Secure ConnectionΤο παράδειγμα του Μεξικό
Μετασχηματισμός στην κοινωνία, την οικονομία και τη διοίκηση
Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα
Αν και το Μεξικό εξακολουθεί ν’ αντιμετωπίζει σοβαρές απειλές κατά της ασφάλειάς του, η σταθερή πορεία ανόδου της χώρας μετασχηματίζει την οικονομία, την κοινωνία και το πολιτικό σύστημα. Με δεδομένο το λαμπρό μέλλον του Μεξικού και τα κοινά συμφέροντα με τις ΗΠΑ στους τομείς της ενέργειας, της βιομηχανίας και της ασφάλειας, η Ουάσιγκτον θα πρέπει ν’ αρχίσει να βλέπει τον νότιο γείτονά της ως εταίρο και όχι ως πρόβλημα.
Η SHANNON K. O’NEIL είναι βασική συνεργάτις για τις Λατινοαμερικανικές Σπουδές στο Council on Foreign Relations. Αναμένεται η έκδοση βιβλίου της υπό τον τίτλο Two Nations Indivisible: Mexico, the United States and the Road Ahead (Oxford University Press, 2013). Το δοκίμιο που ακολουθεί αποτελεί προσαρμογή από το βιβλίο αυτό.
Άλλες εξελίξεις, ιδιαίτερα η εξάπλωση του ανεξάρτητου τύπου, έχουν εμπλουτίσει περισσότερο τη δημοκρατία στο Μεξικό. Πριν από μερικές δεκαετίες, αν η ηγεσία του PRI ήταν δυσαρεστημένη από την κάλυψη της ειδησεογραφίας, μπορούσε στην κυριολεξία να αναστείλει τις εκδόσεις, επειδή το κόμμα διατηρούσε το μονοπώλιο του δημοσιογραφικού χαρτιού. Ωστόσο, μετά τις οικονομικές κρίσεις και τη συρρίκνωση της πολιτικής του εξουσίας, ο έλεγχος του PRI στα ΜΜΕ χαλάρωσε. Το Μεξικό έχει σήμερα έναν ζωντανό και σθεναρά ανεξάρτητο τύπο, όπου πρωταγωνιστούν οι εκδόσεις El Universal, Reforma και La Jornada. Χάρη στη διάδοση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και στην πληροφόρηση, που είναι σήμερα διαθέσιμη στο κοινό με βάση τον νόμο του 2002 για την ελευθερία της πληροφορίας, οι οργανώσεις της μεξικανικής κοινωνίας πολιτών αλλά και οι πολίτες-ψηφοφόροι, μπορούν να ασκούν κριτική και να καταγγέλλουν τους διεφθαρμένους γραφειοκράτες και πολιτικούς. Οχυρωμένη πίσω από τέτοιες βασικές αρχές, όπως τον έλεγχο που εγγυάται ο ανεξάρτητος τύπος, και την εξισορρόπηση που προσφέρει η κοινωνία των πολιτών, η δημοκρατία στο Μεξικό φαίνεται πως ήρθε για να μείνει.
ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ
Εντούτοις, υπάρχουν πολλά προβλήματα που ανακόπτουν την πορεία του Μεξικού. Το Μέξικο Σίτι δεν έχει κάνει όσα θα έπρεπε για να σπάσει τα μονοπώλια και τα ολιγοπώλια που φρενάρουν την ανάπτυξη της χώρας. Αντιθέτως, σε κάποιες περιπτώσεις, τα έχει ενισχύσει. Εκτός από τον έλεγχο που διατηρεί το κράτος στον τομέα της ενέργειας, μόλις μια ή ελάχιστες εταιρείες εξακολουθούν να κυριαρχούν στην παραγωγή αγαθών όπως το τσιμέντο, το γυαλί, τα αναψυκτικά, το αλεύρι, η ζάχαρη, το ψωμί. Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι τα μονοπώλια αυτά αυξάνουν το βασικό κόστος διαβίωσης των μεξικανικών οικογενειών κατά 40% περίπου. Η κυβέρνηση Πένια Νιέτο έχει υποσχεθεί το άνοιγμα του ενεργειακού τομέα και κάποια πρώτα βήματα έχουν γίνει από τις ρυθμιστικές αρχές και το Ανώτατο Δικαστήριο κατά της συγκέντρωσης οικονομικής ισχύος αυτής της μορφής. Ωστόσο, πολλά ακόμη πρέπει να γίνουν για να ομαλοποιηθεί ο οικονομικός στίβος.
Οι χαμηλής στάθμης υποδομές υποσκάπτουν επίσης την πρόοδο του Μεξικού. Από τους δρόμους του, μόνο το ένα τρίτο είναι ασφαλτοστρωμένοι, ενώ οι σιδηρόδρομοι, τα λιμάνια και τα αεροδρόμια δεν ανταποκρίνονται στις αυξημένες ανάγκες της χώρας. Η κατάσταση αυτή δεν αναμένεται να αλλάξει σύντομα. Παρά τις υποσχέσεις διαδοχικών κυβερνήσεων και ηγετικών στελεχών του PRI αλλά και της αντιπολίτευσης, η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι οι δημόσιες δαπάνες στη χώρα κυμαίνονται μόλις στο ήμισυ των όσων απαιτούνται για τη συντήρηση και μόνο του βασικού δικτύου μεταφορών, και όχι για τις απαραίτητες αναβαθμίσεις. Παλαιότερα σχέδια για αύξηση των δαπανών είχαν αποτύχει, πρώτον γιατί δεν υπήρχε γραφειοκρατία με τεχνικές γνώσεις, ικανή ν’ αναλάβει και να υλοποιήσει τα σχετικά προγράμματα, και ύστερα λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Ως αποτέλεσμα, αν και στην ετήσια Έκθεση για την Παγκόσμια Ανταγωνιστικότητα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, το Μεξικό εμφανίζει πρόοδο ως προς τη λήψη μέτρων που διευκολύνουν τη χρηματοδότηση και την τεχνολογία, παραμένει στάσιμο ως προς την κατάταξή του στον τομέα των υποδομών.
Το εκπαιδευτικό σύστημα στο Μεξικό είναι, επίσης, κατώτερο των περιστάσεων. Ναι μεν τα παιδιά έχουν πλέον πιο μακροχρόνια παραμονή στο σχολείο, αλλά μάλλον δεν αξιοποιούν σωστά τον χρόνο τους. Στα τεστ του Διεθνούς Προγράμματος Αξιολόγησης Μαθητών, με το οποίο ο ΟΟΣΑ ερευνά τις ακαδημαϊκές επιδόσεις στις χώρες-μέλη του, οι μαθητές του Μεξικού κατατάσσονται στη χαμηλότερη θέση, σε σύγκριση με κάθε άλλη χώρα, στην ανάγνωση, τα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες. Οι εργοδότες και οι πτυχιούχοι διαμαρτύρονται για την αναντιστοιχία ανάμεσα στην κατάρτιση και τις επαγγελματικές ευκαιρίες: πολλοί πολιτικοί επιστήμονες, για παράδειγμα, και λίγοι μηχανικοί. Σύμφωνα με μελέτη της Εθνικής Ένωσης Πανεπιστημίων του Μεξικού και των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, το 40% των Μεξικανών πτυχιούχων ανωτάτων σχολών της τελευταίας δεκαετίας είναι σήμερα άνεργοι ή εργάζονται σε άλλον τομέα από εκείνον τον οποίο σπούδασαν. Το Μεξικό θα πρέπει να αναπτύξει ένα κατάλληλα εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό, εάν θέλει να εξασφαλίσει τη μελλοντική ευημερία του.
Ακόμη πιο επείγον είναι το ζήτημα της αντιμετώπισης της εγκληματικότητας στο Μεξικό. Εκβιασμοί, απαγωγές και κλοπές, για να μην αναφέρουμε τις εκτεταμένες βίαιες επιθέσεις και τις δολοφονίες, πλήττουν την οικονομική ανάπτυξη, ιδιαίτερα των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, εκείνων, δηλαδή, που στις περισσότερες οικονομίες δημιουργούν θέσεις εργασίας και που δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν ιδιωτική ασφάλεια. Η βία αποθαρρύνει τις εγχώριες και τις ξένες επενδύσεις, αποτρέπει την ίδρυση νέων εργοστασίων, που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας και να τονώσουν τις τοπικές οικονομίες. Εκτιμήσεις της μεξικανικής κυβέρνησης αλλά και επενδυτών του ιδιωτικού τομέα, όπως η J.P. Morgan, φανερώνουν ότι η ανασφάλεια ψαλιδίζει πάνω από το 1% του ΑΕΠ της χώρας, σε ετήσια βάση.