Η ψηφιοποίηση των εκλογών

Οι εκλογικές διαδικασίες είναι μια σημαντική πτυχή της δημοκρατίας και η ποιότητα της τελευταίας εξαρτάται από το αν διεξάγονται με κανονικό, δίκαιο, και ανταγωνιστικό τρόπο. Οι εκλογές, όπως και η υπόλοιπη κοινωνία, ψηφιοποιούνται όλο και περισσότερο. Παρά τα πλεονεκτήματα που απορρέουν από την διαδικασία της ψηφιοποίησης, παράλληλα δημιουργούνται και κρίσιμα ζητήματα ασφαλείας. Ένα από αυτά είναι η αμφισβήτηση της ακεραιότητας και νομιμότητας των εκλογικών διαδικασιών, με αποτέλεσμα η δημοκρατία να μετατρέπεται σε ένα εύθραυστο και αμφισβητούμενο σύστημα διακυβέρνησης. Κατά την διάρκεια των εκλογών γίνονται προσπάθειες χειραγώγησης της κοινής γνώμης.

Μια Αμερικανίδα ψηφίζει κατά την διάρκεια της πρόωρης ψηφοφορίας για τις ενδιάμεσες εκλογές των ΗΠΑ, στο Las Cruces, στο New Mexico, στις 24 Οκτωβρίου 2022. REUTERS/Paul Ratje/File Photo
--------------------------------------------------------------

Ειδικότερα, χρησιμοποιούνται πολιτικές εκστρατείες με κατευθυνόμενο περιεχόμενο, όπου οι υποψήφιοι και οι υποστηρικτές τους επιχειρούν με την χρήση των τεχνολογιών και πληροφοριών επικοινωνίας (ΤΠΕ) να χειραγωγήσουν το εκλογικό σώμα. Οι εκλογές πλέον χαρακτηρίζονται από την διάδοση ψευδών ειδήσεων και την διαδικτυακή παραπληροφόρηση, τα οποία χρησιμοποιούνται εργαλειακά στο πλαίσιο της χειραγώγησης.

Οι περιπτώσεις ψηφιακής εκλογικής παρέμβασης στοχεύουν στο να σπείρουν την κοινωνική διχόνοια, να προκαλέσουν εσωτερική πόλωση, και να δοκιμάσουν την ανθεκτικότητα των δημοκρατικών διαδικασιών. Δεδομένου ότι η ψηφιακή τεχνολογία εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς, έτσι και τα ζητήματα ασφαλείας που απορρέουν από αυτήν παρουσιάζουν αυξητική τάση. Κατά συνέπεια, η ψηφιακή εκλογική παρέμβαση συνιστά έναν ορατό κίνδυνο για την σύγχρονη δημοκρατία.

Σε πολλές κοινωνίες, τα πολιτικά κόμματα και κινήματα αμφισβητούν τους θεσμούς και τις διαδικασίες που απορρέουν από την δημοκρατία. Από τη μια πλευρά, παρατηρείται κρίση στην έννοια της δημοκρατίας, και σημειώνονται υψηλά ποσοστά αποχής των ψηφοφόρων από τις εκλογικές διαδικασίες. Από την άλλη πλευρά, οι κυβερνήσεις καθίστανται λιγότερο αποτελεσματικές και ανθεκτικές, και συχνά παραλύουν από ψηφιακές επιθέσεις και παρεμβολές από κακόβουλους κρατικούς και μη κρατικούς δρώντες. Οι κυβερνήσεις έχουν ανάγει την ασφάλεια των εκλογών σε θέμα υψηλής πολιτικής και έχουν προωθήσει την ασφαλειοποίησή τους, μέσω της υιοθέτησης έκτακτων μέτρων αντιμετώπισης. Τα βασικά ερωτήματα που γεννιούνται είναι αν η ψηφιοποίηση των εκλογών προωθεί ή απειλεί την δημοκρατία, και πώς τα κράτη αντιμετωπίζουν την ψηφιακή εκλογική παρέμβαση.

Ο ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ

Η ψηφιοποίηση είναι ένα σύνηθες φαινόμενο που υπάρχει σε πολλούς κλάδους τα τελευταία χρόνια και οι εκλογές δεν αποτελούν εξαίρεση. Ο στόχος είναι να γίνουν οι εκλογές πιο ασφαλείς, προσβάσιμες, και ακριβείς, ενώ παράλληλα να μειωθεί η πιθανότητα ανθρώπινου λάθους ή παραποίησης των εκλογικών αποτελεσμάτων. Η ψηφιοποίηση των εκλογών δεν αφορά μόνο την ηλεκτρονική ψηφοφορία, η οποία αποτελεί ένα μέρος αυτής της περίπλοκης διαδικασίας. Η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας είναι υπαρκτή σε όλες τις εκλογικές διαδικασίες. Παραδείγματα ψηφιοποίησης των εκλογών είναι οι πολιτικές διαφημίσεις και εκστρατείες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι συσκευές για την διεξαγωγή ψηφοφοριών, η εγγραφή και επικαιροποίηση των εκλογικών καταλόγων, η καταμέτρηση των ψήφων, η ψηφιακή χρηματοδότηση, οι εφαρμογές ζωντανής ροής των εκλογών αλλά και η δημοσιοποίηση εκλογικών πληροφοριών σε διαδικτυακά μέσα. Η ψηφιοποίηση των εκλογών προσφέρει την δυνατότητα στους πολίτες να αποτελούν ζωτικό μέρος της πολιτικής. Τα οφέλη που προκύπτουν από τις παραπάνω διαδικασίες αφορούν κυρίως την εξοικονόμηση χρόνου, τη μείωση της περαιτέρω γραφειοκρατίας, και την αντιμετώπιση της πολυπλοκότητας στο εκλογικό σύστημα. Άλλα πλεονεκτήματα είναι η διευκόλυνση των πολιτικών εκστρατειών και η διαφάνεια στις δημοκρατικές διαδικασίες. Σημαντικό αποτέλεσμα των παραπάνω είναι το υψηλότερο ποσοστό προσέλευσης των ψηφοφόρων, που αποτελεί κρίσιμο δείκτη για την διακυβέρνηση μιας χώρας.

Οι ψηφιακές πολιτικές εκστρατείες αποτελούν ένα από τα βασικά μέσα πολιτικής προώθησης, οι οποίες γίνονται κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι πολιτικοί πλέον μιμούνται τακτικές των «influencers» σε κοινωνικά δίκτυα όπως το TikTok και το Instagram για την προώθηση των ιδεών τους και για την προσέγγιση των νεότερων ηλικιακά ψηφοφόρων. Οι ψηφιακές πολιτικές εκστρατείες είναι ένας εναλλακτικός τρόπος προσέλκυσης δυνητικών ψηφοφόρων με χαμηλό κόστος και με μεγάλο εύρος απήχησης. Ακόμη και οι λιγότερο επιφανείς πολιτικοί μπορούν αξιοποιώντας το ψηφιακό οικοσύστημα να προβάλλουν την πολιτική τους ατζέντα.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσφέρουν την δυνατότητα ελευθερίας έκφρασης σε ένα περιβάλλον όπου οι χρήστες τους μπορούν να καταφύγουν σε πρακτικές ρητορικής μίσους, διασποράς ψευδών ειδήσεων, και στοχευμένης πόλωσης του πολιτικού διαλόγου. Συνέπεια των παραπάνω είναι ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εφαρμόζουν πλέον περιορισμούς στην δημοσίευση περιεχομένου. Ενδεικτικά, το 2021, το Facebook εντόπισε 17,4 εκατομμύρια περιπτώσεις που περιείχαν ρητορική μίσους [1]. Οι κυβερνήσεις υιοθετώντας αντίστοιχα νομοθετικά μέτρα, έχουν θέσει περιορισμούς στην χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών στις εκλογικές διαδικασίες. Ενδεικτικό των παραπάνω είναι η υιοθέτηση του EU Code of Practice on Disinformation (2018 και 2022) και η θεσμοθέτηση του EUvsDisinfo, τα οποία προσπαθούν να εντοπίσουν και να περιορίσουν εκστρατείες παραπληροφόρησης. Στις παραπάνω προσπάθειες συμμετέχουν εταιρείες ψηφιακής τεχνολογίας και μέσα κοινωνικής δικτύωσης.