Εγκαταλείψτε τα όπλα σας!

Κατά την διάρκεια της δεκαετίας τού 1980 στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Helvey συνεργάστηκε στενά με τον μελετητή Gene Sharp, ο οποίος εντόπισε 198 διαφορετικές τακτικές που χρησιμοποιούν τα μη βίαια κινήματα αντίστασης. Αυτές περιλαμβάνουν διάφορες μεθόδους διαμαρτυρίας, την πειθώ, την μη συνεργασία και αυτό που ο Sharp αποκαλεί «μη βίαιη παρέμβαση» - όλες εκ των οποίων έχουν λειτουργήσει σε διάφορα πλαίσια. Μελετητές που είναι γνώστες τής τεχνολογίας, όπως οι Patrick Meier και Mary Joyce, έχουν ενημερώσει τον κατάλογο του Sharp ώστε να περιλαμβάνει τακτικές που συνδέονται με τις νέες τεχνολογίες, όπως είναι η χρήση των κοινωνικών μέσων μαζικής δικτύωσης για να αναφέρονται κατασταλτικές ενέργειες σε πραγματικό χρόνο και η χρήση ακόμη και μικρών μη επανδρωμένων αεροσκαφών για την παρακολούθηση των κινήσεων της αστυνομίας.
Ακόμη και οι εκστρατείες που έχουν την «αγία τριάδα» των χαρακτηριστικών - μαζική συμμετοχή, αποστασίες από το καθεστώς και ευέλικτη τακτική - δεν πετυχαίνουν πάντα. Πολλά εξαρτώνται από το αν οι κρατικές Αρχές μπορούν να διαχειριστούν τους διαδηλωτές και να σπείρουν την διχόνοια στις τάξεις τους, ίσως ακόμη και προκαλώντας τούς μη βίαιους αντιστασιακούς να σταματήσουν τις διαδηλώσεις και τις απεργίες τους, να χάσουν την πειθαρχία τους και την ενότητά τους, και να πάρουν τα όπλα ως απάντηση στην καταστολή. Αλλά ακόμα και όταν οι μη βίαιες εκστρατείες αποτυγχάνουν, δεν έχουν χαθεί τα πάντα: από το 1900 ως το 2006, οι χώρες που γνώρισαν αποτυχημένα μη βίαια κινήματα ήταν ακόμα κι έτσι περίπου τέσσερις φορές πιο πιθανό να μεταβούν τελικά στην δημοκρατία σε σύγκριση με τις χώρες όπου τα κινήματα αντίστασης κατέφυγαν από την αρχή στην βία. Η μη βίαιη αστική κινητοποίηση στηρίζεται στην ευελιξία και την οικοδόμηση συμμαχιών - τα ίδια πράγματα που απαιτούνται για τον εκδημοκρατισμό.

Φυσικά, οι μη βίαιοι επαναστάτες δεν είναι απαραίτητα ικανοί να κυβερνήσουν κατά την διάρκεια μιας πολιτικής μετάβασης. Στην Αίγυπτο, για παράδειγμα, οι νεαροί κοσμικοί ακτιβιστές, οι οποίοι γέμισαν την πλατεία Ταχρίρ τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2011, απέτυχαν να οργανώσουν αποτελεσματικά πολιτικά κόμματα ή ομάδες συμφερόντων. Οι μη βίαιες μαζικές εξεγέρσεις δεν μπορούν πάντα να επιλύσουν προβλήματα συστημικής διακυβέρνησης, όπως οι εκλεγμένοι θεσμοί, η εγγενής διαφθορά και η έλλειψη διαμοιρασμού τής εξουσίας μεταξύ των στρατιωτικών ή των δυνάμεων ασφαλείας ενός καθεστώτος και της πολιτικής γραφειοκρατίας.

Αλλά οι επαναστατικές εκστρατείες μπορούν ακόμα να μεγιστοποιήσουν τις πιθανότητές τους για την επίτευξη πιο αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης - να φέρουν τις επιτυχίες τους στους δρόμους μέσα στα διαμερίσματα της εξουσίας - εάν αναπτύξουν τους λεγόμενους παράλληλους θεσμούς κατά την διάρκεια των αγώνων τους. Η Πολωνία προσφέρει ένα από τα καλύτερα παραδείγματα. Το 1980, αφότου περίπου 16.000 εργάτες ξεκίνησαν απεργία στα ναυπηγεία τού Γκντανσκ, ομάδες εργασίας Πολωνών, οι οποίες είχαν ήδη υποθάλψει για μια δεκαετία την αντίσταση στο υποστηριζόμενο από τους Σοβιετικούς κομμουνιστικό καθεστώς στην Πολωνία, σχημάτισαν την Αλληλεγγύη, μια εμπορική ένωση που μεταμορφώθηκε σε μια κίνηση πολιτικής αντίστασης και σταδιακά διάβρωσε την λαβή τής κομμουνιστικής εξουσίας στην χώρα. Η Αλληλεγγύη δημοσίευε κρυφές αντιφρονούσες εφημερίδες, οργάνωνε διαδηλώσεις και ριζοσπαστικές θεατρικές παραστάσεις σε εκκλησίες, και αντιστάθηκε σε χρόνια καταστολής, συμπεριλαμβανομένης της επιβολής τού στρατιωτικού νόμου το 1981. Τελικά, δέκα εκατομμύρια Πολωνοί εντάχθηκαν στην οργάνωση, η οποία λειτουργούσε ως ένα είδος σκιώδους κυβέρνησης, διευκολύνοντας την ικανότητά της να προχωρήσει σε έναν ηγετικό ρόλο καθώς κατέρρευσε ο κομμουνισμός. Το 1988, η Αλληλεγγύη διοργάνωσε μια σειρά από απεργίες που οδήγησαν σε άμεσες διαπραγματεύσεις με το καθεστώς, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα τις ημι-ελεύθερες εκλογές το 1989. Όταν η Πολωνία αναδύθηκε από την κομμουνιστική εξουσία έναν χρόνο αργότερα, το έκανε με ένα νέο σύνολο εκλογικών κανόνων και πρακτικών, πολλοί εκ των οποίων ποδηγετήθηκαν από την Αλληλεγγύη μέσα από μια σειρά διαπραγματεύσεων, κάτι που επέτρεψε μια πολύ πιο ανθεκτική και γεμάτη αυτοπεποίθηση στροφή προς την δημοκρατία. Αν και προβλήματα παραμένουν, η πολωνική κοινωνία των πολιτών είναι απολύτως ικανή να θέτει υπό λογοδοσία τούς νέους ηγέτες της - συμπεριλαμβανομένης της Αλληλεγγύης τού Λεχ Βαλέσα, ο οποίος εξελέγη πρόεδρος το 1990.

ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΪΡΟ ΣΤΟ ΚΙΕΒΟ

Με μια πρώτη ματιά, τα πρόσφατα γεγονότα, όπως ο αγώνας για την εδραίωση των δημοκρατικών κεκτημένων στην Τυνησία, η αντεπανάσταση στην Αίγυπτο, η χαοτική κατάσταση στην μετα-Καντάφι Λιβύη, ο φαινομενικά δυσεπίλυτος εμφύλιος πόλεμος στην Συρία, και η αστάθεια της Ουκρανίας στον απόηχο της επανάστασης στο Κίεβο, φαίνεται να παρέχουν επαρκή στοιχεία για την υπόσχεση της μη βίαιης αντίστασης. Όμως, μια πιο προσεκτική ματιά σε αυτές τις πέντε περιπτώσεις, στην πραγματικότητα ενισχύει το γιατί η δύναμη του λαού εξακολουθεί να είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος για την πολιτική αλλαγή, ακόμα και σε εξαιρετικά καταπιεστικές χώρες.