Η πρώτη «ιστορική» Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας της Γερμανίας

Η διαδικασία εκπόνησης της εξεταζόμενης Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας (Εικόνα 2) της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας ξεκίνησε από το Υπουργείο Εξωτερικών στις 18 Μαρτίου 2022 [2] και εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 14 Ιουνίου 2023 [3]. Το έγγραφο ξεκινά με τον πρόλογο του Γερμανού Καγκελάριου Olaf Scholz (Εικόνα 1), στον οποίο μεταξύ άλλων αναφέρει ότι: «Η παροχή ασφάλειας στους πολίτες είναι η πιο σημαντική δουλειά για κάθε κράτος, οποιασδήποτε κοινωνίας. Χωρίς ασφάλεια δεν μπορεί να υπάρξει ελευθερία, σταθερότητα, ευημερία».

Ο Γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, χειρονομεί ενώ φωτογραφίζεται με την Υπουργό Εξωτερικών, Annalena Baerbock, τον υπουργό Οικονομικών, Christian Lindner, την υπουργό Εσωτερικών, Nancy Faeser, και τον υπουργό Άμυνας, Boris Pistorius, την ημέρα που παρουσιάζουν την στρατηγική εθνικής ασφάλειας κατά την διάρκεια συνέντευξης Τύπου στο House of «Bundespressekonferenz», στο Βερολίνο, στην Γερμανία, στις 14 Ιουνίου 2023. REUTERS/Fabrizio Bensch
-------------------------------------------------------------

Ακολούθως υπενθυμίζει ότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δοκιμάζει την Ευρωπαϊκή ασφάλεια, ενώ την ίδια στιγμή αναδύονται νέα κέντρα εξουσίας στον πολυπολικό κόσμο του 21ου αιώνα [4]. Για τον λόγο αυτό η Γερμανία –προσαρμοζόμενη στις νέες αυτές στρατηγικές αλλαγές– έχει αποφασίσει να ενισχύσει την ασφάλεια και να μειώσει την εξάρτησή της, βασιζόμενη σε μια ευρεία αντίληψη της έννοιας της ασφάλειας. Τονίζει επίσης ότι η «πρώτη στην ιστορία της Γερμανίας» Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας πρόκειται να λειτουργήσει ως πυξίδα στην εν λόγω προσπάθεια της Γερμανίας, στόχος της οποίας είναι η διατήρηση της ασφάλειας των πολιτών και η συμβολή της στην εδραίωση της ασφάλειας στην Ευρώπη.

Εικόνα 1: O Γερμανός Καγκελάριος Olaf Scholz και η Ομοσπονδιακή Υπουργός Εξωτερικών Annalena Baerbock. Πηγή: Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών.
--------------------------------------------------------------------------------------

Οι προαναφερθείσες διαπιστώσεις του Γερμανού καγκελάριου υπερθεματίζονται από την Ομοσπονδιακή Υπουργό Εξωτερικών, Annalena Baerbock (Εικόνα 1), η οποία επισημαίνει ότι η ειρήνη είναι εύθραυστη, η ελευθερία είναι πολύτιμη, και η ασφάλεια της Ευρώπης θεωρείτο στην Γερμανία ως δεδομένη άλλαξε ριζικά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αναφέρει επίσης ότι η πολυπλοκότητα των νέων απειλών και η επίδρασή τους σε όλους τους τομείς του κράτους, της κοινωνίας, και της οικονομίας, αποτελεί τον κύριο λόγο εφαρμογής μιας πολιτικής Ολοκληρωμένης Ασφάλειας (Integrated Security) σε όλους τους τομείς, καθώς και ότι οι πολίτες έχουν πλέον αντιληφθεί την αξία της ασφάλειας. Επισημαίνει, τέλος, ότι η ασφάλεια περιλαμβάνει τρεις διαστάσεις: την προστασία από τον πόλεμο και την βία (στιβαρή), την προστασία της ελευθερίας δράσης (ανθεκτική), και την διασφάλιση μιας ευνομούμενης τάξης που διέπεται από κανόνες και όχι από την ισχύ και τον δεσποτισμό (βιώσιμη). Καταλήγει δε ότι αυτή είναι η πρώτη φορά που η Γερμανία εφαρμόζει μια πολιτική τόσο συνεκτική σε μια Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας, η οποία αποτελεί «την αρχή και όχι το τέλος του δρόμου» αυτής της προσπάθειας, για το μέλλον των πολιτών της Γερμανίας και των παιδιών τους.

Στο σημείο αυτό αξίζει να τονιστεί ότι η Γερμανία –σε αντίθεση με αρκετά σύγχρονα κράτη της Ευρώπης αλλά και της υπόλοιπης υφηλίου– δεν έχει προχωρήσει ακόμα στη σύσταση Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (National Security Council) [5]. Η αξία του εν λόγω συμβουλευτικού οργάνου έγκειται στο γεγονός ότι, εκτός από τις συσκέψεις των μελών του που πραγματοποιούνται προκειμένου να ληφθούν αποφάσεις για μείζονα ζητήματα εθνικής ασφάλειας, υποστηρίζεται από ένα μεγάλο αριθμό μόνιμου προσωπικού (Επιτελείο ή Γραμματεία). Αυτό ασχολείται με την παρακολούθηση συγκεκριμένων γεωγραφικών περιοχών (π.χ. Αφρική, Μέση Ανατολή, Ασία, Ινδο-Ειρηνικός, κ.λπ.) ή θεματικών ενοτήτων (π.χ. οικονομία, τεχνολογία, ενέργεια, περιβάλλον, κ.λπ.) προκειμένου να εντοπίζονται έγκαιρα οι επικείμενες απειλές, ώστε να προλαμβάνονται κρίσεις ή –σε περίπτωση που αυτό δεν καταστεί δυνατό– να αντιμετωπιστούν όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα και να μετριαστούν οι αρνητικές τους συνέπειες. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψιν του τις σχετικές εκτιμήσεις πληροφοριών, προβαίνει στην σχεδίαση της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας του κράτους και τον συντονισμό/παρακολούθηση όλων των εμπλεκόμενων φορέων για την εφαρμογή αποφάσεων της ηγεσίας του κράτους.

Εικόνα 2: Το εξώφυλλο της πρώτης Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας της Γερμανίας (2023). Πηγή: Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών
--------------------------------------------------------

Λόγω της προαναφερθείσας έλλειψης Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας –του κατεξοχήν αρμόδιου επιτελικού οργάνου για την εκπόνηση της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας– το εν λόγω στρατηγικό έγγραφο της Γερμανίας εκπονήθηκε από το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Εξωτερικών, καθώς η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας κάθε κράτους έχει άμεσο αντίκτυπο (κυρίως αλλά όχι αποκλειστικά) στην εξωτερική του πολιτική. Οι κυριότεροι δε από τους τομείς με τους οποίους ασχολείται το εν λόγω Υπουργείο αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, το κλίμα, την φεμινιστική εξωτερική πολιτική, την ανθρωπιστική βοήθεια, την πρόληψη κρίσεων, και, φυσικά, την Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας [6], ενώ οι περιοχές στις οποίες εστιάζει περιλαμβάνουν τις Διατλαντικές Σχέσεις, τη Μέση Ανατολή και το Μαγκρέμπ, την Ασία, την Αφρική, και την Λατινική Αμερική [7]. Προκειμένου, μάλιστα, η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση να εξασφαλίσει την όσο το δυνατόν ευρεία αποδοχή του εν λόγω εγγράφου από τους πολίτες, διεξήγαγε μια πληθώρα δράσεων όπως την διεξαγωγή σεμιναρίων, την επαφή με το κοινό μέσα από επισκέψεις ανά την επικράτεια, και την διαβούλευση με εταίρους, ώστε να εξασφαλιστεί ότι η πρώτη αυτή Στρατηγική θα είναι προϊόν διαλόγου και όχι μεθοδεύσεων «πίσω από κλειστές πόρτες». Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε και η Ομοσπονδιακή Υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας: «Για μένα, αυτή είναι μια συμμετοχική διαδικασία για την ανάπτυξη της στρατηγικής μας, αλλά και η ουσία του τι σημαίνει εξωτερική πολιτική για μένα και το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Εξωτερικών μαζί. Δεν έχουμε διάλογο μόνο μεταξύ πρωτευουσών και υπουργών, αλλά και μεταξύ ανθρώπων. Διότι πρόκειται για ζήτημα ανθρώπινης ασφάλειας. Είναι ένα ζήτημα της ελευθερίας κάθε ατόμου – τόσο εδώ όσο και παγκοσμίως» [8].

Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας είναι ένα έγγραφο εβδομήντα τριών (73) σελίδων το οποίο χωρίζεται σε τέσσερα (4) Μέρη, τον Πρόλογο του Καγκελάριου και της Ομοσπονδιακής Υπουργού Εξωτερικών (σελίδες 4-7), την Συνοπτική Περίληψη (σελίδες 10-17), την ανάλυση του Περιβάλλοντος Ασφάλειας (σελίδες 18-27), την ανάλυση των Στόχων (σελίδες 28-72), και τον Επίλογο (σελίδα 73). Η Συνοπτική Περίληψη (Εικόνα 3) αναφέρει τα κύρια σημεία του εν λόγω εγγράφου, επισημαίνοντας «Τι μας διαμόρφωσε», «Που στεκόμαστε», «Τι πράττουμε», καθώς και τους βασικούς άξονες της Στρατηγικής για μια «Στιβαρή», «Ανθεκτική», και «Βιώσιμη» Γερμανία, ξεκινώντας με την φράση: «Να προωθήσουμε την παγκόσμια ειρήνη σε μια ενωμένη Ευρώπη -με βάση αυτή την αποστολή που κατοχυρώνεται στον Grundgesetz (Θεμελιώδης Νόμος) [9], θέλουμε να διαμορφώσουμε μια ελεύθερη διεθνή τάξη που σέβεται και υποστηρίζει το διεθνές δίκαιο, τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, την κυρίαρχη ισότητα των κρατών, την απαγόρευση της απειλής ή της χρήσης βίας, το δικαίωμα όλων των λαών στην αυτοδιάθεση και τα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα» [10].

Εικόνα 3: Το εξώφυλλο του δεύτερου μέρους της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας. Πηγή: Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών.
------------------------------------------------------------------------------

Η ανάλυση του περιβάλλοντος ασφάλειας της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας της Γερμανίας φέρει τον τίτλο «Η Γερμανία στην Ευρώπη και τον Κόσμο» (Εικόνα 4), και καταλαμβάνει έκταση εννέα σελίδων. Ένα από τα πρώτα σημεία που επισημαίνονται σε αυτήν είναι ότι η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση θεωρεί ότι η ασφάλεια αποτελεί μια πολυδιάστατη έννοια η οποία απαιτεί την επένδυση και την συμβολή της κοινωνίας ως σύνολο, δηλαδή την συνεργατική αλληλεπίδραση όλων των εμπλεκόμενων δρώντων , πόρων, και εργαλείων. Δεν παραλείπει επίσης να αναφέρει ότι εστιάζει πρωτίστως στην αντιμετώπιση των εξωτερικών απειλών –έχοντας επίγνωση ότι οι εσωτερικές απειλές γίνονται ολοένα και πιο δυσδιάκριτες από αντίστοιχες εξωτερικές– ώστε να μπορέσει η Γερμανία να γίνει στιβαρή, ανθεκτική, και βιώσιμη.

Όσον αφορά την «ταυτότητα ασφάλειας» (security identity) της Γερμανίας, σύμφωνα με την Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας διέπεται από την ευθύνη διασφάλισης της ειρήνης, της ασφάλειας, της ευημερίας, και της σταθερότητας τόσο σε Ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, λόγω του γεγονότος ότι η Γερμανία είναι η πολυπληθέστερη χώρα και η μεγαλύτερη οικονομία στην Ευρώπη. Τονίζεται, επίσης, ότι η σημερινή ευμάρεια της Γερμανίας οφείλεται στην βοήθεια που της παρείχαν τα άλλα κράτη, ενώ δίδεται έμφαση στον ενεργό της ρόλο όσον αφορά την συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς, στην αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και τον θεμελιώδη ρόλο του ΝΑΤΟ στην Γερμανική εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας. Αναφέρεται επίσης ότι η Γερμανία χρωστά την ασφάλειά της στις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους γείτονές της, ενώ άξια προσοχής είναι και η μνεία στο βεβαρυμένο ιστορικό παρελθόν της Γερμανίας, σημειώνοντας ότι: «Ενεργούμε με επίγνωση της ιστορίας και της ενοχής που φέρει η χώρα μας για την διενέργεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και για την προδοσία του Ολοκαυτώματος, την προδοσία όλων των πολιτισμένων αξιών. Η συμφιλίωση με τους Ευρωπαίους γείτονές μας και η ευθύνη για το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ παραμένουν μια διαρκή υποχρέωση για εμάς» [11].

Εικόνα 4: Το εξώφυλλο του τρίτου μέρους της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας. Πηγή: Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών
--------------------------------------------------------------------------

Όσον αφορά τις αρχές και τα συμφέροντα της Γερμανίας, η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας αναφέρει ότι η προάσπιση και η ενδυνάμωσή τους αποτελεί το ύψιστο έργο και σκοπό του κράτους, καθώς η Γερμανική εξωτερική πολιτική βασίζεται στις πρώτες και καθοδηγείται από τα δεύτερα. Οι αρχές που διέπουν το σύστημα διακυβέρνησης της Γερμανίας περιλαμβάνουν την δημοκρατία, το κράτος δικαίου, και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ τα συμφέροντα [12] –τα οποία διαμορφώνονται από την γεωγραφική θέση της Γερμανίας, την συμμετοχή στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, και την εξωστρεφή οικονομία– σύμφωνα πάντα με το εν λόγω έγγραφο περιλαμβάνουν:

1. Την προστασία του λαού, της κυριαρχίας, και της εδαφικής ακεραιότητας της Γερμανίας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και των συμμάχων.
2. Την προστασία της ελεύθερης δημοκρατικής τάξης της Γερμανίας.
3. Την ενίσχυση της ικανότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ενεργεί και της εσωτερικής συνοχής της, και την περαιτέρω εμβάθυνση της βαθιάς φιλίας που μοιράζεται η Γερμανία με την Γαλλία.
4. Την εδραίωση της διατλαντικής συμμαχίας και της στενής εταιρικής σχέσης που βασίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη με τις ΗΠΑ.
5. Την προώθηση της ευημερίας και της κοινωνικής συνοχής της Γερμανίας προστατεύοντας την οικονομία.
6. Την προώθηση μιας διεθνούς τάξης βασισμένης στο διεθνές δίκαιο, τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, και τα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα.
7. Την προώθηση της ειρήνης και της σταθερότητας παγκοσμίως, και την προάσπιση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, της ανθρώπινης ανάπτυξης, και της συμμετοχής όλων των πληθυσμιακών ομάδων ως προϋπόθεση για βιώσιμη ασφάλεια.
8. Την προώθηση της βιώσιμης προστασίας των φυσικών πόρων, τον περιορισμό της κλιματικής κρίσης και την αντιμετώπιση των επιπτώσεών της, την διασφάλιση της πρόσβασης σε νερό και τρόφιμα, καθώς και την προστασία της υγείας των ανθρώπων.
9. Την διατήρηση ενός ανοικτού, βασισμένου σε κανόνες διεθνούς οικονομικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος με διαδρομές ελεύθερου εμπορίου και έναν ασφαλή, βιώσιμο εφοδιασμό με πρώτες ύλες και ενέργεια.

Όσον αφορά το περιβάλλον ασφάλειας (security environment) της Γερμανίας, η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας αναφέρει ξεκάθαρα ότι η Ρωσία αποτελεί προς το παρόν την «[…] πιο σημαντική απειλή για την ειρήνη και την ασφάλεια στην ευρωατλαντική περιοχή», ενώ όσον αφορά την Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας την χαρακτηρίζει ταυτόχρονα ως εταίρο, ανταγωνιστή, και συστημικό αντίπαλο καθώς σύμφωνα με την Γερμανία η Κίνα «[…] προσπαθεί με διάφορους τρόπους να αναδιαμορφώσει την υπάρχουσα βασισμένη σε κανόνες διεθνή τάξη, διεκδικεί με όλο και μεγαλύτερη σθεναρότητα μια κυρίαρχη θέση σε περιφερειακό επίπεδο, ενεργώντας ξανά και ξανά ενάντια στα συμφέροντα και τις αξίες μας» [13].

Επιπλέον αναφέρει ότι η εποχή μας χαρακτηρίζεται ως αυξανόμενα πολυπολική με πληθώρα πολέμων, κρίσεων, και συγκρούσεων, η περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική τόσο για την Γερμανία όσο και για την Ευρώπη, ενώ η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του εξτρεμισμού, η παρεμπόδιση της διασποράς των Όπλων Μαζικής Καταστροφής (ΟΜΚ), και η διασφάλιση του υπάρχοντος οικονομικού συστήματος διαδραματίζει εξίσου σπουδαίο ρόλο στην άσκηση της πολιτικής. Άλλοι παράγοντες, τέλος, που επηρεάζουν το νέο περιβάλλον ασφάλειας –σύμφωνα με τη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας της Γερμανίας– είναι η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, η προστασία των κρίσιμων υποδομών, η κυβερνοασφάλεια, η δράση των ξένων Υπηρεσιών Πληροφοριών, το οργανωμένο έγκλημα, το παράνομο εμπόριο, η κλιματική κρίση, η φτώχεια, και η πείνα.

ΠΡΩΤΟΣ ΣΤΟΧΟΣ (ΣΤΙΒΑΡΗ)

Το τέταρτο μέρος (Εικόνα 5) της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας έχει τίτλο «Ολοκληρωμένη Ασφάλεια για την Γερμανία» (Integrated Security for Germany). Στις τρεις ενότητες που περιλαμβάνει, αναλύει τους επιμέρους στόχους που έχουν τεθεί από την Κυβέρνηση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας που σχετίζονται με την ασφάλεια, ξεκινάει δε με την ακόλουθη φράση: «Χρειαζόμαστε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση του φάσματος των προκλήσεων και των απειλών που αντιμετωπίζουμε. Η πολιτική ασφάλειας είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των διπλωματικών και στρατιωτικών μέσων - πρέπει να ενσωματώνει τις δράσεις μας σε όλους τους τομείς πολιτικής. Ως εκ τούτου, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα ακολουθήσει μια πολιτική ολοκληρωμένης ασφάλειας» [14].

Εικόνα 5: Το εξώφυλλο του τέταρτου μέρους της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας. Πηγή: Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών
----------------------------------------------------------------

Η πρώτη ενότητα (Εικόνα 6) περιγράφει το στόχο της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης για την εδραίωση στιβαρής (wehrhaft) ασφάλειας ώστε να υπερασπιστεί την ειρήνη και την ελευθερία. Η πρώτη υποενότητα που περιλαμβάνει έχει τίτλο «Εθνική και συλλογική άμυνα: προστατεύοντας τους εαυτούς μας και τους συμμάχους», αναφέροντας ως πρωταρχικό σημείο την ίδρυση ενός ειδικού ταμείου για την ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων της Γερμανίας (Bundeswehr) επισημαίνοντας ότι «Η συλλογική και η εθνική άμυνα είναι ένα και το αυτό», και το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ παραμένει ο πρωταρχικός εγγυητής της προστασίας έναντι στρατιωτικών απειλών. Αναφέρεται, επίσης, η επιθυμία της ενίσχυσης των αμυντικών ικανοτήτων της ΕΕ και η εστίαση στην πυρηνική αποτροπή η οποία παραμένει ζωτική τόσο για το ΝΑΤΟ όσο και για την Ευρώπη, στην κυβερνοάμυνα, και στο διάστημα. Σημαντική, τέλος, εξέλιξη είναι η δέσμευση για την διοχέτευση του 2% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ) της Γερμανίας σε αμυντικές δαπάνες σύμφωνα με τους στόχους του ΝΑΤΟ, και η ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας σε συμμαχικό έδαφος.

Η δεύτερη υποενότητα αφορά την «Πολιτική προετοιμασία, πολιτική προστασία, και πρόληψη καταστροφών και αποκατάσταση», η οποία σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση είναι υπόθεση του κράτους, του ιδιωτικού τομέα, και της κοινωνίας. Επιδιώκεται η αξιοποίηση του νεοϊδρυθέντος Μικτού Κέντρου Αριστείας Πολιτικής Προστασίας (Joint Centre of Excellence on Civil Protection) της Γερμανίας, του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ (EU Civil Protection Mechanism), και των εφεδρικών μέσων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού RescEU. Η τρίτη υποενότητα έχει τίτλο «Ενδυναμώνοντας το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής ειρήνης», μέσω της ενίσχυσης της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (PESCO) και της βιομηχανικής βάσης, της επιβολής κυρώσεων, της πάταξης της τρομοκρατίας και του εξτρεμισμού, την αντιμετώπιση της εργαλειοποίησης της παράτυπης και εξαναγκαστικής μετανάστευσης, της προάσπισης της φιλίας με τη Γαλλία, και της προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Εικόνα 6: Εισαγωγική εικόνα της ενότητας «Στιβαρή» της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας (Το τεθωρακισμένο όχημα μάχης Puma του Γερμανικού πεζικού). Πηγή: Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών
-----------------------------------------------------------------

Η τέταρτη υποενότητα αφορά την «Εμπλοκή σε διεθνείς κρίσεις: αναλαμβάνοντας την ευθύνη, λαμβάνοντας προληπτική δράση», εστιάζοντας στην ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων των εταίρων κάνοντας παράλληλη χρήση πολιτικών, διπλωματικών, αναπτυξιακών, και πολιτικών μέσων με κύριο στόχο την πρόληψη κρίσεων. Στην προσπάθεια αυτή κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζουν οι ένοπλες δυνάμεις, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Τεχνικής Αποκατάστασης (Federal Agency for Technical Relief), η Πρωτοβουλία Ενεργοποίησης & Ενίσχυσης (Enable & Enhance Initiative), ο ΟΗΕ, η ΕΕ, και η Ομάδα των G7.

Η πέμπτη υποενότητα έχει τίτλο «Πολιτική ανάπτυξης ως πολιτική βιώσιμης ασφάλειας», για την επιδίωξη της επίτευξης των στόχων της Ατζέντας Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ για το 2030 (2030 Agenda for Sustainable Development), και την συνεργασία με άλλα κράτη που σέβονται το διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η έκτη υποενότητα αφορά την «Διατήρηση και περαιτέρω ανάπτυξη της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής ελέγχου εξοπλισμών» και αναφέρεται στην επιδίωξη διατήρησης διαύλων επικοινωνίας μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας, τον κυρίαρχο ρόλο του ΟΑΣΕ, τις αλλαγές που έχουν επέλθει λόγω της ανάπτυξης της τεχνολογίας, την επιδίωξη εξάλειψης των πυρηνικών όπλων, και την απαγόρευση χρήσης αυτόνομων θανατηφόρων όπλων τα οποία δεν ελέγχονται από άνθρωπο.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΣΤΟΧΟΣ (ΑΝΘΕΚΤΙΚΗ)

Η δεύτερη ενότητα (Εικόνα 7) περιγράφει το στόχο της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης για την εδραίωση ανθεκτικής ασφάλειας ώστε να προασπιστούν οι αξίες μέσω της εσωτερικής δύναμης. Η πρώτη υποενότητα που περιλαμβάνει έχει τίτλο «Προστατεύοντας και ενδυναμώνοντας τη δημοκρατία μας» και εστιάζει στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης, των υβριδικών απειλών, της ριζοσπαστικοποίησης, της κατασκοπείας και της δολιοφθοράς. Η δεύτερη υποενότητα αφορά την «Εσωτερική τάξη που βασίζεται στο διεθνές δίκαιο» και στοχεύει στην ισότητα των κρατών, την πρόληψη συγκρούσεων, την πολυμερή συνεργασία, την ενεργό συμμετοχή των κρατών της Ομάδας G7 και G20 και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, και την επιδίωξη μιας θέσης στο Συμβούλιο Ασφάλειας του ΟΗΕ για το 2027-2028.

Η τρίτη υποενότητα έχει τίτλο «Παγκόσμια δέσμευση στα ανθρώπινα δικαιώματα», την οποία η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση της Γερμανίας χαρακτηρίζει ως ηθική υποχρέωση και συνάμα εθνικό συμφέρον, καθώς όπου υπάρχει σεβασμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα οι κρίσεις και οι πόλεμοι είναι απίθανοι. Αναφέρει ότι η Γερμανία θέσπισε τον δικό της Ποινικό Κώδικα Διεθνούς Δικαίου (Code of Crimes Against International Law), λαμβάνει ιδιαίτερη μέριμνα για τους πρόσφυγες και τα δικαιώματα των μειονοτήτων, προτείνοντας μάλιστα την θέσπιση ξεχωριστής Σύμβασης από τον ΟΗΕ για την ΛΟΑΤΚΙ (LGBTQ) κοινότητα. Επιπρόσθετα αναφέρει ότι υποστηρίζει την λειτουργία των διεθνών δικαστηρίων και ιδίως του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου [International Criminal Court (ICC)], του οποίου την δικαιοδοσία επιδιώκει να επεκτείνει ώστε να περιλαμβάνει και το έγκλημα της επιθετικότητας (aggression).

Η τέταρτη υποενότητα τιτλοφορείται «Τονώνοντας την οικονομική και χρηματοπιστωτική ανθεκτικότητα και ασφάλεια πρώτων υλών» και ξεκινά με την επισήμανση του γεγονότος ότι η γερμανική οικονομία είναι αγκυρωμένη στην ευρωπαϊκή αγορά. Στον τομέα αυτό η Γερμανία επιδιώκει τη μείωση της εξάρτησης σε στρατηγικούς τομείς, την φειδωλή ενεργειακή κατανάλωση, την προσαρμογή της ανεφοδιαστικής αλυσίδας, την αύξηση της διαφάνειας των διαδικασιών, την αύξηση της χρήσης υδρογόνου, την σύναψη νέων εμπορικών συμφωνιών, και την εξασφάλιση των θαλάσσιων εμπορικών οδών.

Η πέμπτη υποενότητα έχει τίτλο «Προστατεύοντας και προωθώντας την τεχνολογία και καινοτομία», και τονίζει ότι η ασφάλεια και η ευημερία είναι αλληλένδετες με την τεχνολογική καινοτομία και τις βιομηχανικές ικανότητες. Για τον λόγο αυτό η Γερμανία ενθαρρύνει την επένδυση σε ψηφιακές τεχνολογίες, βελτιώνει τις ψηφιακές υποδομές, και θεσπίζει κανόνες, επιχειρώντας τη μείωση των κινδύνων μέσω ειδικών διαδικασιών και της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας για Ανατρεπτική Καινοτομία (Federal Agency for Disruptive Innovation).

Εικόνα 7: Εισαγωγική εικόνα της ενότητας «Ανθεκτική» της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας (Το άγαλμα της Δικαιοσύνης στην Φρανκφούρτη). Πηγή: Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών
-------------------------------------------------------------------------------

Η έκτη υποενότητα αφορά την «Προστασία εναντίον απειλών από τον κυβερνοχώρο» τόσο σε κρατικό, όσο και σε ιδιωτικό επίπεδο (επιχειρήσεις, άτομα), χαρακτηρίζοντας την κυβερνοασφάλεια ως τομέα κλειδί της ολοκληρωμένης ασφάλειας της Γερμανίας. Επιδιώκεται η συνεργασία με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, η περαιτέρω ανάπτυξη της αρχιτεκτονικής κυβερνοασφάλειας, η βελτίωση της Στρατηγικής Κυβερνοασφάλειας, η διεύρυνση της αυτονομίας του Ομοσπονδιακού Γραφείου Πληροφοριακής Ασφάλειας, και η δημιουργία ομάδων αντιμετώπισης κυβενοεπιθέσεων, δίνοντας έμφαση στον έγκαιρο εντοπισμό και την θωράκιση έναντι των εν λόγω απειλών.

Η έβδομη και τελευταία υποενότητα του δεύτερου στόχου έχει τίτλο «Διάστημα», τονίζει τον κυρίαρχο ρόλο του ΝΑΤΟ και της ΕΕ στον τομέα της διαστημικής ασφάλειας, η οποία όπως επισημαίνεται έχει γίνει πιο σημαντική από ποτέ, ιδιαιτέρως όσον αφορά τις επικοινωνίες, την πλοήγηση, και τις στρατιωτικές δυνατότητες. Επιδίωξη της Γερμανίας στον τομέα αυτό είναι η ενίσχυση της ανθεκτικότητας στο διάστημα και στο έδαφος (διαστημικοί σταθμοί), η εφαρμογή κανόνων σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η επέκταση του Κέντρου Επίγνωσης Κατάστασης Διαστήματος, και η ενεργός εμπλοκή ερευνητικών ινστιτούτων και ιδιωτών στην αρχιτεκτονική διαστημικής ασφάλειας.

ΤΡΙΤΟΣ ΣΤΟΧΟΣ (ΒΙΩΣΙΜΗ)

Η τρίτη ενότητα (Εικόνα 8) περιγράφει τον στόχο της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης για την εδραίωση βιώσιμης ασφάλειας ώστε να προασπιστούν οι φυσικοί πόροι. Η πρώτη υποενότητα που περιλαμβάνει έχει τίτλο «Περιορίζοντας, προσαρμόζοντας, και προστατεύοντας: η κλιματική κρίση, η βιοποικιλότητα, και τα οικοσυστήματα» και αναφέρει ότι η αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής κρίσης είναι το πρωταρχικό έργο της ανθρωπότητας για τον 21ο αιώνα, δίνοντας έμφαση στη μείωση των ρύπων και την προστασία τόσο των ατόμων όσο και του περιβάλλοντος. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η εν λόγω Στρατηγική: «Η παγκόσμια κλιματική, περιβαλλοντική, επισιτιστική και ανεφοδιαστική πολιτική είναι πολιτική ασφάλειας».

Για τον λόγο αυτό η Γερμανία έχει υιοθετήσει τους στόχους της Ατζέντας Βιώσιμης Ανάπτυξης 2030 του ΟΗΕ, κρίνει απαραίτητη τη μαζική επένδυση για οικολογικό μετασχηματισμό σε παγκόσμιο επίπεδο, την αντιμετώπιση της κρίσης της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων, και την προώθηση του Παγκόσμιου Πλαισίου Βιοποικιλότητας Kunming-Montreal και του Ευρωπαϊκού Green Deal. Όσον αφορά την επίδραση της κλιματικής κρίσης στην εθνική ασφάλεια, η Γερμανία πρόκειται να αναθέσει στην Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πληροφοριών την εκπόνηση σχετικής μελέτης σε συνεργασία με Ινστιτούτα της ακαδημαϊκής κοινότητας, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στην προστασία των υδάτινων πόρων λαμβάνοντας υπόψιν την Εθνική Στρατηγική για το Νερό, την βιοποικιλότητα με την ανανέωση της Εθνικής Στρατηγικής για την Βιοποικιλότητα, και την Συνθήκη Ανοιχτής Θάλασσας του ΟΗΕ την οποία θα επικυρώσει σύντομα.

Εικόνα 8: Εισαγωγική εικόνα της ενότητας «Βιώσιμη» της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας (Η Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή που έλαβε χώρα το 2022 στην Αίγυπτο). Πηγή: Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών.
------------------------------------------------------------

Η δεύτερη υποενότητα με τίτλο «Ενδυναμώνοντας την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια» επισημαίνει την επίδραση της κλιματικής κρίσης στην επισιτιστική ασφάλεια και τονίζει τον ρόλο της Παγκόσμιας Συμμαχίας για την Επισιτιστική Ασφάλεια που θεσπίστηκε το 2022 στο πλαίσιο της Ομάδας G7 με πρωτοβουλία της Γερμανίας, αλλά και την ανάγκη προστασίας του γεωργικού τομέα. Αναφέρει ότι η Γερμανία έχει ενταχθεί στον Συνασπισμό Μηδενικής Πείνας (Zero Hunger Coalition), ενώ πρόκειται να λάβει μέτρα για τη μείωση των υφιστάμενων περιορισμών στις εξαγωγές –οι οποίες επιδρούν αρνητικά στις τιμές των αγαθών– και την ανάπτυξη της έρευνας πάνω στον τομέα των τροφίμων.

Η τρίτη και τελευταία υποενότητα έχει τίτλο «Βελτιώνοντας την παγκόσμια πρόληψη των πανδημιών» εστιάζοντας σε μια ενοποιημένη προσέγγιση της υγείας των ατόμων, των ζώων και του περιβάλλοντος. Επιπλέον επιδιώκεται η βελτίωση του συστήματος παροχής υγειονομικής/ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και εντοπισμού κινδύνων, η διασφάλιση της ανεφοδιαστικής αλυσίδας φαρμάκων, η στενή συνεργασία με την ΕΕ και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ενώ γίνεται μνεία στην Συμφωνία Ετοιμότητας για τις Πανδημίες που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της Ομάδας G7 με πρωτοβουλία και πάλι της Γερμανίας, και την δημιουργία ειδικού ταμείου για την Πρόληψη των Πανδημιών από την Παγκόσμια Τράπεζα.

ΟΙΚΟΔΟΜΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας της Γερμανίας ολοκληρώνεται με το μέρος «Οικοδομώντας την Ολοκληρωμένη Ασφάλεια Μαζί» (Building Integrated Security Together), στο οποίο επισημαίνεται η ανάγκη προσαρμογής των πολιτικών (policies) στις νέες προκλήσεις, αλλά και η επιδίωξη συμβολής της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας στην ανάπτυξη στρατηγικής κουλτούρας στην Γερμανία, ώστε να γίνει κατανοητό το τι πρέπει να γίνει από όλους τους πολίτες. Για τον λόγο αυτό η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση διατηρεί ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με την Ομοσπονδιακή Βουλή, τα Ομόσπονδα Κράτη και τους πολίτες, καθώς –σύμφωνα με το εξεταζόμενο στρατηγικό έγγραφο– όλοι είναι εξίσου υπεύθυνοι όσον αφορά την διαμόρφωση του μέλλοντος ώστε να μπορέσει η Γερμανία να καταστεί στιβαρή, ανθεκτική, και βιώσιμη.

ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

Ένα πρώτο συμπέρασμα που εξάγεται είναι ότι η Γερμανία –όπως και τα περισσότερα σύγχρονα κράτη– έχει συνειδητοποιήσει ότι η ασφάλεια είναι μια ευρεία και πολυδιάστατη έννοια η οποία ξεφεύγει από την «παραδοσιακή» αντίληψη της προάσπισης της εδαφικής ακεραιότητας και της εθνικής ανεξαρτησίας του κράτους, γεγονός που έχει οδηγήσει την Γερμανία σε μια ολιστική προσέγγιση του ζητήματος. Όντως, το σύγχρονο περιβάλλον ασφάλειας έχει κατακλυστεί από νέες μη συμβατικές απειλές, οι οποίες δρουν σε νέα πεδία όπως ο κυβερνοχώρος (τον οποίο χαρακτηρίζει τομέα-κλειδί) και το διάστημα, επηρεάζοντας τόσο την εθνική όσο και την διεθνή ασφάλεια. Η αλματώδης δε πρόοδος της τεχνολογίας και των επιστημών έχει ευνοήσει την χρήση τέτοιων μεθόδων από μια πληθώρα κρατικών και μη δρώντων, γεγονός που καθιστά την θωράκιση ενός κράτους έναντι αυτών των απειλών ακόμα πιο δυσχερή.

Εικόνα 9: Η εισαγωγική εικόνα του πέμπτου μέρους της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας. Πηγή: Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών.
------------------------------------------------------------------------------------

Άξιο προσοχής είναι επίσης το γεγονός ότι η Γερμανία επέλεξε μια συμμετοχική διαδικασία διαμόρφωσης όσον αφορά την χάραξη της εν λόγω Στρατηγικής Ασφάλειας, καθώς στο πλαίσιο εκπόνησής της πραγματοποιήθηκε μια πληθώρα συναντήσεων των αρμόδιων κυβερνητικών στελεχών τόσο με άλλους αξιωματούχους της Γερμανίας και λοιπών κρατών, όσο και με απλούς πολίτες. Το γεγονός αυτός δικαιολογείται από την επιδίωξη της Γερμανίας αφενός να εξασφαλιστεί η αποδοχή των πολιτών και να δημιουργηθεί σταδιακά η επιθυμητή στρατηγική κουλτούρα που αναφέρεται μέσα στο έγγραφο, αφετέρου να ληφθούν υπόψιν όσο το δυνατόν περισσότερες παράμετροι ώστε η εκπονηθείσα Στρατηγική να καταστεί αποτελεσματική.

Διαπιστώνεται επίσης μια προσπάθεια εκμετάλλευσης από την Γερμανία των ολοένα αυξανόμενων δυνατοτήτων που παρέχονται από την ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας –ώστε να αξιοποιήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον κυβερνοχώρο και το διάστημα– δύο τομείς που αναμένεται να αποτελέσουν το κύριο πεδίο αντιπαραθέσεων στο εγγύς μέλλον, καθώς και την ανάπτυξη ανθεκτικότητας (resilience) η οποία έχει αναδειχθεί σε μια πολυπόθητη ιδιότητα, καθώς συνδέεται άμεσα με την δυνατότητα ενός δρώντα όχι απλά να επιβιώνει αλλά και να ανακάμπτει από μια κρίση. Για τον λόγο αυτό σημασία δίνεται εκτός από την εξωτερική και στην εσωτερική πολιτική, οι οποίες έχουν καταστεί πλέον αλληλένδετες. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι ανάλογες αναφορές υπάρχουν και στις αντίστοιχες στρατηγικές κρατών όπως των ΗΠΑ [15] και της Γαλλίας [16].

Επιπρόσθετα, παρατηρείται μια επιρροή της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας της Γερμανίας από στρατηγικά κείμενα λοιπών διεθνών δρώντων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η παρομοίωση της παρούσας Στρατηγικής με την πυξίδα της Γερμανίας η οποία παραπέμπει ευθέως στην Στρατηγική Πυξίδα (Strategic Compass) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και η διαπίστωση ότι ο διαχωρισμός μεταξύ εξωτερικών και εξωτερικών απειλών καθίσταται πλέον δυσχερής, κάτι που εκφράζεται με παρόμοιο τρόπο και στην τελευταία Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας (National Security Strategy) των ΗΠΑ όπου αναφέρεται ότι «Σε έναν διασυνδεδεμένο κόσμο, δεν υπάρχει σαφής διαχωριστική γραμμή μεταξύ εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής» [17]. Όσον αφορά το νέο Στρατηγικό Δόγμα του ΝΑΤΟ (NATO Strategic Concept) [18], το Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών αναφέρει στην επίσημη ιστοσελίδα του ότι: «Το ΝΑΤΟ είναι και παραμένει μια ασφάλεια ζωής, μια πολιτική επιβίωσης, για τα κράτη-μέλη του, διότι αποτελεί απαραίτητη εγγύηση της γερμανικής, ευρωπαϊκής και διατλαντικής ασφάλειας. Η δέσμευση για αμοιβαία υπεράσπιση που προβλέπεται στο άρθρο 5 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου εξασφαλίζει αξιόπιστη αποτροπή και άμυνα για την Γερμανία και όλους τους Συμμάχους. Αυτό περιφρουρεί και προστατεύει τους Συμμάχους από στρατιωτικό ή πολιτικό εξαναγκασμό. Το επικαιροποιημένο Στρατηγικό Δόγμα λαμβάνει υπόψη τις μεταβαλλόμενες συνθήκες στις οποίες η γερμανική κυβέρνηση είχε ήδη ανταποκριθεί από την πλευρά της» [19].

Ένα ακόμα συμπέρασμα που προκύπτει από την αναφορά στο βεβαρυμμένο ιστορικό παρελθόν της Γερμανίας σε συνδυασμό με τον καθορισμό της προστασίας της ελεύθερης δημοκρατικής τάξης της Γερμανίας ως δεύτερο εθνικό συμφέρον, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Γερμανική ηγεσία έχει επίγνωση της υποβόσκουσας ανησυχίας των υπόλοιπων ευρωπαϊκών κρατών όσον αφορά την αμυντική της ενίσχυση, την οποία (ανησυχία) επιθυμεί να κατευνάσει με τα εν λόγω εδάφια. Προς την κατεύθυνση αυτή δρα και ο καθορισμός της ενίσχυσης της ικανότητας της ΕΕ να ενεργεί και της εμβάθυνσης της φιλίας με την Γαλλία ως τρίτο εθνικό συμφέρον, καταδεικνύοντας αφενός ότι η εν λόγω προσπάθεια της Γερμανίας δεν επιχειρεί να υποσκάψει την ευρωπαϊκή αμυντική αρχιτεκτονική ούτε πραγματοποιείται εις βάρος της Γαλλίας, η οποία με την Εθνική Στρατηγική Αναθεώρηση που δημοσίευσε το Νοέμβριο του 2022 εξέφρασε την επιθυμία ανάληψης ηγετικού ρόλου σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο [20].

Επιπλέον, θα πρέπει να θεωρηθεί ως αναμενόμενη η αναφορά που γίνεται στη χρήση πυρηνικών όπλων ως μέσο αποτροπής και την αύξηση των αμυντικών δαπανών μέσω ενός ειδικού ταμείου για την ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων, καθώς η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει συμβάλλει στην αναθεώρηση της εξωτερικής πολιτικής αρκετών κρατών. Ένα από τα πολλά παραδείγματα αυτής της αλλαγής στάσης και της επένδυσης στην σκληρή ισχύ αποτελεί και η Ιαπωνία, η οποία το Δεκέμβριο του 2022 προχώρησε στην δημοσίευση της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας στην οποία αναφέρεται ρητά η επιδίωξη αύξησης των αμυντικών δαπανών και ο εκσυγχρονισμός των ενόπλων δυνάμεων [21].

Η αναφορά στην επιδίωξη προάσπισης του Διεθνούς Δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν προκαλεί εντύπωση, καθώς η εισβολή Ρωσίας στην Ουκρανία κατέδειξε ότι ο σεβασμός απέναντι σε αυτά δεν μπορεί να θεωρείται ως κάτι το δεδομένο, ενώ η επιδιωκόμενη συμμετοχή όλων των πληθυσμιακών ομάδων ως προϋπόθεση για την βιώσιμη ασφάλεια –εκτός από τον αυτονόητο σεβασμό των δικαιωμάτων τους– μπορεί να θεωρηθεί ως ένας τρόπος καθησυχασμού τους, λαμβάνοντας υπόψιν το γεγονός ότι στην Γερμανία διαβιεί ένας μεγάλος αριθμός μεταναστών [22]. Θετική εντύπωση προκαλεί και η αναφορά στην περιβαλλοντική, επισιτιστική, ενεργειακή, και υγειονομική ασφάλεια καθώς και την ασφάλεια των κρίσιμων εθνικών υποδομών και της ανεφοδιαστικής αλυσίδας, συνιστώσες της εθνικής ασφάλειας που γίνονται όλο και πιο επισφαλείς σε παγκόσμιο επίπεδο.

Όσον αφορά την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, αξίζει να σημειωθεί ότι το ενδιαφέρον που δείχνει η Γερμανία μπορεί να θεωρηθεί ως προέκταση του αντίστοιχου της ΕΕ, το οποίο εκδηλώθηκε μέσω αντίστοιχων εδαφίων που εμπεριέχονται στην Στρατηγική Πυξίδα [23]. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μάλιστα, έχει αναπτύξει την Στρατηγική Θαλάσσιας Ασφάλειας [24], μέσω της οποίας επιδιώκει να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο ως πάροχος ασφάλειας στο θαλάσσιο περιβάλλον και ειδικά στον Ινδο-Ειρηνικό. Ανάλογο ενδιαφέρον για την συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή έχουν δείξει και άλλοι διεθνείς και περιφερειακοί κρατικοί δρώντες, με κυριότερους τις ΗΠΑ, την Γαλλία, την Ιαπωνία, και το Ηνωμένο Βασίλειο, γεγονός που ενδέχεται να προκαλέσει την αντίδραση της Κίνας, εκτίμηση που στηρίζεται στην θέση που έχει εκφράσει η Κίνα ότι δεν επιθυμεί την παρέμβαση τρίτων στα εσωτερικά της ζητήματα.

Το γεγονός ότι η Ρωσία χαρακτηρίζεται ως απειλή για την ειρήνη και την ασφάλεια ενδέχεται να επιδεινώσει περεταίρω τις διμερείς σχέσεις της Γερμανίας με την Ρωσία, ενώ ο πιο ήπιος χαρακτηρισμός της Κίνας ως εταίρο, ανταγωνιστή, και συστημικό αντίπαλο αφήνει περιθώρια βελτίωσης των Σινο-Γερμανικών σχέσεων, κρούοντας ωστόσο τον κώδωνα του κινδύνου στην Κίνα. Η προαναφερθείσα εκδήλωση ενδιαφέροντος την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού μπορεί να θεωρηθεί ότι δρα συμπληρωματικά ως προς αυτή την κατεύθυνση, λειτουργώντας ως μια «προειδοποίηση», καθώς το σχέδιο One Belt One Road για την οικονομική ανάπτυξη της Κίνας απειλεί έμμεσα τα οικονομικά συμφέροντα των Δυτικών κρατών, γεγονός που δικαιολογεί την αναφορά στην Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας της Γερμανίας για διατήρηση ενός ανοικτού, βασισμένου σε κανόνες διεθνούς οικονομικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος με διαδρομές ελεύθερου εμπορίου και έναν ασφαλή, βιώσιμο εφοδιασμό με πρώτες ύλες και ενέργεια. Υπενθυμίζεται επίσης ότι η Ρωσία έχει ήδη προβεί σε ενέργειες που υποσκάπτουν το εν λόγω σύστημα, όπως η απαίτηση για πληρωμή του φυσικού αερίου σε ρούβλια από την πρώτη [25], και η υιοθέτηση του γουάν αντί του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα [26].

Η αναφορά από πλευράς Γερμανίας στην υποστήριξη του έργου Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, οδηγεί συνειρμικά στην έκδοση εντάλματος σύλληψης του Ρώσου προέδρου για εγκλήματα πολέμου από το συγκεκριμένο δικαστήριο [27], ενώ η πρόταση επέκτασης της δικαιοδοσίας του ώστε να περιλαμβάνει και το έγκλημα της επιθετικότητας (aggression) λειτουργεί ενισχυτικά προς αυτή την κατεύθυνση αλλά και αποτρεπτικά όσον αφορά την εκδήλωση ανάλογων ενεργειών από την πλευρά της Κίνας απέναντι στην Ταϊβάν. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί επίσης η πρόταση θέσπισης ξεχωριστής Σύμβασης για την ΛΟΑΤΚΙ (LGBTQI) κοινότητα από τον ΟΗΕ, μια πρόταση η οποία αναμένεται να απασχολήσει έντονα την διεθνή κοινότητα το επόμενο διάστημα.

Ένα ακόμα σημείο προσοχής αποτελεί η εμπλοκή της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Πληροφοριών όσο αφορά την εκπόνηση μελέτης για την επίδραση της κλιματικής κρίσης στην εθνική ασφάλεια σε συνεργασία με Ινστιτούτα της ακαδημαϊκής κοινότητας, κάτι που αναδεικνύει την διαχρονική αξία των Υπηρεσιών Πληροφοριών όσον αφορά τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας. Η στενή σχέση που πρέπει να υπάρχει μεταξύ αυτών και του Υπουργείου Εξωτερικών και Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, είναι γνωστή σε όσους ασχολούνται με τα εν λόγω ζητήματα. Επιπλέον, η πάταξη της παραπληροφόρησης, των υβριδικών απειλών, και της ριζοσπαστικοποίησης –οι οποίες αποτελούν μερικές από τις αναδυόμενες απειλές του σύγχρονου πολυπολικού κόσμου– που επιδιώκεται από την Γερμανία, μπορεί να επιτευχθεί αποτελεσματικότερα με την αξιοποίηση των Υπηρεσιών Πληροφοριών.

Οι συχνές αναφορές της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας στην Ομάδα G7 καταδεικνύει τον κυρίαρχο ρόλο που διαδραματίζει η οικονομία στο παγκόσμιο γίγνεσθαι αλλά και την εθνική ασφάλεια, καθώς κι ότι αποτελεί έναν τρόπο ελέγχου της δράσης των λοιπών δρώντων, ειδικά για τις χώρες που διαθέτουν ισχυρή οικονομία. Το γεγονός δε ότι η οικονομία αποτελεί το ισχυρό όπλο της Γερμανίας, δεν παραλείπει να μας τονίσει ο Γερμανός Καγκελάριος στο τρίτο μέρος του εν λόγω εγγράφου, στο οποίο αναφέρεται ότι η Γερμανία είναι η πολυπληθέστερη χώρα και η μεγαλύτερη οικονομία στην Ευρώπη.

Όσον αφορά την επίδραση της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας στην εξωτερική πολιτική της Ελλάδας, ιδιαίτερα θετική εντύπωση προκαλεί η αναφορά στην αντιμετώπιση της εργαλειοποίησης της παράτυπης και εξαναγκαστικής μετανάστευσης. Το εν λόγω εδάφιο θα πρέπει να αξιοποιηθεί κατάλληλα από τους αρμόδιους φορείς της χώρας μας, καθώς η εργαλειοποίηση των μεταναστευτικών ροών από την Τουρκία αποτελεί συχνό φαινόμενο στο Αιγαίο. Η Τουρκία, μάλιστα, δεν έχει διστάσει να «απειλήσει» την Ευρώπη ότι θα ανοίξει τα σύνορά της σε μετανάστες που βρίσκονται στην επικράτειά της, προκειμένου να αποσπάσει πολλαπλά οφέλη από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η γενικότερη εντύπωση που προκαλεί η ιστορικά πρώτη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας είναι ότι αποτελεί ένα έγγραφο που προσεγγίζει ολιστικά τα θέματα της ασφάλειας, λαμβάνοντας υπόψιν τόσο τις σύγχρονες απειλές και προκλήσεις, όσο και τις Γερμανικές δυνατότητες. Το μόνο, ίσως, «μελανό σημείο» της είναι η εκπόνησή της από το Υπουργείο Εξωτερικών καθώς δεν υπάρχει Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, στην σύσταση του οποίου θα πρέπει η Γερμανική ηγεσία να προχωρήσει άμεσα προκειμένου να είναι σε θέση να εφαρμόσει αποτελεσματικότερα την εν λόγω Στρατηγική και να αντιμετωπίσει επιτυχώς κάθε ζήτημα εθνικής ασφάλειας που θα προκύψει στο μέλλον.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
[1] Πικραμένος Κώστας & Κουκάκης Γεώργιος, «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα», Εκδόσεις Ινφογνώμων, Απρίλιος 2023. https://infognomon.gr/shop/nees-kyklofories/ethniki-asfaleia/
[2] Federal Foreign Office. «Towards the National Security Strategy - the process ». 26 July 2022. https://www.auswaertiges-amt.de/en/aussenpolitik/themen/nationale-sicher... (τελευταία επίσκεψη στις 15/06/2023).
[3] Federal Foreign Office. «National Security Strategy adopted by the German Federal Cabinet». 14 June 2023. https://www.auswaertiges-amt.de/en/aussenpolitik/themen/-/2601730 (τελευταία επίσκεψη στις 15/06/2023).
[4] The Federal Government. «National Security Strategy: Robust. Resilient. Sustainable. Integrated Security for Germany». 14 June 2023, σ. 5.
[5] Για περισσότερες λεπτομέρειες όσον αφορά τα Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Γαλλίας, της Κίνας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Τουρκίας βλ. Πικραμένος Κώστας & Κουκάκης Γεώργιος, «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα», Ινφογνώμων, Αθήνα, 2023. https://infognomon.gr/shop/nees-kyklofories/ethniki-asfaleia/ (τελευταία επίσκεψη στις 15/06/2023).
[6] Federal Foreign Office. «Foreign policy topics». https://www.auswaertiges-amt.de/en/aussenpolitik/themen (τελευταία επίσκεψη στις 15/06/2023).
[7] Federal Foreign Office. «Regional focuses». https://www.auswaertiges-amt.de/en/aussenpolitik/regionaleschwerpunkte (τελευταία επίσκεψη στις 15/06/2023).
[8] Federal Foreign Office. «Towards the National Security Strategy - the process». 26 July 2022. https://www.auswaertiges-amt.de/en/aussenpolitik/themen/nationale-sicher... (τελευταία επίσκεψη στις 15/06/2023).
[9] Το Σύνταγμα της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης της Γερμανίας.
[10] The Federal Government. «National Security Strategy: Robust. Resilient. Sustainable. Integrated Security for Germany». 14 June 2023, σ. 11.
[11] The Federal Government. «National Security Strategy: Robust. Resilient. Sustainable. Integrated Security for Germany». 14 June 2023, σ. 19.
[12] The Federal Government. «National Security Strategy: Robust. Resilient. Sustainable. Integrated Security for Germany». 14 June 2023, σ. 21.
[13] The Federal Government. «National Security Strategy: Robust. Resilient. Sustainable. Integrated Security for Germany». 14 June 2023, σ. 23.
[14] The Federal Government. «National Security Strategy: Robust. Resilient. Sustainable. Integrated Security for Germany». 14 June 2023, σ. 29.
[15] The White House. «National Security Strategy». 12 October 2022. https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/10/Biden-Harris-Admin... (τελευταία επίσκεψη στις 12/05/2023).
[16] Κουκάκης Γεώργιος. «Η νέα Εθνική Στρατηγική Αναθεώρηση της Γαλλίας: Οι προκλήσεις ασφάλειας, οι στρατηγικοί στόχοι, και η εκτιμώμενη αντίδραση των περιφερειακών και διεθνών δρώντων». Foreign Affairs The Hellenic Edition. 12 Δεκεμβρίου 2022. https://www.foreignaffairs.gr/articles/73942/georgios-koykakis/i-nea-eth... (τελευταία επίσκεψη στις 12/05/2023).
[17] Koukakis Georgios. «Establishing the Greek National Security Council: A Comparative Case Study Analysis with the National Security Council of the United States». GSIN 6. December 2022, p. 14. https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/10/Biden-Harris-Admin... (τελευταία επίσκεψη στις 15/06/2023).
[18] Koukakis Georgios. «The Evolution of NATO’s Strategic Concept». NRDC-GR HERALD. Issue 19 (Juyl-December 2022), pp. 34-40. https://nrdc.gr/wp-content/uploads/2023/02/NRDC-GR-Herald-Magazine-Issue... (τελευταία επίσκεψη 17/06/2023).
[19] Federal Foreign Office. «NATO’s new Strategic Concept». 30 June 2022. https://www.auswaertiges-amt.de/en/aussenpolitik/internationale-organisa... (τελευταία επίσκεψη στις 15/06/2023).
[20] Κουκάκης Γεώργιος. «Η νέα Εθνική Στρατηγική Αναθεώρηση της Γαλλίας: Οι προκλήσεις ασφάλειας, οι στρατηγικοί στόχοι, και η εκτιμώμενη αντίδραση των περιφερειακών και διεθνών δρώντων». Foreign Affairs The Hellenic Edition. 12 Δεκεμβρίου 2022. https://www.foreignaffairs.gr/articles/73942/georgios-koykakis/i-nea-eth... (τελευταία επίσκεψη στις 15/06/2023).
[21] Κουκάκης Γεώργιος. «Η νέα Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας της Ιαπωνίας: Ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει στον Ινδο-Ειρηνικό, η στήριξη των ΗΠΑ και η εκτιμώμενη αντίδραση της Κίνας». Foreign Affairs The Hellenic Edition. 23 Δεκεμβρίου 2022. https://www.foreignaffairs.gr/articles/73958/georgios-koykakis/i-nea-str... (τελευταία επίσκεψη στις 12/05/2023).
[22] Παππάς Γιώργος. «Καλωσορίζει χιλιάδες μετανάστες η Γερμανία». ΤΑ ΝΕΑ. 3 Φεβρουαρίου 2023. https://www.tanea.gr/2023/02/03/world/kalosorizei-xiliades-metanastes-i-... (τελευταία επίσκεψη στις 17/06/2023).
[23] Council of the European Union. «A Strategic Compass for Security and Defence - For a European Union that protects its citizens, values and interests and contributes to international peace and security». 21 March 2022. https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-7371-2022-INIT/en/pdf (τελευταία επίσκεψη 17/06/2023).
[24] Κουκάκης Γεώργιος. «Η νέα Στρατηγική Θαλάσσιας Ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης».HuffPost Greece. 22 Μαρτίου 2023. https://www.huffingtonpost.gr/entry/e-nea-strateyike-thalassias-asfaleia... (τελευταία επίσκεψη στις 17/06/2023).
[25] Οικονομικός Ταχυδρόμος. «Φυσικό αέριο: Πληρωμή σε ρούβλια – Το αντίμετρο της Ρωσίας στις κυρώσεις». 24 Μαρτίου 2022. https://www.ot.gr/2022/03/24/diethni/fysiko-aerio-pliromi-se-rouvlia-to-... (τελευταία επίσκεψη στις 17/06/2023)
[26] Capital. «Welt: Το κινεζικό γουάν είναι το νέο "αποθεματικό νόμισμα" του Πούτιν». 8 Απριλίου 2023. https://www.capital.gr/diethni/3708993/welt-to-kineziko-gouan-einai-to-n... (τελευταία επίσκεψη στις 17/06/2023).
[27] Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. «Πούτιν: Τι σημαίνει το ένταλμα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου». 19 Μαρτίου2023. https://www.kathimerini.gr/world/562330195/poytin-ti-simainei-to-entalma... (τελευταία επίσκεψη στις 17/06/2023).

Copyright © 2023 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το Foreign Affairs The Hellenic Edition στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition