Η παρακμή των θαλασσών

Οι ωκεανοί έχουν γίνει επίσης πιο όξινοι, καθώς το διοξείδιο του άνθρακα που εκπέμπεται στην ατμόσφαιρα διαλύεται στα νερά τής γης. Η συσσώρευση του οξέος στα νερά των ωκεανών μειώνει την διαθεσιμότητα του ανθρακικού ασβεστίου, ενός βασικού δομικού στοιχείου για τους σκελετούς και τα κελύφη των κοραλλιών, του πλαγκτόν, των οστρακόδερμων, και πολλών άλλων θαλάσσιων οργανισμών. Ακριβώς όπως τα δέντρα φτιάχνουν ξύλο για να ανεβούν ψηλά και να φτάσουν το φως, πολλά θαλάσσια πλάσματα χρειάζονται σκληρά κελύφη για να αναπτυχθούν αλλά και για να προφυλαχθούν από τα αρπακτικά ζώα.

Επιπλέον όλων αυτών των προβλημάτων, η πιο σοβαρή επίπτωση της ζημιάς που γίνεται στους ωκεανούς από την κλιματική αλλαγή και την οξίνιση των ωκεανών ίσως να είναι αδύνατο να προβλεφθεί. Οι θάλασσες υποστηρίζουν διαδικασίες απαραίτητες για την ζωή στην γη. Αυτές οι διαδικασίες περιλαμβάνουν πολύπλοκα βιολογικά και φυσικά συστήματα, όπως οι κύκλοι τού αζώτου και του άνθρακα, η φωτοσύνθεση, η οποία δημιουργεί το ήμισυ του οξυγόνου που αναπνέουν οι άνθρωποι και αποτελεί την βάση τής βιολογικής παραγωγικότητας του ωκεανού, και η κυκλοφορία των ωκεανών. Μεγάλο μέρος αυτής της δραστηριότητας λαμβάνει χώρα στον ανοιχτό ωκεανό, όπου αλληλεπιδρούν η θάλασσα και η ατμόσφαιρα. Παρά τα τρομακτικά περιστατικά, όπως ο σεισμός στον Ινδικό Ωκεανό και το τσουνάμι τού 2004, η λεπτή ισορροπία τής φύσης που συντηρεί αυτά τα συστήματα έχει παραμείνει αξιοσημείωτα σταθερή από την εποχή πολύ πριν από την έλευση του ανθρώπινου πολιτισμού.

Αλλά, αυτές οι πολύπλοκες διαδικασίες, όσο επηρεάζουν όσο και επηρεάζονται από το κλίμα τής γης, και οι επιστήμονες εκλαμβάνουν ορισμένες πρόσφατες εξελίξεις ως κώδωνα κινδύνου, προαναγγέλλοντας ενδεχομένως μια επικείμενη καταστροφή. Για να δοθεί ένα παράδειγμα, τροπικά ψάρια όλο και περισσότερο μεταναστεύουν στα πιο δροσερά ύδατα της Αρκτικής και των Νότιων ωκεανών. Τέτοιες αλλαγές μπορεί να οδηγήσουν είδη ψαριών σε εξαφάνιση, απειλώντας μια κρίσιμη πηγή τροφίμων, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες στους τροπικούς. Ή σκεφθείτε ότι τα δορυφορικά δεδομένα δείχνουν ότι τα ζεστά επιφανειακά ύδατα αναμιγνύονται λιγότερο με τα ψυχρά, βαθύτερα νερά. Αυτή η μείωση στην κατακόρυφη ανάμιξη χωρίζει την της θαλάσσια ζωή που βρίσκεται κοντά στην επιφάνεια από τα θρεπτικά συστατικά που βρίσκονται παρακάτω, τελικά μειώνοντας τον πληθυσμό τού φυτοπλαγκτού, που αποτελεί το θεμέλιο τής τροφικής αλυσίδας των ωκεανών. Μετασχηματισμοί στον ανοιχτό ωκεανό θα μπορούσαν να επηρεάσουν δραματικά το κλίμα τής Γης και τις πολύπλοκες διαδικασίες που υποστηρίζουν την ζωή, τόσο στην ξηρά όσο και στην θάλασσα. Οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη κατανοήσει πλήρως το πώς λειτουργούν όλες αυτές οι διαδικασίες, αλλά το να αγνοηθούν τα προειδοποιητικά σημάδια μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες.

ΕΝΑΣ ΤΡΟΠΟΣ ΠΡΟΟΔΟΥ

Οι κυβερνήσεις και οι κοινωνίες πλέον περιμένουν πολύ λιγότερα από την θάλασσα. Τα βασικά για την ποιότητα του περιβάλλοντος, η χρηστή διακυβέρνηση και η προσωπική ευθύνη, έχουν καταποντιστεί. Αυτή η παθητική αποδοχή τής συνεχιζόμενης καταστροφής των θαλασσών είναι η πιο επαίσχυντη, με δεδομένο το πόσο εύκολα θα μπορούσε να αποφευχθεί η διαδικασία αυτή. Υπάρχουν πολλές λύσεις, και μερικές είναι σχετικά απλές. Για παράδειγμα, οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να δημιουργήσουν και να επεκτείνουν τις προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές, να εγκρίνουν και να επιβάλουν ισχυρότερους διεθνείς κανόνες για την διατήρηση της βιολογικής ποικιλομορφίας στον ανοιχτό ωκεανό, και συμφωνήσουν σε ένα μορατόριουμ για την αλιεία ειδών ψαριών που φθίνουν, όπως ο τόνος τού Ειρηνικού. Όμως, οι λύσεις θα απαιτήσουν επίσης ευρύτερες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες προσεγγίζουν την ενέργεια, την γεωργία, και την διαχείριση των φυσικών πόρων. Οι χώρες θα πρέπει να προβούν σε σημαντικές μειώσεις στις εκπομπές αερίων τού θερμοκηπίου, να κάνουν την μετάβαση στην καθαρή ενέργεια, να εξαλείψουν τις χειρότερες τοξικές χημικές ουσίες, και να τερματίσουν την μαζική ρύπανση των λεκανών απορροής με θρεπτικές ουσίες (λιπάσματα).

Οι προκλήσεις αυτές μπορεί να φαίνονται τρομακτικές, ειδικά για τις χώρες που εστιάζουν στην βασική τους επιβίωση. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις, οι διεθνείς οργανισμοί, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, οι επιστήμονες, και οι επιχειρήσεις έχουν την απαραίτητη εμπειρία και την ικανότητα να βρουν απαντήσεις στα προβλήματα των ωκεανών. Και έχουν καταφέρει στο παρελθόν, μέσω καινοτόμων τοπικών πρωτοβουλιών σε κάθε ήπειρο, εντυπωσιακές επιστημονικές προόδους, σκληρές περιβαλλοντικές ρυθμίσεις και επιβολή, καθώς και σημαντικά διεθνή μέτρα, όπως η καθολική απαγόρευση της ρίψης πυρηνικών αποβλήτων στους ωκεανούς.

Ωστόσο, για όσο η ρύπανση, η υπεραλίευση και η οξίνιση των ωκεανών αποτελούν λόγους ανησυχίας μόνο για τους επιστήμονες, λίγα θα αλλάξουν προς το καλύτερο. Διπλωμάτες και ειδικοί επί της εθνικής ασφάλειας, οι οποίοι κατανοούν τις δυνητικές συγκρούσεις σε έναν υπερθερμασμένο κόσμο, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η αλλαγή τού κλίματος θα μπορούσε να μετατραπεί σύντομα σε ένα ζήτημα πολέμου και ειρήνης. Οι επιχειρηματικοί ηγέτες πρέπει να κατανοήσουν καλύτερα από ό, τι οι περισσότεροι τις άμεσες συνδέσεις μεταξύ των υγιών θαλασσών και των υγιών οικονομιών. Και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, οι οποίοι είναι επιφορτισμένοι με την ευημερία των πολιτών, πρέπει σίγουρα να δουν την σημασία τού καθαρού αέρα, της γης και του νερού.

Ο κόσμος αντιμετωπίζει μια επιλογή. Δεν πρέπει να γυρίσει τους ωκεανούς στην παλαιολιθική εποχή. Το εάν μπορούμε να επιδείξουμε πολιτική βούληση και ηθικό θάρρος για να αποκαταστήσουμε την υγεία στις θάλασσες πριν να είναι πολύ αργά, αποτελεί ένα αναπάντητο ερώτημα. Η πρόκληση και η ευκαιρία είναι εκεί.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Το άρθρο αυτό έχει δημοσιευθεί στo τεύχος Μαρτίου 2014 του Foreign Affairs, The Hellenic Edition.