Το παράδειγμα του Μεξικό

Το σχέδιο του Καλντερόν λειτούργησε. Η νέα δύναμη διαθέτει τώρα 35.000 αξιωματικούς και δημιούργησε το πρώτο εθνικό σύστημα πληροφοριών κατά του εγκλήματος στο Μεξικό, το οποίο, μεταξύ άλλων, αποθηκεύει τα δακτυλικά αποτυπώματα όλων όσων συνελήφθησαν στη χώρα. Η ομοσπονδιακή αστυνομία έχει αναλάβει επίσης την διοίκηση (στη θέση του στρατού) σε αρκετές περιοχές και απέδειξε την ικανότητά της να αντιμετωπίζει τα καρτέλ συλλαμβάνοντας αρκετά από τα υψηλόβαθμα στελέχη τους. Η νέα αυτή δύναμη απέφυγε επίσης οποιαδήποτε σοβαρά περιστατικά της διαφθοράς. Παρά το γεγονός ότι σε μεγάλο βαθμό δεν είχε προαναγγελθεί , η δημιουργία της εν λόγω εξειδικευμένης υπηρεσίας επιβολής του νόμου μέσα σε λίγα χρόνια, αποτέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Καλντερόν.

Αλλά η ομοσπονδιακή αστυνομία χρειάζεται βοήθεια από τους 350.000 άνδρες των τμημάτων της τοπικής αστυνομίας του Μεξικό. Έτσι, ο Καλντερόν έχει αρχίσει την αναδιάρθρωση και αυτών των δυνάμεων, σύμφωνα με το σκεπτικό των μεταρρυθμίσεων που έκανε στην ομοσπονδιακή αστυνομία. Δεδομένου του μεγάλου αριθμού των νέων αξιωματικών που πρέπει να εξετασθούν προσεκτικά, να προσληφθούν και να εκπαιδευθούν, θα χρειαστούν τουλάχιστον αρκετά ακόμα χρόνια για να ολοκληρωθεί η δουλειά. Και για να διασφαλιστεί ότι οι ομοσπονδιακές και περιφερειακές αστυνομίες εργάζονται από κοινού, η μεξικανική κυβέρνηση πρέπει να βρει έναν τρόπο για να παρακάμψει τους επαρχιακούς κυβερνήτες, οι οποίοι υποτίθεται ότι ελέγχουν τις περιφερειακές αστυνομικές δυνάμεις και είναι πολύ συχνά παρακοιμώμενοι των καρτέλ. Μια πρόσφατη ένορκη κατάθεση στο ομοσπονδιακό δικαστήριο των ΗΠΑ στο Τέξας, για παράδειγμα, αποκάλυψε ότι ο πρώην κυβερνήτης της Tamaulipas, μιας περιφέρειας που εφάπτεται στα αμερικανο-μεξικανικά σύνορα, είχε πάρει εκατομμύρια δολάρια από το καρτέλ «ο Κόλπος». Οι διεφθαρμένοι κυβερνήτες έχουν εξασφαλίσει ότι η αστυνομία δεν προχωρά σε δράση εναντίον των ηγετών των καρτέλ στην περιφέρειά τους και σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνουν ως και να τους προστατεύουν. Στο μέλλον, το Κογκρέσο του Μεξικό θα πρέπει να επιτρέπει στον πρόεδρο, τουλάχιστον σε περιόδους έκτακτης ανάγκης, να ενοποιεί την τοπική αστυνομία σε μια δεδομένη περιφέρεια με την ομοσπονδιακή αστυνομία, δίνοντάς του παρόμοια εξουσία με του προέδρου των ΗΠΑ που μπορεί να ενοποιεί τις μονάδες της Εθνικής Φρουράς με τον στρατό.

Καθώς μαχόταν τα καρτέλ, ο Καλντερόν επίσης συνειδητοποίησε ότι θα πρέπει να μεταρρυθμίσει το δικαστικό σύστημα. Οι μεξικανοί εισαγγελείς κατάφερναν να καταδικάζουν λιγότερο από το 5% των περιπτώσεων στις οποίες εμπλέκονταν πρόσωπα που συνελήφθησαν για διακίνηση ναρκωτικών. Συγκριτικά, το ποσοστό των καταδικών στις Ηνωμένες Πολιτείες για παρόμοια εγκλήματα είναι πάνω από 90%. Για να διορθώσει αυτό το αβυσσαλέο ρεκόρ, ο Καλντερόν πρότεινε τη μετάβαση σε ένα πιο διαφανές σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, με δίκες που διεξάγονται δημοσίως, έτσι ώστε να κρατά τους δικαστές και τους εισαγγελείς υπόλογους.

Ακόμα και όταν το Μεξικό κατάφερε να βάλει στη φυλακή μέλη των καρτέλ, είχε πρόβλημα να τους κρατήσει εκεί. Από τις φυλακές του Μεξικό έχουν γίνει μια σειρά από ενοχλητικές αποδράσεις, συμπεριλαμβανομένης της διαβόητη απόδρασης του «αφεντικού» του καρτέλ Σιναλόα, Χοακίν «Ελ Τσάπο» Γκουζμάν, το 2001. Τα αφεντικά των καρτέλ που δεν μπορούσαν να αποδράσουν κατόρθωναν να ζουν στην πολυτέλεια και να διοικούν τις παράνομες επιχειρήσεις τους πίσω από τα κάγκελα. Πολλοί έμποροι ναρκωτικών που συνελήφθησαν από τις ομοσπονδιακές δυνάμεις κρατούνται σε υποχρηματοδοτούμενες και υποστελεχωμένες περιφερειακές φυλακές. Για να κρατήσει έγκλειστα βασικά στελέχη των καρτέλ με ασφάλεια, ο Καλντερόν έχει αρχίσει την οικοδόμηση μιας φυλακής υψίστης ασφαλείας και αλλάζει το ποινικό σύστημα του Μεξικό χρησιμοποιώντας ως μοντέλο εκείνο των ΗΠΑ. Αλλά μέχρις ότου υλοποιηθούν αυτές οι δικαστικές και σωφρονιστικές μεταρρυθμίσεις, το Μεξικό θα πρέπει να συνεχίσει να εκδίδει όσο περισσότερα «αφεντικά» αλλά και «υπολοχαγούς» των καρτέλ μπορεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, που προσφέρουν μια πολύ καλύτερη προοπτική να τους κρατήσουν πίσω από τα κάγκελα.

ΕΠΙΛΕΓΟΝΤΑΣ ΤΗ ΝΙΚΗ

Ο Καλντερόν έχει επιτύχει πλήρως μόνο μία συνιστώσα των μεταρρυθμίσεών του μέχρι στιγμής: τη δημιουργία της νέας ομοσπονδιακής αστυνομίας. Αλλά εν τω μεταξύ, χρησιμοποιώντας το στρατό και την αναδιαρθρωμένη ομοσπονδιακή αστυνομία, κατάφερε να εξαπολύσει μια όλο και πιο αποτελεσματική εκστρατεία κατά των καρτέλ.

Στο κυνήγι των καρτέλ, ο Καλντερόν έχει χρησιμοποιήσει αυτό που είναι γνωστό ως «στρατηγική των σημαντικών προσώπων», η οποία χρησιμοποιήθηκε από την Κολομβία για να νικήσει τα δικά της καρτέλ ναρκωτικών στη δεκαετία του 1990. Αυτή η στρατηγική απαιτεί την αξιοποίηση όλων των τρωτών σημείων των καρτέλ: παρακολούθηση των επικοινωνιών τους, διακοπή του εφοδιασμού και της διανομής ναρκωτικών καθώς και των χημικών ουσιών που απαιτούνται για την παρασκευή τους και κατάσχεση των περιουσιακών στοιχείων των αφεντικών των καρτέλ. Μόλις οι Αρχές έχουν αποδυναμώσει μια συγκεκριμένη ομάδα, μπορούν να βρουν και να συλλάβουν το αφεντικό και τα άλλα βασικά μέλη της οργάνωσης, συμπεριλαμβανομένων των πιθανών διαδόχων του ηγέτη.