Όταν τα αδύναμα κράτη δεν αποτυγχάνουν

Η πολιτική τού Καρίμοφ να προσπαθεί να επιλέγει τους άρχοντες, επιτρέποντάς τους να εκμεταλλεύονται προσοδοφόρα γεωργικά και βιομηχανικά μίσθια είχε έτσι δημιουργήσει ισχυρούς, αρπακτικούς, και αυτόνομους περιφερειακούς πάτρωνες στο Αντιτζάν, αλλά και είχε ενισχύσει την οικονομική και κοινωνική ανισότητα και την λαϊκή δυσαρέσκεια. Όταν οι εντάσεις ξεχείλισαν, η κυβέρνηση όρμησε, σκοτώνοντας περί τα 750 άτομα. Η σφαγή στο Αντιτζάν παρείχε ισχυρές ενδείξεις ότι η οικοδόμηση ενός κράτους στις πλάτες των ελίτ που αναζητούν μίσθια μπορούσε να αποτρέψει την κρατική αποτυχία βραχυπρόθεσμα, αλλά θα ήταν μη βιώσιμη μακροπρόθεσμα.

ΜΟΙΡΑΣΟΥ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΟ

Το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν είναι σχεδόν οι μόνες χώρες που συνδέουν τα οικονομικά προνόμια και τα μίσθια με την κρατική πολιτική. Οι παγίδες των εν λόγω μέτρων, όπως η διαφθορά και η ευνοιοκρατία, είναι εμφανείς σε αδύναμα κράτη σε όλο τον κόσμο. Αλλά δεν είναι το ίδιο παντού. Σε χώρες με πυκνά συγκεντρωμένους «ακίνητους» πόρους, όπως είναι οι καλλιέργειες, τα καθεστώτα μπορούν πιο εύκολα να χειρίζονται τους τοπικούς ηγέτες, ενθαρρύνοντάς τους να χρησιμοποιούν την επιβολή τού νόμου και τους θεσμούς ασφαλείας για την προστασία και την προώθηση των οικονομικών τους συμφερόντων. Αλλά, ακόμα και όταν ο χειρισμός αρχικά πετυχαίνει, όπως στο Ουζμπεκιστάν, μπορεί να οδηγήσει σε άλλα προβλήματα κάτω από την επιφάνεια. Σε χώρες με αραιά συγκεντρωμένους πόρους και με έλλειψη από πάτρωνες, δεν υπάρχει κίνητρο για την κυβέρνηση να μοιραστεί τον πλούτο, γεγονός που ενισχύει τον ανταγωνισμό μεταξύ των ελίτ και ενθαρρύνει εκείνους που είναι αποκλεισμένοι να στραφούν εναντίον τής κυβέρνησης. Η δυναμική αυτή μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση του κράτους και σε εμφύλιο πόλεμο, όπως έγινε στο Τατζικιστάν.

Τα διδάγματα του Τατζικιστάν και του Ουζμπεκιστάν εφαρμόζονται και σε άλλες χώρες που χαρακτηρίζονται από χαμηλή κινητικότητα κεφαλαίων - σχεδόν 40 ή περίπου τόσα αδύναμα κράτη στην Ασία, την Αφρική και την Λατινική Αμερική, όπου οι αγροτικές οικονομίες έχουν δώσει αφορμή για μια ξεχωριστή πολιτική προσοδοθηρία. Όπως το Ουζμπεκιστάν, πληττόμενα καθεστώτα στην Λευκορωσία, στην Συρία (προ του 2011), και στην Ζιμπάμπουε έχουν παραμείνει εκπληκτικά ανθεκτικά, εν μέρει επειδή έχουν χρησιμοποιήσει τον έλεγχό τους πάνω στα μίσθια για να χειριστούν τις τοπικές ελίτ. Και όπως το Τατζικιστάν, χώρες όπως η Κιργιζία, ο Λίβανος και η Σομαλία έχουν καταρρεύσει γρήγορα καθώς τα καθεστώτα τους αποδείχτηκαν ανίκανα να κυριαρχήσουν σε τέτοιους τους αντιπάλους.

Το με πόση επιτυχία αυτά τα αδύναμα κράτη μπορούν να διαχειρίζονται τους πόρους τους και τα συμφέροντα γύρω τους, επηρεάζει άμεσα την ικανότητά τους να διατηρούν την πολιτική τάξη. Καθώς οι παγκόσμιες αγορές βασικών προϊόντων γίνονται ολοένα και πιο διασυνδεδεμένες, καθώς οι κλιματικές αλλαγές επηρεάζουν την παραγωγή τροφίμων, και καθώς ο πληθυσμός αυξάνεται, οι τοπικές πολιτικές προσοδοθήριας σε πολλές από τις μεγάλες παραγωγούς βαμβακιού, κακάο, και καφέ στον κόσμο, θα καθορίζουν όλο και περισσότερο το εάν θα παραμένουν διαρκώς αδύναμες ή αν θα υποκύψουν στην κρατική αποτυχία. Οι χώρες με ακίνητο κεφάλαιο, ως εκ τούτου, ανήκουν στην δική τους τάξη των αδύναμων κρατών, με μοναδικές προκλήσεις στον τρόπο που επιβλέπουν τους πόρους και διανέμουν σε μικρές δόσεις τις οικονομικές χάρες προκειμένου να κρατηθούν ενιαίες.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141366/lawrence-p-markowitz/when-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr