Το λάθος για το πετρελαϊκό εμπάργκο τού ΟΠΕΚ

Εν τω μεταξύ, στις Ηνωμένες Πολιτείες, μια άλλη πολιτική είχε ήδη στήσει το σκηνικό για φιδογυριστές ουρές στα βενζινάδικα και απελπισμένους οδηγούς. Η Πράξη Οικονομικής Σταθεροποίησης του 1970, έδωσε στο πρόεδρο τον έλεγχο των μισθών, των ενοικίων και των τιμών σε όλη την αμερικανική αγορά, συμπεριλαμβανομένης της τιμής των καυσίμων. Εκεί που, το 1970, το Υποχρεωτικό Πρόγραμμα Ποσόστωσης Εισαγωγών Πετρελαίου είχε κρατήσει τις τιμές τού πετρελαίου στις ΗΠΑ περίπου 2,5 φορές υψηλότερα από όσο ήταν οι παγκόσμιες τιμές, και οι πολιτικοί δεν έλεγαν τίποτα, η σημαντική άνοδος των τιμών μετά την περικοπή τής παραγωγής τού ΟΠΕΚ το 1973 έβαλε τους πολιτικούς και ρυθμιστικούς μηχανισμούς σε φρενήρη δραστηριότητα. Αδυνατώντας πολιτικά να χαλαρώσει τους ελέγχους των τιμών των καυσίμων και να αφήσει την τιμή τής βενζίνης να ανεβαίνει σε συγχρονισμό με την άνοδο των διεθνών τιμών πετρελαίου, η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε κάνει την πώληση καυσίμων στις Ηνωμένες Πολιτείες μια ζημιογόνα δραστηριότητα για ορισμένα διυλιστήρια. Αυτό προκάλεσε μείωση της εγχώριας παραγωγής καυσίμων. Η ζήτηση δεν μειώθηκε επειδή η κυβέρνηση εμπόδισε τις τιμές από το να αυξηθούν κατά τρόπο που να αντανακλά τα δεδομένα τής αγοράς. Το αποτέλεσμα ήταν οι ελλείψεις στα βενζινάδικα, η εξάπλωση του πανικού και της αβεβαιότητας μεταξύ των αγοραστών, καθώς και η αναδίπλωση της κυβέρνησης: η Επείγουσα Πράξη Διανομής Πετρελαίου, που ψηφίστηκε το Νοέμβριο του 1973, επέτρεψε στην κυβέρνηση να ξεκινήσει σοβιετικού τύπου διανομές και να βάλει δελτίο σε προϊόντα πετρελαίου.

Η ενεργειακή ασφάλεια ορίζεται παραδοσιακά ως η διαθεσιμότητα επαρκούς εφοδιασμού σε προσιτές τιμές. Η συλλογική μνήμη τού εμπάργκο και η αντίδραση των ΗΠΑ σε αυτό, ήταν ως επί το πλείστον διαμορφωμένη από τα γεγονότα που εξελήφθησαν ως ότι θα επηρεάσουν την διαθεσιμότητα - το εμπάργκο και οι ουρές στα βενζινάδικα - παρά από την αλλαγή στάσης τού ΟΠΕΚ στην ισορροπία προσφοράς και ζήτησης, η οποία για δεκαετίες επηρεάζει την πλευρά των δαπανών στα ισοζύγια. Ο Νίξον αντέδρασε στην κρίση με το Σχέδιο Ανεξαρτησίας, με στόχο την επίτευξη ενεργειακής αυτάρκειας για τις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1980, αλλά αγνόησε την πραγματική ιστορία: την δημιουργία καρτέλ για το πιο σημαντικό αγαθό στον κόσμο και τη νέα ισορροπία δυνάμεων που δημιουργήθηκε μεταξύ καταναλωτών και παραγωγών.

Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΕΝΟΣ ΚΑΡΤΕΛ

Οι αναλυτές τείνουν να υποβαθμίζουν τον ρόλο του ΟΠΕΚ στη σύγχρονη αγορά ενέργειας, διακωμωδώντας τον ως μια δυσλειτουργική και άσχετη ομάδα που εδώ και καιρό έχει χάσει την επιρροή της στην διαμόρφωση των τιμών τού πετρελαίου. Παρατηρώντας την συμπεριφορά τού ΟΠΕΚ εβδομάδα την εβδομάδα, κυρίως τις εσωτερικές διαφωνίες μεταξύ των μελών του, το συμπέρασμα φαίνεται εύλογο. Αλλά, εξετάζοντας την συνολική απόδοση του καρτέλ από το 1973, μπορεί κανείς να εκτιμήσει την ακρίβεια της παρατήρησης του Akins ότι για τον OPEC, το πετρέλαιο στο έδαφος είναι τόσο καλό όσο το χρήμα στην τράπεζα. Κατά τα τελευταία 40 χρόνια, ο παγκόσμιος πληθυσμός έχει αυξηθεί από τα 4 δισ. στα 7 δισ. ανθρώπους, ο αριθμός των οχημάτων στον κόσμο έχει τετραπλασιαστεί, και η κινεζική οικονομία έχει αναδυθεί από τον λήθαργό της. Όλες αυτές οι τάσεις έχουν προκαλέσει μια αιχμή στην παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου από τα 55 εκατ. βαρέλια την ημέρα το 1973 στα 88 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα σήμερα.

Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες παραγωγοί εκτός ΟΠΕΚ αύξαναν την παραγωγή τους, ο ΟΠΕΚ, ο οποίος κατέχει περίπου τα τρία τέταρτα των συμβατικών αποθεμάτων πετρελαίου στον κόσμο και έχει το χαμηλότερο ανά βαρέλι κόστος παραγωγής στον κόσμο, παράγει σήμερα ακριβώς την ποσότητα πετρελαίου που παρήγαγε και πριν από τέσσερις δεκαετίες: 30 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, που αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τρίτο τής παγκόσμιας προσφοράς. Με άλλα λόγια, ο ΟΠΕΚ παράγει σκόπιμα πολύ λιγότερο πετρέλαιο από όσο του επιτρέπουν τα βεβαιωμένα αποθέματά του, προκειμένου να διατηρήσει τις τιμές υψηλότερες από όσο θα ήταν διαφορετικά. Αν οι εταιρείες πετρελαίου που ανήκουν σε ιδιώτες επενδυτές, όπως η Exxon, η BP, η Shell και η Chevron κάθονταν πάνω στα τρία τέταρτα των συμβατικών αποθεμάτων πετρελαίου στον κόσμο, θα παρείχαν περίπου τα τρία τέταρτα του πετρελαίου στον κόσμο. Και αν όχι, θα υφίσταντο μια μήνυση για μονοπωλιακή πρακτική. Οι αντιμονοπωλιακές μηνύσεις, όμως, δεν λειτουργούν σε βάρος κυρίαρχων κυβερνήσεων, και είναι κυρίαρχες κυβερνήσεις που αποτελούν τον ΟΠΕΚ.

Την ίδια στιγμή, οι αραβικές χώρες-μέλη του ΟΠΕΚ σήμερα αντιμετωπίζουν αυξανόμενες δημοσιονομικές υποχρεώσεις ως αποτέλεσμα της αναταραχής της Αραβικής Άνοιξης. Έχουν ανάγκη να διατηρηθεί η τιμή του πετρελαίου αρκετά υψηλά ώστε να διασφαλιστεί ότι θα έχουν αρκετά χρήματα για να διανείμουν ώστε να συγκρατήσουν τις μάζες από το να κάνουν έφοδο κατά των ανακτόρων. Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, οι χώρες τού Περσικού Κόλπου είναι επίσης μεταξύ των ταχύτερα αναπτυσσόμενων καταναλωτών πετρελαίου στον κόσμο - η Σαουδική Αραβία, για παράδειγμα, είναι η έκτη μεγαλύτερη χώρα κατανάλωσης πετρελαίου, χρησιμοποιώντας περισσότερο πετρέλαιο από ό, τι η Γερμανία, η Νότια Κορέα ή ο Καναδάς - γεγονός που σημαίνει ότι έχουν λιγότερο πετρέλαιο για εξαγωγή καθώς η εγχώρια ζήτησή τους αυξάνεται. Αυτό που ο ΟΠΕΚ θεωρεί ως «δίκαιη τιμή» ή «λογική τιμή» τού πετρελαίου - που στην πράξη σημαίνει την τιμή που απαιτούν τα μέλη του για την εξισορρόπηση των εθνικών τους προϋπολογισμών - θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα, προκειμένου να διασφαλιστεί η πολιτική σταθερότητα. «Το 1997, σκεπτόμουν ότι τα 20 δολάρια ήταν λογικά. Το 2006, σκεπτόμουν ότι τα 27 δολάρια ήταν λογικά», δήλωσε ο υπουργός πετρελαίου τής Σαουδικής Αραβίας, Ali al Naimi, τον Μάρτιο φέτος. «Τώρα, είναι περίπου στα 100 δολάρια ... και λέω και πάλι, είναι λογικό».