Το λάθος για το πετρελαϊκό εμπάργκο τού ΟΠΕΚ

Οι οικονομικές υποχρεώσεις των μελών τού ΟΠΕΚ είναι πιθανό να συνεχίσουν να φουσκώνουν, και έτσι η απάντηση του ΟΠΕΚ στην άνθηση του πετρελαίου στο δυτικό ημισφαίριο, το οποίο έχει την δυνατότητα να μειώνει τις τιμές της ενέργειας, θα πρέπει να αντιστοιχεί σε περικοπές παραγωγής. Αυτό ήταν το modus operandi του καρτέλ από την ίδρυσή του. Όταν οι παραγωγοί εκτός του ΟΠΕΚ όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες ή η Νορβηγία αυξήσουν την παραγωγή τους, ο ΟΠΕΚ μπορεί να απαντήσει με αντίστοιχη μείωση της προσφοράς, διατηρώντας ίδιο το συνολικό ποσό τού πετρελαίου στην αγορά. Με ετήσια έσοδα άνω του ενός τρισ. δολαρίων, τα μέλη τού ΟΠΕΚ φαίνεται να αδιαφορούν για τον πόνο που προκάλεσαν στην παγκόσμια οικονομία (για να μην αναφέρουμε τις φτωχότερες χώρες τού κόσμου) με την ραγδαία αύξηση των τιμών τού πετρελαίου.

Με απλά λόγια, αυτό που οι Αμερικανοί εισάγουν από τον Περσικό Κόλπο δεν είναι τόσο το ίδιο το μαύρο υγρό όσο η τιμή του. Όσο το πετρέλαιο είναι ουσιαστικά το μόνο καύσιμο για τις παγκόσμιες μεταφορές, ούτε η ενισχυμένη εγχώρια παραγωγή πετρελαίου ούτε οι βελτιώσεις στην αποδοτικότητα των αυτοκινήτων θα αλλάξουν αυτή την πραγματικότητα. Τέτοιες συνταγές μπορεί να έχουν θετικό αντίκτυπο στο εμπορικό ισοζύγιο και στο περιβάλλον, αλλά θα έχουν ελάχιστη σχέση με την οικονομική επιβάρυνση της εισαγωγής πετρελαίου ή την τιμή που θα αντιμετωπίσουν οι καταναλωτές.

ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ, ΜΩΡΟ ΜΟΥ, ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

Ο μισός αιώνας κυριαρχίας τού ΟΠΕΚ στον παγκόσμιο τομέα μεταφορών, μας οδήγησε να δεχτούμε την στρατηγική τής τιμής-έναντι-όγκου από το καρτέλ ως τετελεσμένο γεγονός. Δεν θα έπρεπε. Σε μια σύγχρονη παγκόσμια οικονομία που ορίζεται από το ελεύθερο εμπόριο, το άνοιγμα των αγορών και την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία, σε κανένα καρτέλ δεν θα πρέπει να επιτρέπεται να κυριαρχεί σε κανένα εμπόρευμα, τουλάχιστον όχι στο πιο στρατηγικό από όλα. Το ότι τα περισσότερα μέλη τού ΟΠΕΚ τηρούν τις υποχρεώσεις τους στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και ότι ένα από αυτά, το Κατάρ, φιλοξενεί τις τρέχουσες εμπορικές διαπραγματεύσεις τού ΠΟΕ απλώς τονίζει την ασυνέπεια.

Τι μπορεί να γίνει; Η διάλυση του ΟΠΕΚ είναι απίθανη, δεδομένου ότι όλα τα μέλη του έχουν τα ίδια συμφέροντα, και το να προστατέψουν το καρτέλ είναι ο μόνος τρόπος που διαθέτουν για να παραμείνουν οικονομικά βιώσιμα και να διατηρήσουν την εσωτερική τους σταθερότητα.

Αλλά, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τώρα μια μοναδική ευκαιρία να σταθεροποιήσουν τις τιμές τού πετρελαίου - και να το πράξουν σε αρκετά σύντομο χρονικό διάστημα. Για να δει κανείς το πώς, μπορεί να κοιτάξει προς το αλάτι, το εμπόρευμα που για το μεγαλύτερο μέρος τής ανθρώπινης ιστορίας είχε την ίδια στρατηγική σημασία που κατέχει σήμερα το πετρέλαιο. Ακριβώς όπως το πετρέλαιο αποτελεί ουσιαστικά το μονοπώλιο στα καύσιμα μεταφοράς, το αλάτι ήταν για αιώνες το μόνο μέσο συντήρησης των τροφίμων. Ως αποτέλεσμα, το κυνήγι τού αλατιού ήταν θέμα πολέμου και ειρήνης και πηγή πραγματικής σύγκρουσης. Ο κλοιός έσπασε με την εφεύρεση των ανταγωνιστικών μεθόδων συντήρησης τροφίμων, όπως η κονσερβοποίηση και η ψύξη. Η στρατηγική σημασία τού αλατιού δεν εξαλείφθηκε επειδή οι χώρες σταμάτησαν την εισαγωγή ή την χρήση αλατιού - στην πραγματικότητα, οι Ηνωμένες Πολιτείες εισάγουν και χρησιμοποιούν περισσότερο αλάτι από όσο ποτέ πριν - αλλά επειδή υπήρξαν άλλες επιλογές. Η στρατηγική σημασία τού πετρελαίου μπορεί να μειωθεί με παρόμοιο τρόπο.

Σε κάθε τομέα στον οποίο το πετρέλαιο έχει αντιμετωπίσει ανταγωνισμό από υποκατάστατα προϊόντα, έχει χάσει μερίδιο αγοράς λόγω της υψηλής τιμής του. Για παράδειγμα, μέχρι το 1973, οι περισσότερες βιομηχανικές χώρες, και, βεβαίως, οι αναπτυσσόμενες, χρησιμοποιούσαν πετρέλαιο για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Μέχρι και ένα τέταρτο της ηλεκτρικής ενέργειας στις ΗΠΑ και το 70% στην Ιαπωνία προερχόταν από το πετρέλαιο. Αλλά, η εμφάνιση της πολιτικής πυρηνικής ενέργειας στην δεκαετία του 1970, ακολουθούμενη από την αύξηση της χρήσης τού φυσικού αερίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, εξώθησε αποτελεσματικά το πετρέλαιο από το μίγμα της ηλεκτρικής ενέργειας. Σήμερα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, μόνο το ένα τοις εκατό τής ηλεκτρικής ενέργειας προέρχεται από το πετρέλαιο, και μόνο το ένα τοις εκατό τής ζήτησης πετρελαίου στις ΗΠΑ οφείλεται στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Παρά τους δημοφιλείς ισχυρισμούς ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά και πυρηνική ενέργεια θα μειώσει την εξάρτηση του κόσμου από το πετρέλαιο, σήμερα, στις περισσότερες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, ο τομέας τής ηλεκτρικής ενέργειας είναι αποσυνδεδεμένος από το πετρέλαιο.

Μια τέτοια αλλαγή δεν έχει ακόμη συμβεί στον τομέα των μεταφορών, ο οποίος παραμένει κυριαρχούμενος από το πετρέλαιο, όπως ήταν και πριν από τέσσερις δεκαετίες. Άλλα ενεργειακά προϊόντα, όπως το φυσικό αέριο και ο άνθρακας και τα καύσιμα που μπορούν να γίνουν από αυτά, είναι πολύ λιγότερο δαπανηρά από το πετρέλαιο και τα καύσιμα με βάση το πετρέλαιο. Ωστόσο, εφ’ όσον τα αυτοκίνητα κατασκευάζονται και πιστοποιούνται να λειτουργούν με τίποτα άλλο εκτός από καύσιμα πετρελαίου, το πετρέλαιο θα συνεχίσει να είναι ένας αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος και δεν θα αντιμετωπίσει ανταγωνισμό στο βενζινάδικο. Σε περίπτωση που τα αυτοκίνητα ανοίξουν σε μια ποικιλία καυσίμων, όμως, το πετρέλαιο θα αναγκαστεί να ανταγωνιστεί για μερίδιο αγοράς και ο ανταγωνισμός θα συμπιέσει τις τιμές τού πετρελαίου ακόμη και την ώρα που θα οδηγεί τις τιμές άλλων ενεργειακών εμπορευμάτων υψηλότερα.

Η πανταχού παρουσία των οχημάτων που κινούνται μόνο με καύσιμα πετρελαίου, παρά την ύπαρξη φθηνότερων μη πετρελαϊκών καυσίμων, είναι εν μέρει αποτέλεσμα του προβλήματος συντονισμού μεταξύ σταθμών καυσίμων, κατασκευαστών καυσίμων και κατασκευαστών αυτοκινήτων, και εν μέρει οφείλεται στα εδραιωμένα κανονιστικά πλεονεκτήματα που έχει συσσωρεύσει το πετρέλαιο με τα χρόνια. Αυτά μπορούν και πρέπει να αλλάξουν.

ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ