Ο Πούτιν σε κατάσταση Lehman

Άμεσες απαγορεύσεις επί του εμπορίου και των επενδύσεων θα μείωναν ουσιαστικά τον ρωσικό πλούτο και την ανάπτυξη. Και, στον βαθμό που οι ηγέτες των επιχειρήσεων επηρεάζουν την πολιτική, οι απαγορεύσεις αυτές θα μπορούσαν να αλλάξουν την συμπεριφορά τής Ρωσίας. Πιο ισχυρές, όμως, θα είναι οι οικονομικές κυρώσεις. Σε γενικές γραμμές, αυτό έχει να κάνει με την εγγενή σημασία των χρηματοδοτήσεων στο διασυνοριακό εμπόριο και τις επενδύσεις. Πιο συγκεκριμένα, αντανακλά την πολυπλοκότητα των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών των ρωσικών φορέων με την Δύση και την δυναμική που έχει μια αναγκαστική, ταχεία απομόχλευση - μια έντονη «κατάσταση Lehman» τού είδους που οι παγκόσμιες αγορές είδαν αφότου κατέρρευσε η Lehman Brothers και διασώθηκε η AIG, τον Σεπτέμβριο του 2008. Χωρίς χρηματοδότηση, με αποκλεισμένη την πρόσβαση στα διεθνή συστήματα πληρωμών, και με την απώλεια της εμπιστοσύνης που ένα τέτοιο τεράστιο οικονομικό «φρένο» θα μπορούσε να δημιουργήσει, οι διασυνοριακές ρωσικές επενδύσεις θα μπορούσαν να καταρρεύσουν. Ένα μικρής κλίμακας παράδειγμα προέκυψε τον περασμένο μήνα, όταν η Visa και η MasterCard σταμάτησαν προσωρινά τις υπηρεσίες πληρωμών στην Rossiya, την (πολύ μικρή) ρωσική τράπεζα στην οποία επιβλήθηκαν κυρώσεις. Η τράπεζα είχε ουσιαστικά αποκοπεί από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Παρά το γεγονός ότι η επίπτωση για το σύνολο της οικονομίας ήταν περιορισμένη, το μήνυμα εισακούστηκε, και η Μόσχα έσπευσε να αναπτύξει ένα εναλλακτικό σύστημα εθνικών πληρωμών.

Η Δύση μπορεί να επιβάλλει κάποιον βαθμό χρηματοπιστωτικής τιμωρίας χωρίς καν μια ρητή επιβολή κυρώσεων σε ρωσικές τράπεζες. Ο βαθμός μιας απλής αυστηροποίησης της διαδικασίας ταυτοποίησης πελατών και των κανόνων περί του ξεπλύματος χρήματος συχνά υποτιμάται αλλά μπορεί να αποθαρρύνει Δυτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα από το να εξυπηρετούν Ρώσους πελάτες. Αυτό θα οδηγήσει στη μείωση των πιστωτικών ορίων και την παύση κοινών επενδυτικών σχεδίων. Ακόμη και τώρα, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται με την Ρωσία γίνονται όλο και πιο επιφυλακτικές, περιμένοντας να δουν τι θα συμβεί. Τούτο μπορεί κάλλιστα να είναι αυτό που ο Λευκός Οίκος είχε στο μυαλό του - η ελπίδα ότι βάζοντας το όπλο στο τραπέζι θα στείλει ένα σκληρό μήνυμα, ακόμη και αν το όπλο δεν έχει πυροβολήσει ποτέ.

Οι οικονομικές κυρώσεις, όπως όλες οι κυρώσεις, είναι πιο ισχυρές όταν είναι πολυμερείς, και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δίκιο να επιδιώκουν στήριξη από την Ευρώπη και άλλους εταίρους για την εντατικοποίηση των κυρώσεων. Η υποστήριξη ιδίως της Γερμανίας θα είναι καθοριστικής σημασίας, και άλλοι δυτικοί εταίροι πρέπει να συμφωνήσουν να μην καλύψουν το κενό που αφήνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, κάνοντας δικές τους συμφωνίες με την Ρωσία. Όμως, η θέση των ΗΠΑ ως ο πυρήνας τού οικονομικού κέντρου και ως νομισματοκοπείου τού παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος επιτρέπει στις οικονομικές κυρώσεις της να έχουν μια ευρεία επίδραση, ακόμη και χωρίς την καθολική υποστήριξη. Σκεφτείτε ότι, λόγω του ιδιαίτερου ρόλου των ΗΠΑ, οι χρηματοδοτήσεις και οι πληρωμές για περιουσιακά στοιχεία ασφαλίζονται και εκκαθαρίζονται σε συστήματα που εδρεύουν στις ΗΠΑ. Τα στοιχεία αυτά μπορούν στη συνέχεια να αναχρηματοδοτηθούν, και ούτω καθεξής, έξω από ιδρύματα των ΗΠΑ. Αλλά εφ’ όσον μια εταιρεία με έδρα τις ΗΠΑ εμπλέκεται σε κάποιο σκέλος τής συναλλαγής, οι οικονομικές κυρώσεις μπορούν να δαγκώσουν. Σαν μια σειρά από φωτάκια στο χριστουγεννιάτικο δέντρο, αν δεν ανάβει ένα λαμπάκι δεν λειτουργεί ολόκληρη η σειρά. Επίσης βοηθητικό τής κατάστασης είναι ότι, επειδή οι ρωσικές τράπεζες και οι εταιρείες εμπορευμάτων είναι σημαντικοί παράγοντες στις συναλλαγματικές και εμπορευματικές αγορές, χρειάζονται πρόσβαση σε χρηματοδότηση με βάση το δολάριο και εγγυήσεις (collateral) για συναλλαγές στις αγορές αυτές. Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών αναφέρει ότι οι αμερικανικές και οι βρετανικές τράπεζες έχουν 56 δισεκατομμύρια αμερικανικά δολάρια σε άμεσες απαιτήσεις σκληρού συναλλάγματος από την Ρωσία, και άλλα 135 δισεκατομμύρια δολάρια σε «άλλες απαιτήσεις», οι οποίες προφανώς αφορούν κυρίως σε παράγωγα. Ο αριθμός αυτός αναδεικνύει το μέγεθος της απομόχλευσης που θα μπορούσε να απαιτηθεί από την πλευρά τής Ρωσίας, εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες την αποκόψουν από τα αμερικανικά χρηματοοικονομικά εργαλεία.

ΚΑΙ ΤΩΡΑ, ΤΙ;

Προς το παρόν, τα δυνητικά ρωσικά αντίποινα και η ανησυχία για τα κόστη τής Δύσης από τις κυρώσεις έχουν βάλει φρένο στις περαιτέρω κυρώσεις, και τούτο είναι κατανοητό. Με την Ευρώπη να λαμβάνει περίπου το 30% του φυσικού αερίου της από την Ρωσία, η οικονομική αναστάτωση που θα προκαλείτο από τις κυρώσεις θα ήταν σημαντική. Πέρα από το πετρέλαιο, οι ρωσικές οικονομικές κυρώσεις θα είχαν σημαντικά και ορατά αποτελέσματα σε ορισμένες δυτικές αγορές: οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων θα μειωθούν εάν οι κυρώσεις μείωναν τις ρωσικές επενδύσεις. Το εμπόριο θα χανόταν. Και μερικά δυτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να ρευστοποιήσουν τις επενδύσεις και τις εξασφαλίσεις τους, και να εξοφλήσουν τα χρέη τους. Τα αποτελέσματα θα γίνονταν αισθητά με άνισο τρόπο, και είναι δύσκολο να καθοριστούν εκ των προτέρων. Οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να διασφαλίσουν επαρκή ρευστότητα προκειμένου να περιορίσουν τις πιέσεις απομόχλευσης στην Δύση. Όμως, ξεκινώντας από μια ισχυρότερη θεμελιώδη θέση, και με καλύτερες υποστηρικτικές πολιτικές, η ζημία για τις δυτικές οικονομίες θα πρέπει να είναι μικρότερη από τις ζημιές τής Ρωσίας.