Συρία. Η Σαουδική Αραβία και άλλοι, εκμεταλλεύτηκαν μια εγχώρια προσπάθεια ανατροπής του καθεστώτος Άσαντ ως ευκαιρία αλλαγής της περιφερειακής ισορροπίας ισχύος. Πιθανολόγησαν ότι η αντιπολίτευση θα επικρατήσει και έτσι θα τερματίσει τη μακροχρόνια συμμαχία της Δαμασκού με την Τεχεράνη. Το Ιράν και η Χεζμπολάχ, φοβισμένοι για αυτό το αποτέλεσμα, έδωσαν πόρους [6] στον αγώνα για λογαριασμό του καθεστώτος, με τεράστιο ανθρώπινο κόστος. Το Ισραήλ μπήκε επίσης, επιδιώκοντας να μειώσει την αυξανόμενη παρουσία του Ιράν στα σύνορά του. Το Κατάρ και η Τουρκία υποστήριξαν ένα σύνολο ισλαμιστικών ανταρτικών ομάδων, και η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της υποστήριξαν άλλες. Η Ρωσία -που ανησυχεί για μια αλλαγή στον προσανατολισμό της Συρίας και αισθανόμενη τον αμερικανικό δισταγμό- είδε την ευκαιρία να επαναβεβαιώσει τον εαυτό της στη Μέση Ανατολή και επίσης παρενέβη, τοποθετούμενη άμεσα σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες και, για κάποιο διάστημα, με την Τουρκία. Και η Τουρκία, που ανησυχεί για την προοπτική οι υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ κουρδικές δυνάμεις να απολαμβάνουν ένα ασφαλές καταφύγιο στην βόρεια Συρία, παρενέβη άμεσα [7] ενώ υποστήριζε επίσης τις συριακές αραβικές αντιπολιτευόμενες ομάδες που ήλπιζε ότι θα πολεμούσαν τους Κούρδους.

Με την Συρία να έχει γίνει μια αρένα για περιφερειακές εντάσεις, οι συγκρούσεις εκεί, ακόμη και ακούσιες, κινδυνεύουν να γίνουν σημεία ανάφλεξης για μεγαλύτερες αντιπαραθέσεις. Η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος (η Μόσχα κατηγόρησε το Ισραήλ για την πτώση ενός άλλου) και οι αμερικανικές δυνάμεις σκότωσαν εκατοντάδες μέλη μιας ιδιωτικής ρωσικής παραστρατιωτικής ομάδας στην ανατολική Συρία. Η Τουρκία επιτέθηκε σε υποστηριζόμενους από τις ΗΠΑ Κούρδους, αυξάνοντας την προοπτική μιας στρατιωτικής σύγκρουσης ΗΠΑ-Τουρκίας. Και το Ισραήλ έχει χτυπήσει ιρανικούς ή συνδεδεμένους με το Ιράν στόχους στην Συρία εκατοντάδες φορές.

Ρώσοι στρατιώτες σε περιπολία στο Χαλέπι της Συρίας, τον Φεβρουάριο του 2017. Omar Sanadiki / Reuters
---------------------------------------------------