Πώς η εξέγερση στη Συρία μετατρέπεται σε εμφύλιο πόλεμο

Η συριακή αντιπολίτευση είναι ένα πολυσύνθετο μόρφωμα που περιλαμβάνει διάφορες πολιτικές, θρησκευτικές και ένοπλες οργανώσεις. Το κύριο όργανο της συριακής αντιπολίτευσης είναι το Συριακό Εθνικό Συμβούλιο, που έχει την έδρα του στην Κωνσταντινούπολη και χαρακτηρίζεται από μια παρόμοια εσωτερική ανομοιογένεια και πολυδιάσπαση. Η κυρίαρχη συνιστώσα του Συριακού Εθνικού Συμβουλίου είναι η Μουσουλμανική Αδελφότητα της Συρίας, η οποία συνδέεται με εκείνη της Αιγύπτου, ενώ ανερχόμενη δύναμη αποτελούν οι σαλαφίτες, ήτοι οι υπερορθόδοξοι σουνίτες. Ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός, ένα συνονθύλευμα ένοπλων ομάδων χαμηλής συνοχής με φατριαστικά χαρακτηριστικά, αποτελεί συνιστώσα του Συριακού Εθνικού Συμβουλίου, αλλά δεν ελέγχεται από αυτό. Στις τάξεις του υπάρχουν Σύριοι αντικαθεστωτικοί και λιποτάκτες του Συριακού Στρατού, αλλά και ξένα στοιχεία: Λίβυοι που είχαν λάβει μέρος στην εξέγερση εναντίον του Καντάφι, Άραβες ισλαμιστές από χώρες της Μέσης Ανατολής και ομάδες τζιχαντιστών που συνδέονται με την Αλ Κάιντα. Το κοινό σημείο αναφοράς που συνδέει τα ετερόκλητα αυτά στοιχεία είναι το σουνιτικό δόγμα και ο στόχος της ανατροπής του Άσαντ, αλλά πέραν αυτού δεν υπάρχει ούτε ενιαία πολιτική γραμμή ούτε ενιαία στρατηγική στις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Μέχρι στιγμής οι ετερόκλητες τάσεις στο εσωτερικό της συριακής αντιπολίτευσης δεν έχουν συγκεραστεί, και δεν υπάρχει ένα κοινώς αποδεκτό σχέδιο για τη μορφή του κράτους και τη νομή της εξουσίας στη μετά Άσαντ εποχή.

Σε διεθνές επίπεδο ο Άσαντ έχει απομονωθεί. Οι μόνες χώρες που τον υποστηρίζουν είναι η Ρωσία και η Κίνα, που έχουν ασκήσει επανειλημμένως βέτο στα ψηφίσματα του ΟΗΕ για επιβολή κυρώσεων ή εξωτερική επέμβαση στη Συρία, και το Ιράν, για το οποίο υπάρχουν ενδείξεις ότι τον ενισχύει με όπλα και μαχητές. Οι ΗΠΑ και οι ευρωπαϊκές χώρες είναι υπέρ της ανατροπής του καθεστώτος του Άσαντ αλλά δεν θέλουν να εμπλακούν στρατιωτικά στον συριακό εμφύλιο και περιορίζονται στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων και διπλωματικών πιέσεων. Επιπλέον, λόγω της πολυδιάσπασης και της ετερογένειας των Σύριων αντικαθεστωτικών, οι ΗΠΑ αποφεύγουν να τους εφοδιάσουν με όπλα, όπως έκαναν στη Λιβύη, διότι δεν θέλουν αυτά να καταλήξουν στα χέρια εξτρεμιστών ισλαμιστών που θα τα στρέψουν κατά του Ισραήλ.

Το Ισραήλ, μετά την αρχική αμφισημία της στάσης του, έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η πτώση του Άσαντ είναι προς το συμφέρον του, διότι θα επέφερε την κατάρρευση του μεσαίου πόλου του απειλητικού σιιτικού άξονα Ιράν-Συρία-Χεζμπολά, μέσω του οποίου εφοδιάζεται με στρατιωτικό υλικό η Χεζμπολά. Ωστόσο το Ισραήλ συνεκτιμά το σενάριο που διατύπωσε ο υπουργός Άμυνας και πρώην πρωθυπουργός Εχούντ Μπαράκ, σύμφωνα με το οποίο ο Άσαντ θα μπορούσε να καταφύγει στην έσχατη λύση μιας επίθεσης στο Ισραήλ για να προκαλέσει μια γενικότερη ανάφλεξη και να μετατρέψει τον ενδοαραβικό συριακό εμφύλιο σε έναν νέο αραβοϊσραηλινό πόλεμο. Ως εκ τούτου, και έχοντας την προσοχή του σταθερά προσηλωμένη στο Ιράν, το Ισραήλ θα αποφύγει οιαδήποτε στρατιωτική εμπλοκή με τη Συρία, και θα επέμβει μόνο εάν υπάρξει κίνδυνος να καταλήξει το χημικό οπλοστάσιο ή οι πύραυλοι του συριακού στρατού στα χέρια της Χεζμπολά.

Καθότι λοιπόν οι ΗΠΑ, το Ισραήλ και οι ευρωπαϊκές χώρες θα αποφύγουν να εμπλακούν στρατιωτικά ή να εφοδιάσουν με στρατιωτικό υλικό τους αντικαθεστωτικούς, ο κυριότερος εξωτερικός παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις στη Συρία είναι ο ισχυρότερός σύμμαχός της – η Μόσχα. Η στρατιωτική συμμαχία μεταξύ της Ρωσίας και της Συρίας έχει βαθιές ρίζες στον χρόνο, καθότι ανάγεται στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967, η Ρωσία ανέλαβε την ανασυγκρότηση και τον επανεξοπλισμό του συριακού στρατού, τον οποίο εφοδίασε με τα πλέον σύγχρονα για την εποχή μέσα. Σε αντάλλαγμα, η Συρία προσέφερε το 1971 στη Ρωσία τη ναυτική βάση της Ταρτούς, η οποία αποτελεί σήμερα τη μοναδική ναυτική βάση της Ρωσίας στη Μεσόγειο και το μοναδικό της έρεισμα στη Μέση Ανατολή. Το 2011 η Συρία ήταν διεθνώς ο δεύτερος μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικών όπλων μετά την Κίνα, και η μαζική αποστολή ρωσικών όπλων στη Συρία συνεχίστηκε αμείωτα μέχρι τον Ιούλιο του 2012, όταν η Ρωσία ανακοίνωσε επισήμως την αναστολή της. Έκτοτε η Μόσχα έχει αρχίσει να τηρεί αποστάσεις από τον Άσαντ, χωρίς όμως να είναι διατεθειμένη να συμβάλει στην απομάκρυνσή του – παρά μόνο εάν πεισθεί ότι αυτή είναι αναπόφευκτη. Αλλά ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση η Ρωσία δεν θα μπορούσε να υποχρεώσει τον Άσαντ να παραιτηθεί. Εκείνο που θα μπορούσε να κάνει όμως είναι να του εξασφαλίσει μια έξοδο κινδύνου, καθότι «καλόν μέν έστιν ή τυραννίς χωρίον, ούκ έχει δε απόβασιν».

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr