Πώς θα αρθεί το αδιέξοδο στη Σομαλία

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αντιμέτωπες σε αυτή τη φάση με ένα μεγάλο εμπόδιο. Όταν βοήθησαν την εγκαθίδρυση της Μεταβατικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης το 2006, ο πρωταρχικός στόχος των Ηνωμένων Πολιτειών στη χώρα ήταν να σταματήσουν την επέκταση των εξτρεμιστικών δυνάμεων και να εμποδίσουν το σχηματισμό θυλάκων και στρατοπέδων εκπαίδευσης της al Qaeda. Η al Shabab είναι πράγματι πιο αδύναμη τώρα αλλά αυτό δεν οφείλεται στη πολιτική των ΗΠΑ. Επίσης, πριν ακόμα η οργάνωση χάσει έδαφος στη Σομαλία, είχε καταφέρει να στήσει ένα σύνθετο παγκόσμιο επιχειρησιακό δίκτυο με στρατόπεδα εκπαίδευσης- όλα αυτά χρηματοδοτημένα από ένα εντυπωσιακό πλέγμα φορολόγησης και εξαγωγών. Υπάρχει μία πολύ σοβαρή πιθανότητα πως οι διάφοροι θύλακες της al Shabab στο εξωτερικό- για παράδειγμα στη Κένυα, τη Νότια Αφρική, την Υεμένη- θα αναδυθούν ως μελλοντικές απειλές για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ.

Μία υπέρ-επιθετική αντιτρομοκρατική εκστρατεία , που θα περιελάμβανε προσπάθειες στήριξης της ανίκανης Μεταβατικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης ως αντίδοτο ενάντια στην al Shabab, θα μπορούσε αναζωπυρώσει τη σύρραξη. Και οι προσπάθειες ανάδειξης τοπικών, περιφερειακών ή βασισμένων σε φυλές ηγεσιών, όπως έχουν προτείνει κάποιοι στην κυβέρνηση των ΗΠΑ, θα μπορούσε να αναθερμάνει τον πόλεμο μεταξύ των φυλών. Το 2009 η Bronwyn Bruton πρότεινε ένα «δημιουργικό απεγκλωβισμό» ως τη καλύτερη πολιτική για να ξεπεραστεί το πρόβλημα. Μία πολιτική δημιουργικού απεγκλωβισμού σημαίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα υποστηρίξει τις αναπτυξιακές προσπάθειες στη Σομαλία χωρίς καμία εμπλοκή στη διακυβέρνηση και συνεργαζόμενη με ρεαλισμό με οποιαδήποτε οργάνωση εγγυηθεί μία ειρηνική παροχή ωφελημάτων στους σομαλούς πολίτες. Σε αυτό το σχέδιο συμπεριλαμβάνεται και η al Shabab.

Από τότε, έχουν υπάρξει απογοητευτικά λίγες αλλαγές στη πολιτική των ΗΠΑ. Οι ιθύνοντες χάραξης πολιτικής έχουν αναγκαστεί να αναγνωρίσουν ότι η Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση είναι ανεπανόρθωτα ανεύθυνη και διεφθαρμένη. Ένας εμπιστευτικός έλεγχος της Μεταβατικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης από έναν διεθνή αναγνωρισμένο χρηματοοικονομικό οίκο έδειξε ότι η κυβέρνηση ήταν ανίκανη να καταλογίσει το 96% της διμερούς ανθρωπιστικής βοήθειας. Τα ευρήματα του ελέγχου που περιέχονται στην έκθεση του Ιουλίου της Οργάνωσης του ΟΗΕ για την Επίβλεψη της Σομαλίας προς το Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού ίσως ήταν ακόμα πιο καταδικαστικά. «Η εκτροπή όπλων και πυρομαχικών από την Ομοσπονδιακή Μεταβατική Κυβέρνηση και τις συνεργαζόμενες με αυτή στρατιωτικές δυνάμεις είναι ένας παράγοντας που ευθύνεται για το εμπόριο όπλων στο Μογκαντίσου και κατ’ επέκταση για τον εξοπλισμό της al Shabab», σημειώνει η αναφορά. Ωστόσο, με εξαίρεση τις περιστασιακές συναντήσεις με αξιωματικούς της σταθερής μεν αλλά αποσχιστικής βορειοδυτικής περιφέρειας της Σομαλίας, οι διπλωμάτες των ΗΑ ακόμα συνομιλούν σχεδόν αποκλειστικά με τη Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση.

Η σημερινή πολιτική των ΗΠΑ για τη Σομαλία δεν είναι ούτε εμπλεγμένη επαρκώς ώστε να μπορεί να λύσει τα προβλήματα της χώρας ούτε είναι τόσο αποστασιοποιημένη ώστε οι ΗΠΑ να μην θεωρούνται ως υποκινητές της σύρραξης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να διαιωνίσουν την εντολή της Μεταβατικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης ούτε μπορούν να χρηματοδοτούν επ’ αόριστον την Αφρικανική Ένωση για να προωθεί τις απέλπιδες διαμεσολαβήσεις της στην μάχη κατά της al Shabab. Δε μπορούν καν να υποδείξουν στη Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση πώς να προστατεύσει τον εαυτό της: Από τα 9.000 σομαλών στρατιωτών που έχουν εκπαιδευτεί και εξοπλιστεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, περίπου το 90% έχει αποστατήσει και τις περισσότερες φορές έχει πάρει μαζί του και τον οπλισμό. Εν τω μεταξύ, ο δημιουργικός απεγκλωβισμός είναι τώρα κάτι λιγότερο από βέλτιστη επιλογή καθώς ο λιμός σαρώνει στη περιοχή. Οι πολιτικές των ΗΠΑ είναι μερικώς υπεύθυνες για την έκταση και τη βαρύτητα της κρίσης. (Από το 2009, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν παρακρατήσει ανθρωπιστική βοήθεια στις περιοχές που ελέγχονται από την al Shabab. Μεταξύ του 2008 και 2010, η συνολική βοήθεια σε τρόφιμα στη Σομαλία μειώθηκε κατά 88%). Η παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αφρική θα εξαρτηθεί εν μέρει από το κατά πόσο βοηθάει αυτή τη περίοδο εκείνους που έχουν ανάγκη.

Εάν η διάσωση της Μεταβατικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης είναι στην καλύτερη περίπτωση αντιπαραγωγική και ο «δημιουργικός απεγκλωβισμός» είναι ασύμφορος, τότε ποια θα πρέπει να είναι η επόμενη κίνηση;

Το πρώτο και πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να θυμούνται οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πως οι περισσότερες συγκρούσεις που έχουν ξεσπάσει στη Σομαλία τις τελευταίες δεκαετίες έχουν μεγεθυνθεί από τις εξωτερικές επεμβάσεις – είτε αυτές είναι ανθρωπιστικές όπως τη δεκαετία του ’90 είτε οι πιο πρόσφατες βίαιες ξένες επεμβάσεις οπαδών της τζιχάντ- που προσπαθούν να επηρεάσουν τις εξελίξεις υποστηρίζοντας και χρηματοδοτώντας τη μία ή την άλλη πλευρά. Οι προσπάθειες αυτές έχουν πυροδοτήσει ένα κύμα δυσαρέσκειας στη Σομαλία, ενώ, το χειρότερο είναι ότι έχουν ξεκινήσει έναν ανταγωνισμό σχετικά με τον πλούτο της Σομαλίας (δηλαδή την ξένη βοήθεια), του τύπου «ο νικητής τα παίρνει όλα».