Η ερημοποίηση απειλεί την Ελλάδα

Υπάρχουν περί τα 7,1 εκατ. τετραγωνικά χιλιόμετρα (Km2) εδαφικών εκτάσεων που υφίστανται μικρής έντασης υποβάθμιση εξαιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, περίπου 8,6 εκατ. Km2 μεσαίας έντασης, 15,6 εκατ. Km2 μεγάλης έντασης και 11,9 εκ Km2 πολύ μεγάλης έντασης. Κάθε μία από αυτές τις κατηγορίες καταδεικνύει μία ζώνη έντασης της ερημοποίησης. Στις περιοχές υψηλού κινδύνου ζουν περί τα 1,4 δισ. άνθρωποι.

Σχήμα 2: Το ανοιχτότερο γκρι χρώμα καταδεικνύει τις ερήμους, ενώ το αμέσως πιο σκούρο, τις περιοχές που είναι επιρρεπείς στην ερημοποίηση. Όσο πιο σκούρο είναι το χρώμα, τόσο πιο έντονη είναι η απειλή. Το λευκό δεν απειλείται. (Πηγή: Université de Bretagne Sud, France)

Τα μέτρα για την αντιμετώπιση αυτής της δυσμενούς κατάστασης, που όλο και αυξάνει τα τελευταία χρόνια στον πλανήτη αλλά και στις Μεσογειακές χώρες, εντάσσονται μέσα στα γενικότερα πλαίσια των εθνικών σχεδίων δράσης που από το 1994 άρχισαν να σχεδιάζονται και να υλοποιούνται στην συνέχεια από τις διάφορες χώρες, όπως:

α. Η ενθάρρυνση των αναδασώσεων με την φύτευση κατάλληλων φυτικών και δασικών ειδών, που έχουν αντοχή σε συγκεκριμένες εδαφικές δυσμενείς συνθήκες.
β. Η προώθηση νέων τεχνικών και πρακτικών, σε συνδυασμό με την επαναχρησιμοποίηση των υγρών αστικών λυμάτων βιολογικών σταθμών για την άρδευση.
γ. Η ιδιαίτερη προσοχή στα διάφορα αρδευτικά συστήματα σε συνδυασμό με το είδος της βλάστησης και της σύστασης του εδάφους.

Ξεχωριστή σημασία, θα πρέπει να δοθεί στην ανάπτυξη νέων πρακτικών χρήσης νερού άρδευσης με την προώθηση διαχειριστικών σχεδίων, με την επαναχρησιμοποίηση υγρών αστικών λυμάτων βιολογικών καθαρισμών, σε περιοχές με σοβαρά αρδευτικά προβλήματα. Τέτοιες περιοχές στην Ελλάδα είναι η Κρήτη, η Θεσσαλία και η Νοτιοανατολική Πελοπόννησος. Αυτή ίσως είναι μια απάντηση στο οξύτατο πρόβλημα της ποιοτικής υποβάθμισης των νερών άρδευσης, στο πλαίσιο πάντοτε της αειφορικής διαχείρισης των εδαφικών πόρων.

Ένα βασικό ερώτημα που τίθεται σε σχέση με την ερημοποίηση είναι: Μπορεί να είναι αναστρέψιμη η ερημοποίηση; Η αντιστρεψιμότητα της ερημοποίησης μπορεί μεν να συμβεί με την παρέμβαση του ανθρώπου αλλά και από μόνη της με φυσικούς τρόπους χωρίς τον άνθρωπο. Σε σχετική έρευνα που δημοσιεύθηκε από τους Nyssen et al., (2009) μας δείχνει ότι συγκεκριμένη ερημοποιημένη περιοχή στην Αιθιοπία βελτιώθηκε σημαντικά από μόνη της μεταξύ δύο χρονικών περιόδων που διέφεραν κατά 140 χρόνια. Αλλά και άλλες μελέτες δείχνουν ότι η ερημοποίηση μπορεί να είναι αναστρέψιμη με την παρέμβαση του ανθρώπου, εφόσον διατεθούν τα απαραίτητα οικονομικά μέσα (Robertson and Swinton, 2005) και επομένως μπορούν οι αγρότες να βοηθηθούν να παραμείνουν στον τόπο τους.

Σύμφωνα με το ελληνικό σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση της ερημοποίησης (ΕΣΔΚΕ, 2002) προτείνεται:

-Οριοθέτηση απειλούμενων περιοχών
-Ενημέρωση όλων των εμπλεκόμενων φορέων για τους κινδύνους και τις επιπτώσεις της ερημοποίησης
-Εξασφάλιση επάρκειας των υδατικών αποθεμάτων της Χώρας με τον περιορισμό απωλειών και σπατάλης του αρδευτικού νερού
-Προστασία των γεωργικών εδαφών από διάβρωση και αλάτωση με την εφαρμογή αειφορικών καλλιεργητικών συστημάτων
-Προστασία των δασικών οικοσυστημάτων
-Αναβάθμιση των ερημοποιηθησών περιοχών
-Ενθάρρυνση των διεθνών συνεργασιών, ερευνών και μελετών.

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι η ερημοποίηση δεν αντιμετωπίζεται από την μια μέρα στην άλλη. Το βασικό είναι να έχουμε προχωρήσει σ’ όλες τις απαραίτητες εκείνες πρωτοβουλίες ώστε να προλάβουμε την δυσμενή εμφάνισή της.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός, ότι στην χώρα μας τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί ειδική επιστημονική επιτροπή που λειτουργεί ως Επιτροπή Κατά της Ερημοποίησης, η οποία έχει σαν κύριο μέλημά της την προώθηση όλων εκείνων των απαραίτητων δράσεων για την αποφυγή και τον περιορισμό των αιτιών που οδηγούν στην ερημοποίηση. Μάλιστα, έχει εκπονηθεί και χάρτης δυνητικού κινδύνου ερημοποίησης για την χώρα μας από τους καθηγητές ΑΓΣΑ Γιάσογλου Ν., Κοσμά Κ., κ.α. Βάσει των μετρήσεων της Ελληνικής Επιτροπής για την καταπολέμηση της ερημοποίησης, 34% των περιοχών της χώρας μας θεωρείται υψηλού κινδύνου, 49% μέτριου κινδύνου και 17% χαμηλού κινδύνου.

Γενικά, οι ασκούμενες πιέσεις από τους ανθρώπους στους εδαφικούς και υδάτινους πόρους λόγω των αυξημένων αναγκών και οι ανισορροπίες μεταξύ των διαθέσιμων πόρων και της επιδιωκόμενης ανάπτυξης, αποτελούν τις βασικές αιτίες της ερημοποίησης των γαιών. Το βασικό δε πρόβλημα είναι ότι αυτές οι ανισορροπίες είναι ιδιαίτερα έντονες στις οικολογικά ευαίσθητες περιοχές της χώρας που απειλούνται από την ερημοποίηση. Επομένως, είναι μέγιστη ανάγκη να βρεθεί μια ισορροπία μεταξύ των ανθρωπίνων αναγκών και του βαθμού παραγωγικότητας των οικοσυστημάτων και του βαθμού ευαισθησίας τους στην ερημοποίηση. Αυτό είναι απόλυτα αναγκαίο για την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφορία τους, για την εξασφάλιση των αναγκών όχι μόνο των παρουσών γενεών, αλλά και των επερχομένων. Στα χέρια του ανθρώπου είναι η επιτυχής αντιμετώπιση του φαινόμενου της ερημοποίησης. Διαφορετικά το μέλλον διαγράφεται σκοτεινό και ζοφερό για τις μέλλουσες γενιές.

Τέλος, είναι καθήκον της πολιτείας να προωθεί όλες εκείνες τις πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης των πολιτών αλλά και πρακτικών, που θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση του φαινομένου της Ερημοποίησης και της Ξηρασίας και των βλαβερών συνεπειών τους.

Βιβλιογραφία