Γιατί αποτυγχάνει η καταπολέμηση του εξτρεμισμού

Αν και τα προγράμματα πρόληψης είναι πιο αποτελεσματικά όταν εφαρμόζονται από κάποιο έμπιστο μέλος της κοινωνίας, η απαγόρευση των τρομοκρατικών σχεδίων εμπίπτει στις αστυνομικές αρμοδιότητες. Αλλά αυτός ο χώρος της καταπολέμησης του εξτρεμισμού αποτελεί μια νέα και άβολη γκρίζα ζώνη. Για παράδειγμα, σε μια περίπτωση το 2013, έγινα μάρτυρας δημόσιας στρατολόγησης και εκπαίδευσης ενός εφήβου από την αλ Κάιντα μέσω Twitter. Μέσα σε δύο χρόνια, αυτό το άτομο από ακτιβιστής, υπέρμαχος των δικαιωμάτων των μειονοτήτων έγινε υποστηρικτής του Jabhat al Nusra (της αλ Κάιντα στην Συρία), και σε μια τελική μεταστροφή μετατράπηκε σε έναν από τους μεγαλύτερους διανομείς προπαγάνδας της ISIS. Βρίσκεται πλέον στην Συρία. Η καταγγελία που έκανα για αυτήν την υπόθεση στην αστυνομία εντός των πρώτων μηνών από την στιγμή που την πρωτοπαρατήρησα δεν έτυχε απάντησης. Ένα άλλο περιστατικό, που αφορούσε επίσης έναν έφηβο που είχε γίνει στόχος τρομοκρατικής στρατολόγησης, και πάλι δεν επέφερε καμία δράση από τις Αρχές. Ενάμιση χρόνο αργότερα, οι αστυνομικές Αρχές ασχολούνται με έναν ριζοσπαστικοποιημένο νεαρό που έχει στρατολογήσει τουλάχιστον δύο άλλους και έχει βοηθήσει τον έναν να ταξιδέψει στην Συρία.

Στις συζητήσεις μου με αστυνομικούς αξιωματούχους, εκείνοι εξέφρασαν ανοικτά την αγανάκτησή τους για το ότι αν κάποιος δεν έχει διαπράξει έγκλημα, δεν υπάρχουν πολλά που μπορούν να κάνουν νόμιμα εκ των προτέρων για να αποτρέψουν ένα άτομο από το να γίνει μέλος μιας εξτρεμιστικής ομάδας. Η αόριστη επιτήρηση και οι μυστικές επιχειρήσεις δεν κάνουν τίποτα για να απομακρύνουν κάποιον από το χείλος του εξτρεμισμού, κι όμως αυτά είναι τα λίγα εργαλεία στην διάθεση των αστυνομικών υπηρεσιών. Η κοινωνική και πνευματική παροχή συμβουλών μπορεί να είναι μια εφικτή επιλογή, αλλά λίγες κοινωνίες έχουν συμβούλους εκπαιδευμένους για να απομακρύνουν με ψυχολογικές μεθόδους την νεολαία από τρομοκρατικές ομάδες.

Αν και μερικά γραφεία του FBI σε όλη την χώρα εφαρμόζουν πιλοτικά προγράμματα παρέμβασης που περιλαμβάνουν την παροχή συμβουλών από κοινωνικούς φορείς, αυτά είναι λίγα και απομακρυσμένα μεταξύ τους. Εάν η παρέμβαση αποτύχει, θα υπάρχει πολύ περιορισμένη νομική προστασία και, επιπλέον, παρατηρείται μια μεγάλη ανεπιθύμητη προσοχή από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Υπάρχει μια αυξανόμενη ανάγκη να επισημοποιηθούν οι συμπράξεις ανάμεσα στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα και να δημιουργηθούν ομάδες επέμβασης όπου ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, εκπαιδευτικοί, σύμβουλοι, κληρικοί, καθώς και οι οικογένειες μπορούν να συγκεντρωθούν και να δημιουργήσουν στρατηγικές για την αντιμετώπιση μεμονωμένων περιστατικών.

Ευτυχώς, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να πάρουν μαθήματα από προγράμματα παρέμβασης και αποκατάστασης, όπως το Channel [7] στο Ηνωμένο Βασίλειο και το Hayat [8] στην Γερμανία, το οποίο έχει διαμορφωθεί στα πρότυπα του προγράμματος Exit [9] για τους εξτρεμιστές της ακροδεξιάς. Υπάρχουν επίσης νέα προγράμματα που παρουσιάζονται σε αρκετές χώρες της Ευρώπης και του Καναδά. Μακροπρόθεσμα, όπως μου είπε αρχηγός της αστυνομίας από μεγάλη βορειοαμερικανική μητροπολιτική περιοχή, η πρόσληψη ομάδων παρέμβασης πλήρους απασχόλησης είναι φθηνότερη από το να γίνεται συνεχής επιτήρηση και έρευνες, ενώ θα ήταν κι ένας πιο αποδοτικός οικονομικά τρόπος για να δαπανηθούν τα χρήματα από την φορολογία.

Επιπλέον, περίπου 40 χώρες [10] –που κυμαίνονται από την Δανία, την Μαλαισία, το Πακιστάν και την Σαουδική Αραβία- όλες προσφέρουν προγράμματα από-ριζοσπαστικοποίησης για όσους έχουν διαπράξει ήδη εξτρεμιστική βία. Χωρίς τέτοιες οργανωμένες προσπάθειες αποκατάστασης, η πιθανότητα να σκληραγωγηθούν οι νεότεροι κρατούμενοι κατά την διάρκεια της ποινής τους είναι μεγάλη, όπως είδαμε πρόσφατα στις περιπτώσεις της Charlie Hebdo και της Κοπεγχάγης. Ο Σερίφ Κουασί ήρθε σε επαφή με πράκτορες της αλ Κάιντα ενώ εξέτιε την ποινή του, μετά την οποία το ένα ή και τα δύο αδέλφια μετέβησαν στην Υεμένη για να εκπαιδευτούν με την αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο. Η φυλάκιση καταδικασμένων βίαιων εξτρεμιστών χωρίς επανένταξη είναι μια ατελής λύση ˑ απλώς αναβάλλεται ένα πρόβλημα που θα επιδεινωθεί με την πάροδο του χρόνου. Παρ’όλο που τα προγράμματα επανένταξης χρειάζονται πολλούς πόρους -και φυσικά δεν υπάρχει καμία εγγύηση ενός τέλειου ποσοστού επιτυχίας για τέτοια προγράμματα- οι συνέπειες της αποτυχίας του να γίνει το οτιδήποτε θα είναι τεράστιες, καθώς όλο και νεότεροι άνθρωποι ριζοσπαστικοποιούνται, διαπράττουν εγκλήματα και στέλνονται στην φυλακή.

Ο ΕΛΕΦΑΝΤΑΣ ΣΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ

Ένα από τα ερωτήματα που απευθύνονται συχνά στους επαγγελματίες είναι γιατί η κοινότητα δεν προχωρά και δεν κάνει κάτι για τον βίαιο εξτρεμισμό.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η έλλειψη χρηματοδότησης για προγράμματα που επικεντρώνονται στην πρόληψη και παρέμβαση. Παρ’ όλο που η αμερικανική ομοσπονδιακή κρατική χρηματοδότηση είναι διαθέσιμη για την εκπαίδευση στην επιβολή του νόμου και την έρευνα για την αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού, δεν υπάρχουν διαθέσιμες επιδοτήσεις για προγράμματα που θα εφαρμόζονται από τις κοινότητες. Κρατικές και τοπικές κυβερνήσεις έχουν κάποια χρήματα για προγράμματα πρόληψης, αλλά είναι πολύ περιορισμένα. Τα ιδρύματα είναι απρόθυμα να υπερβούν την αποστολή τους και να υποστηρίξουν προγράμματα αντιμετώπισης του βίαιου εξτρεμισμού, δεδομένου ότι παραδοσιακά εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της αντιτρομοκρατίας. Σε ένα φόρουμ υπό την αιγίδα της κυβέρνησης που περιλάμβανε μια χούφτα έμπιστων επαγγελματιών, μερικοί από τους μεγαλύτερους φιλανθρωπικούς οργανισμούς απάντησαν με ένα κατηγορηματικό «Όχι» όταν τους ζητήθηκε να δώσουν χρήματα. Ορισμένες μεγάλες εταιρείες αρχίζουν να παρέχουν εκπαίδευση και πρόσβαση στις υπηρεσίες και τις εγκαταστάσεις τους, αλλά κανείς δεν είναι ακόμα πρόθυμος να διεξάγει ή να υποστηρίξει πρωτοβουλίες.