Οι γυναίκες τής Σαουδικής Αραβίας βρίσκουν τον δρόμο τους

Υπήρξε επίσης μια πολιτιστική αλλαγή. Ο Σμιθ παρακολουθούσε εκ του σύνεγγυς την μοναρχία κατά την διάρκεια της θητείας του. Το 2010, έμεινε έκπληκτος όταν είδε σε μια εφημερίδα μια φωτογραφία τού βασιλιά να βραβεύει μια ερευνήτρια για τον καρκίνο η οποία δεν είχε τίποτα που να καλύπτει το πρόσωπό της. Η γυναίκα τού Σμιθ, η Τζάνετ, θα φωτογραφιζόταν για τον Τύπο μαζί με γυναίκες γιατρούς που έλαβαν παρόμοιες διακρίσεις. Σε μια κοινωνία στην οποία οι εικόνες των γυναικών σχεδόν ποτέ δεν έχουν εμφανιστεί σε εφημερίδες, αυτή η νέα εξέλιξη υποδηλώνει μια σημαντική αλλαγή. «Ως το 2005 ή το 2006, ποτέ δεν είχα δει καν ονόματα γυναικών στις εφημερίδες», εξηγεί ο Σμιθ.

Την ίδια στιγμή, οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης παρέχουν ένα νέο όχημα στις γυναίκες για να ωθήσουν την χώρα προς τα εμπρός. Το Κοινωνικό Ιατρείο, ένας σαουδαραβικός ιστότοπος παροχής συμβουλών, λέει ότι το βασίλειο έχει [4] το μεγαλύτερο ποσοστό χρηστών τού διαδικτύου που χρησιμοποιούν ενεργά το Twitter, με περίπου το ένα τρίτο τού πληθυσμού συνδεδεμένο ενεργά στο Twitter κάθε μήνα. Το 2013 μόνο, ο αριθμός των Σαουδαράβων που χρησιμοποίησαν το Facebook σε μια φορητή συσκευή αυξήθηκε κατά 150%. Παρ’ όλο που οι συντηρητικοί κληρικοί έχουν ακόμα τους περισσότερους διαδικτυακούς ακολούθους, φοιτήτριες του πανεπιστημίου μου είπαν ότι οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης έχουν παράσχει ένα φόρουμ για να νομιμοποιήσουν προοδευτικές απόψεις που στο παρελθόν δεν εκφράζονταν πουθενά. Από την πλευρά της, η πρεσβεία των ΗΠΑ ανακάλυψε την δύναμη των κοινωνικών δικτύων κατά την διάρκεια της πλημμύρας στην Τζέντα το 2009, όταν λειτούργησαν ως διέξοδος για θυμωμένες καταγγελίες πολιτών. Αμερικανοί αξιωματούχοι διαπίστωσαν ότι το Facebook και το Twitter ήταν πολύ πιο αξιόπιστοι δείκτες για το τι πραγματικά συμβαίνει από όσο τα έντυπα μέσα ή τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων. «Εντοπίσαμε τους 30 πιο διαδεδομένους λογαριασμούς στο Twitter για αρχή και βρήκαμε μια εντελώς διαφορετική συζήτηση», θυμάται ο Σμιθ.

Αλλά, σε αντίθεση με άλλες χώρες, τα social media στην Σαουδική Αραβία ενεργούν περισσότερο ώς ένα χωνί για διαφωνίες παρά ως εργαλείο οργάνωσης για διαδηλώσεις. Το 2012, για παράδειγμα, η μοναρχία απέκλεισε άνδρες από το να πωλούν εσώρουχα μετά από μια εκστρατεία στο Facebook που ονομάζεται «Φτάνει πια με την αμηχανία», που επεσήμανε τον παραλογισμό οι γυναίκες τής Σαουδικής Αραβίας να χρειάζεται να αγοράσουν τα εσώρουχά τους από άνδρες πωλητές. Πέρυσι, η οργή στο Twitter για μια είδηση [5] σχετικά με έναν 90χρονο που παντρεύτηκε ένα 15χρονο κορίτσι με αντάλλαγμα προίκα 17.500 δολαρίων επέστησε την προσοχή στους αδύναμους νόμους τού βασιλείου για τους γάμους με ανηλίκους.

Για μια κοινωνία νευρική σχετικά με τις διαδηλώσεις στον απόηχο της Αραβικής Άνοιξης, λοιπόν, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρέχουν μια συγκριτικά ασφαλή διέξοδο για τις διαμαρτυρίες. Ακόμη και όταν πρόκειται για την απαγόρευση της οδήγησης αυτοκινήτου από τις γυναίκες τής Σαουδικής Αραβίας, οι οργανωμένες διαμαρτυρίες έχουν μέχρι στιγμής υπάρξει κατώτερες των προσδοκιών. Αρκετές γυναίκες τής Σαουδικής Αραβίας μου είπαν ότι είχαν αποφασίσει να μην συμμετάσχουν, διότι η μοναρχία είχε επισημάνει σαφώς ότι οι διαμαρτυρίες απλώς θα πάνε πίσω τα αιτήματά τους αφού θα προκαλέσουν αντιδράσεις από την θρησκευτική δεξιά. Πηγαίνοντας από το Ριάντ προς την πιο φιλελεύθερη Τζέντα, εξεπλάγην από το πόσο ακόμη και κάποιοι από τις πιο προοδευτικές γυναίκες και άνδρες καταδίκαζαν τις διαδηλώσεις ως μέσο για την επίτευξη αλλαγής. Όπως μου είπε ο πρίγκιπας Alwaleed bin Talal, «οι Σαουδάραβες θέλουν [μια] ήσυχη, πρόθυμη εξέλιξη, όχι [μια] άσχημη επανάσταση».

Αν και διαπίστωσα μόνο χλιαρή προσωπική υποστήριξη για τις 60 γυναίκες που συμμετείχαν σε μια πρόσφατη διαδηλωση για την οδήγηση λίγο πριν προσγειωθώ στο Ριάντ, ένα βίντεο στο YouTube τραβηγμένο από ένα ζευγάρι Σαουδαράβων ανδρών κωμικών πέρυσι απέδειξε ότι οι γυναίκες πιέζουν για τους στόχους τους πολύ πιο επιθετικά στο ίντερνετ. Το βίντεο, το οποίο χλεύαζε τους συντηρητικούς κληρικούς που ανησυχούν ότι οι γυναίκες πίσω από το τιμόνι θα βλάψουν τις ωοθήκες τους, προσέλκυσε επτά εκατομμύρια επισκέψεις τις πρώτες 24 ώρες. Με ήχο από το τραγούδι τού Bob Marley «No Woman No Cry» (οι κωμικοί αντικατέστησαν το «cry» με το «drive»), το βίντεο προσέφερε στους μεταρρυθμιστές μια λιγότερο επικίνδυνη μορφή διαμαρτυρίας – το χιούμορ. Εν τω μεταξύ, οι ακτιβιστές υπέρ τής οδήγησης ακονίζουν τα επιχειρήματά τους ως ένα οικογενειακό ζήτημα, και όχι ως ζήτημα των δικαιωμάτων των γυναικών. Η απασχόληση ενός οδηγού - συχνά ενός ξένου, άσχετου άνδρα - μπορεί να καταναλώσει έως και το ένα τέταρτο του μισθού μιας οικογένειας της μεσαίας τάξης.

Η πολιτική τής οδήγησης, ωστόσο, παραμένει βαθιά μπλεγμένη με τα ζητήματα του κύρους και του πολιτισμού. Οι περισσότερες γυναίκες ελίτ, που έχουν δυσανάλογη επιρροή στην κοινή γνώμη, μάλλον θα κρατήσουν τους οδηγούς τους αντί να μπουν στην ταλαιπωρία να ασχολούνται με την κυκλοφορία στους δρόμους και το παρκάρισμα. Επιπλέον, η οδήγηση στη Σαουδική Αραβία μπορεί να είναι εντελώς επικίνδυνη [6]. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η χώρα έχει ένα από τα παγκοσμίως υψηλότερα ποσοστά θανάτων που σχετίζονται με οχήματα με κινητήρα. Απλά δείτε το σαουδαραβικό «πατινάζ στους δρόμους» [7] στο YouTube ή το βίντεο «Drifting in Saoudi Arabia» [8], το οποίο δείχνει νέους άνδρες οδηγούς να πυροβολούν με τυφέκια στους δρόμους και να πηγαίνουν με το πλάι στους αυτοκινητόδρομους, και μπορείτε να πάρετε μια ιδέα για το τι κρύβεται πίσω από τους φόβους που έχουν ορισμένοι Σαουδάραβες σχετικά με το να αφήσουν τις μητέρες και τις συζύγους τους μόνες τους στους δρόμους. Αυτό μπορεί να φαίνεται σαν ακόμα μια σαθρή δικαιολογία για έναν ντεμοντέ πατερναλισμό, αλλά είναι μια πραγματικότητα που υπάρχει στην σκέψη τού βασιλιά, ο οποίος έχει δηλώσει ιδιωτικά την υποστήριξή του για να υπάρξουν γυναίκες οδηγοί, αλλά επίσης έχει συστήσει υπομονή.