Η Χιλή σε κρίση

Η Χιλή έχει θεωρηθεί εδώ και καιρό μια από τις λιγότερο διεφθαρμένες χώρες της Λατινικής Αμερικής, κάτι που εξηγεί γιατί οι πρόσφατες αποκαλύψεις έχουν σοκάρει το έθνος. Και τα δεξιά και τα αριστερά κόμματα έχουν εμπλακεί σε σκάνδαλα διαφθοράς, ενώ ο γιος της προέδρου Michelle Bachelet έχει κατηγορηθεί ότι χρησιμοποίησε την επιρροή του για να πετύχει επικερδείς συμφωνίες αγοραπωλησίας γης. Τα σκάνδαλα οδήγησαν σε σοβαρή μείωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στην πολιτική ελίτ και σε πλήγμα στην φήμη της Bachelet και στο φιλόδοξο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της.

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η Χιλή βιώνει την χειρότερη πολιτική κρίση από την ανατροπή του προέδρου Σαλβαδόρ Αλιέντε το 1973 από τις ένοπλες δυνάμεις. Αυτό είναι σίγουρα υπερβολικό. Η δημοκρατία της Χιλής υπό την ηγεσία της Bachelet δεν βρίσκεται σε κίνδυνο. Ακόμα κι έτσι, η εύρεση λύσης για το ζήτημα της διαφθοράς σίγουρα δεν θα αποτελέσει εύκολη υπόθεση, δεδομένου ότι κάτι τέτοιο απαιτεί την ύπαρξη ισχυρών ηγετών που θα μπορούσαν να δεσμευτούν στην επιβολή μεγαλύτερης διαφάνειας στην χρηματοδότηση των κομμάτων. Μετά από μια περίοδο κομματικής λασπολογίας και των μακάβριων πρωτοσέλιδων στα μέσα ενημέρωσης που ακολούθησαν, πολλοί από τους πολιτικούς ηγέτες της Χιλής έχουν αρχίσει να αναγνωρίζουν ότι το ευρύ κοινό έχει απογοητευτεί ιδιαίτερα τόσο με εκείνους όσο και με το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του. Για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, οι ηγέτες αυτοί έχουν αρχίσει παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις για μια «μεγάλη συμφωνία» που θα υλοποιηθεί από έναν κεντρικό φορέα, όπως το Κογκρέσο, ώστε να τεθεί η μεταρρύθμιση της εκλογικής χρηματοδότησης σε προτεραιότητα.

Η σημερινή κρίση άρχισε τον Οκτώβριο του 2014, όταν το Υπουργείο Δημοσίων Υποθέσεων, ο δικαστικός οργανισμός που ερευνά και διώκει εγκλήματα που αφορούν τους δημόσιους υπαλλήλους, κατηγόρησε το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το δεξιό κόμμα της Ανεξάρτητης Δημοκρατικής Ένωσης, για αποδοχή παράνομων κεφαλαίων από την Penta, μια επενδυτική τράπεζα και εταιρεία χαρτοφυλακίου, η οποία ανήκει σε πρώην υποστηρικτές του στρατιωτικού καθεστώτος της Χιλής υπό την ηγεσία του Αουγκούστο Πινοσέτ. Τέσσερα στελέχη της Penta καταδικάστηκαν τελικά για παράκαμψη της πληρωμής φόρων για τις πολιτικές τους εισφορές και βρίσκονται τώρα στην φυλακή καθώς περιμένουν την έφεσή τους. Αυτή η τροπή των γεγονότων αποδείχθηκε ένα απροσδόκητο δώρο για τους αριστερούς υποστηρικτές της Bachelet, οι οποίοι κατήγγειλαν ταχύτατα την Ανεξάρτητη Δημοκρατική Ένωση ως ένα διεφθαρμένο εργαλείο της πολιτικής δεξιάς. Άδραξαν, επίσης, την ευκαιρία για να δυσφημήσουν την Penta και να καταγγείλουν τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που οδήγησαν στην μειωμένη ρύθμιση του ιδιωτικού τομέα. Αυτό το σκάνδαλο συγκέντρωσε ευρεία προσοχή από τα μέσα ενημέρωσης, ιδίως από την στιγμή που οι ομοσπονδιακοί εισαγγελείς διέρρευσαν εμπιστευτικές πληροφορίες σε δημοσιογράφους προκειμένου να προωθήσουν την υπόθεσή τους.

Ωστόσο, η πολιτική ευφορία της Αριστεράς αναφορικά με το σκάνδαλο της Penta δεν κράτησε πολύ. Τον Φεβρουάριο, η Que Pasa, μια σεβαστή εθνική εβδομαδιαία εφημερίδα, δημοσίευσε μια καυστική περιγραφή του γιου της Bachelet, Sebastian Davalos, ενός γραφειοκράτη στο Προεδρικό Γραφείο Πολιτισμού, που κατάφερε να πάρει δάνειο 1,5 εκατομμυρίων δολαρίων από τον ιδιοκτήτη της Τράπεζας της Χιλής, Andronico Luksic, έναν από τους πλουσιότερους ανθρώπους της χώρας. Το δάνειο χορηγήθηκε σε μια οργάνωση με την επωνυμία Caval, ιδιοκτήτες της οποίας είναι εκτός των άλλων ο γιος και η νύφη της Bachelet, και χρησιμοποιήθηκε για να χρηματοδοτηθεί η αγορά 400 στρεμμάτων αγροτικών ακινήτων που αναμενόταν να τριπλασιαστούν σε αξία αν έμπαιναν στο σχέδιο πόλης. Αυτή η αποκάλυψη έδωσε ένα άσχημο πλήγμα στην υποτιθέμενη εικόνα της Bachelet ως καλοκάγαθης και μητρικής ευεργέτιδας των φτωχών, που είναι απομακρυσμένη από τις μεθοδεύσεις των πλούσιων ανώτερων τάξεων της Χιλής.

Ο Sebastian Davalos, γιος της προέδρου της Χιλής, Michelle Bachelet, προβαίνει σε δήλωση πριν παραιτηθεί από την θέση του στο προεδρικό μέγαρο στο Σαντιάγο, στις 13 Φεβρουαρίου του 2015. (Ivan Alvarado / Reuters)

Στην συνέχεια, τον Φεβρουάριο, το σκάνδαλο της διαφθοράς κλιμακώθηκε όταν αποκαλύφθηκε ότι η Soquimich, μια πολυεθνική εταιρεία χημικών με επικεφαλής τον Julio Ponce Lerou, είχε χρηματοδοτήσει δεκάδες πολιτικούς υποψηφίους από το 2010, όταν η Bachelet διένυε την πρώτη της προεδρική θητεία. (Αν και η Bachelet δεν κατηγορήθηκε για διαφθορά, κάποιοι υποψήφιοι του αριστερού συνασπισμού της στο Κογκρέσο ταυτοποιήθηκαν ως αποδέκτες παράνομων κεφαλαίων). Ο Ponce είναι το μαύρο πρόβατο της πολιτικής αριστεράς και θεωρείται σύμβολο του καθεστώτος του Πινοσέτ, ο οποίος μισούσε ιδιαίτερα εκείνους που υποστηρίζουν την Bachelet. Ως γαμπρός του Πινοσέτ, ο Ponce έγινε επιφανές στέλεχος την περίοδο που ο στρατός βρισκόταν στην εξουσία. Αφότου ανέλαβε τον έλεγχο της Soquimich, μιας μεγάλης εταιρίας παραγωγής ποτάσας και λιθίου, ο Ponce συνεργάστηκε με Ιάπωνες επενδυτές και την Potash Saskatchewan του Καναδά, μια κίνηση που επέφερε μεγάλα κέρδη στην εταιρεία. Υποψήφιοι όλων των πολιτικών πεποιθήσεων είχαν εμπλακεί σε αυτό το σκάνδαλο -από τα δεξιόστροφα κόμματα Ανεξάρτητη Δημοκρατική Ένωση και Εθνική Ανανέωση έως τον αριστερό συνασπισμό που περιλαμβάνει το Σοσιαλιστικό, το Λαϊκό Δημοκρατικό, το Ριζοσπαστικό και το Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα. Τα στοιχεία εναντίον τους είναι ακόμα στο στάδιο της δημοσιοποίησης, αλλά η πρακτική της ιδιωτικής χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων όλων των πολιτικών πεποιθήσεων σηματοδότησε το ανύποπτο βάθος της διαφθοράς στην πολιτική της Χιλής.