Εγκαταλείψτε τα όπλα σας!

Παρά τις οπισθοδρομήσεις πέρσι, συμπεριλαμβανομένων των δολοφονιών δύο εξεχόντων φιλελεύθερων πολιτικών από ισλαμιστές μαχητές, η Τυνησία εξακολουθεί να μοιάζει με το πιο φωτεινό σημείο μεταξύ όλων των χωρών που συγκλονίστηκαν από την Αραβική Άνοιξη. Πράγματι, η επανάσταση της Τυνησίας μοιάζει πιο πολύ με προηγούμενα παραδείγματα όπου πέτυχε η πολιτική αντίσταση, όπως οι Φιλιππίνες και η Πολωνία. Η χώρα έχει μια καλή ευκαιρία να ολοκληρώσει μια πλήρη μετάβαση προς την δημοκρατία μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Η θετική αυτή πορεία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο πώς οι Τυνήσιοι οργανώθηκαν κατά του Μπεν Αλί. Μαζικός αριθμός Τυνήσιων συμμετείχε σε μια παρατεταμένη σειρά από δημόσιες διαμαρτυρίες, και οι διαδηλώσεις περιλάμβαναν διαφορετικά σύνολα πολιτών: γυναίκες βοήθησαν στην καθοδήγηση, και μέλη εργατικών συνδικάτων διαδήλωσαν μαζί με δικηγόρους, καθηγητές και φοιτητές. Όταν χρειαζόταν τακτική, οι διαδηλωτές σχεδόν αυτοσχεδίαζαν, αλλά στηρίχθηκαν επίσης σε ένα ευρύ φάσμα τεχνικών, εναλλάσσοντας διαδηλώσεις και καθηλωτικές εθνικές απεργίες που οργανώθηκαν από τα εργατικά συνδικάτα. Τα καταπιεστικά αντίμετρα του καθεστώτος, όπως τα θανατηφόρα μέτρα καταστολής από την ασφάλεια, απέτυχαν, προσελκύοντας περισσότερους ανθρώπους στους δρόμους και ενθαρρύνοντας αποστασίες από τον στρατό και από τους νομιμόφρονες στο καθεστώς. Αφότου το ισλαμιστικό κόμμα Ennahda σάρωσε στις πρώτες εκλογές μετά τον Μπεν Αλί, το 2011, οι διαμάχες για την εξουσία μεταξύ των ισλαμιστών και των κοσμικών τους αντιπάλων, εν μέσω έξαρσης των διαδηλώσεων και της πολιτικής βίας, τελικά έφεραν τον συμβιβασμό και μια συμφωνία καταμερισμού τής εξουσίας στα τέλη τού περασμένου έτους. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις τής χώρας, ιδίως, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της εν λόγω συμφωνίας.

Η ιδιαιτέρως προβεβλημένη από την τηλεόραση εξέγερση της Αιγύπτου, όπως και της Τυνησίας, κατέδειξε τις δυνατότητες της μη βίαιης αντίστασης. Οι διαδηλωτές χρησιμοποίησαν ένα ευρύ φάσμα τακτικών, από την κατάληψη μεγάλων πλατειών μέχρι την διοργάνωση μεγάλων απεργιών. Οι ακτιβιστές βρήκαν συμμάχους στον αιγυπτιακό στρατό, ο οποίος αρνήθηκε να ανοίξει πυρ κατά του πλήθους και εγκατέλειψε τον Μουμπάρακ, οδηγώντας την πολιτική αντίσταση σε νίκη το 2011. Όμως σύντομα έγινε σαφές ότι το λαϊκό σύνθημα «Ο στρατός και ο λαός είναι ένα χέρι» ήταν ένα κούφιο σύνθημα: Ο αιγυπτιακός στρατός (σε αντίθεση με τον τυνησιακό) εννοούσε να παραμείνει στην εξουσία με κάθε κόστος. Πέρυσι, όταν ο στρατός ανέτρεψε τον δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο Mohamed Morsi, η υποστηριζόμενη από τον στρατό κυβέρνηση στράφηκε κατά των ακτιβιστών που είχαν οργανώσει τις πρώτες διαδηλώσεις εναντίον τού Μουμπάρακ στην πλατεία Ταχρίρ, ρίχνοντας πολλούς από αυτούς στην φυλακή. Με την δύναμη του στρατού σταθερά ανέπαφη - και τον πρώην αρχηγό του, τον Στρατάρχη Abdel Fattah el- Sisi, να έχει κερδίσει τις προεδρικές εκλογές στα τέλη Μαΐου – η Αίγυπτος παρέχει επαρκείς αποδείξεις ότι μια επιτυχημένη μη βίαιη εκστρατεία που καταφέρνει να εκδιώξει έναν αυταρχικό κυβερνήτη, δεν εγγυάται απαραίτητα μεγαλύτερη ελευθερία και σταθερότητα κατά την περίοδο που θα ακολουθήσει.

Παρ’ όλα αυτά, αν οι διαμαρτυρίες στην πλατεία Ταχρίρ είχαν γίνει βίαιες, η κατάσταση στην Αίγυπτο θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν πολύ χειρότερη από ό, τι είναι σήμερα. Οι ένοπλες εξεγέρσεις τείνουν να ενισχύσουν την δύναμη του στρατού ακόμη πιο γρήγορα, αποθαρρύνοντας τις αποστασίες από αυτόν. Επιπλέον, έχουν την τάση να ξεκινούν μαζικές θηριωδίες εναντίον αμάχων σε μια κλίμακα πολύ μεγαλύτερη από ό, τι κάνει η μη βίαιη δράση. Οι ένοπλες εξεγέρσεις σπάνια επιτυγχάνουν, και όταν το κάνουν, σχεδόν ποτέ δεν επιφέρουν μεγαλύτερη σταθερότητα.

Όταν χιλιάδες Ουκρανοί κινητοποιήθηκαν στα τέλη τού 2013, ζητώντας την παραίτηση του Γιανουκόβιτς, φάνηκε να είναι μια δικαίωση για την υπόσχεση της λαϊκής μη βίαιης αντίστασης. Παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης επικεντρώθηκαν στο Κίεβο ως το κέντρο των διαδηλώσεων, οι άνθρωποι στην πραγματικότητα ξεσηκώθηκαν σε πολλές πόλεις και κωμοπόλεις σε όλη την χώρα. Όπως και στην Τυνησία και την Αίγυπτο, η αντίσταση έκανε χρήση διάφορων τακτικών. Οι άνθρωποι μποϊκοτάρισαν καταναλωτικά αγαθά από επιχειρήσεις που συνδέονταν με τον Γιανουκόβιτς˙ Στο Κίεβο, μια μαζική κινητοποίηση αυτοκινήτων διασφάλισε ότι οι διαδηλωτές θα μπορούσαν να κινηθούν μέσα και έξω από την κεντρική πλατεία τής πόλης. Οι διαδηλωτές παρουσίασαν επίσης ένα υψηλό βαθμό δέσμευσης στον σκοπό τους: Σε μια περίπτωση, οι πολίτες ξάπλωσαν στις σιδηροδρομικές γραμμές έξω από την πόλη Dnipropetrovsk για εμποδίσουν ένα τρένο που μετέφερε 500 επίλεκτα μέλη των ΜΑΤ από το να εισέλθει στο Κίεβο. Το κίνημα ήταν διαφοροποιημένο, συμπεριλαμβάνοντας άνδρες και γυναίκες από διαφορετικές πολιτικές ομάδες, τάξεις και ηλικίες. Η συμμετοχικότητά του ενθάρρυνε αξιωματούχους τού καθεστώτος και των δυνάμεων ασφαλείας να αλλάξουν πλευρά σε πόλεις και σε όλη την ύπαιθρο.

Φυσικά, σύντομα αφότου ο Γιανουκόβιτς εγκατέλειψε την Ουκρανία, στα τέλη Φεβρουαρίου, η νίκη τής πολιτικής αντίστασης υπονομεύθηκε από την γεωπολιτική, καθώς η Ρωσία αντέδρασε στην φιλοευρωπαϊκή ορμή τού Κιέβου με την κατάληψη της Κριμαίας και την υπόθαλψη της αστάθειας στην ανατολική Ουκρανία. Αλλά τίποτα από αυτά δεν αλλάζει το γεγονός ότι ήταν ως επί το πλείστον οι μη βίαιες λαϊκές διαμαρτυρίες, και όχι η ένοπλη επανάσταση, που ανέτρεψε τον Γιανουκόβιτς.

ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΟΠΛΑ