Η Χιλή σε κρίση

Η κατάσταση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα να ζητούν οι Χιλιανοί τώρα αυστηρότερους κανονισμούς για τις πολιτικές εισφορές και τα οικονομικά των εκστρατειών, αν όχι την πλήρη απαγόρευση δωρεών από ιδιωτικές εταιρείες. Η Χιλή έχει ήδη μια σειρά εκλογικών νόμων που περιορίζουν την χρηματοδότηση [πολιτικών] εκστρατειών, αλλά επιβάλλονται μόνο σε ήπιο βαθμό από μια ανεπαρκή και υποχρηματοδοτούμενη εκλογική Υπηρεσία. Για να μεταρρυθμιστεί πραγματικά το σύστημα χρηματοδότησης των εκλογικών εκστρατειών, πρέπει να υπάρξει ένα σημείο συμφωνίας μεταξύ των αριστερών και δεξιών κομμάτων της Χιλής. Με δεδομένη την πόλωση που υπάρχει στην πολιτική της Χιλής, μόνο σε περιόδους κρίσης, όπως υπό την απειλή ενός πολέμου, το πολιτικό σύστημα στρέφεται στην συνεργασία. Φυσικά, αυτό έχει καταστήσει δύσκολο για την Bachelet να προχωρήσει το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεών της ή άλλα ζητήματα της ατζέντας της, όπως εκείνα των γάμων ομοφυλοφίλων ή της άμβλωσης. Προς το παρόν, η πολιτική της Χιλής πάσχει από την απουσία ενός ισχυρού πολιτικού κέντρου, καθώς το πολυκομματικό πολιτικό σύστημα έχει δημιουργήσει ένα κατακερματισμένο Κογκρέσο που καθιστά δύσκολη την υπερψήφιση επίμαχων νόμων.

Φυσικά, το να κάνει κανείς πολιτικούς συμβιβασμούς για να καταφέρει να αποκτήσει την πλειοψηφία στο Κογκρέσο αποτελεί κοινή πρακτική σε όλον τον κόσμο, αλλά αυτό συχνά οδηγεί σε κρούσματα διαφθοράς. Σε αντίθεση, όμως, με άλλες χώρες της Νότιας Αμερικής όπως η Αργεντινή, η Βραζιλία, το Μεξικό και η Βενεζουέλα, όπου η πολιτική διαφθορά είναι ενδημική και άφθονη, η Χιλή έχει οικοδομήσει παραδοσιακά μια φήμη πολιτικής ακεραιότητας. Για πολλούς παρατηρητές, η Χιλή θεωρήθηκε πρότυπο χώρας επειδή αποκαταστάθηκε με επιτυχία μια εκλεγμένη πολυκομματική δημοκρατία το 1990 μετά από μια μακρά περίοδο διακυβέρνησης από αυταρχικά στρατιωτικά καθεστώτα. Με τις πολιτικές ελεύθερου εμπορίου, την δημοσιονομική πειθαρχία, την επέκταση των υποδομών, την παροχή κινήτρων για ιδιωτικές επενδύσεις και το εξαγωγικό εμπόριο, η οικονομία της Χιλής αναπτύσσεται κατά 5% ετησίως. Η χώρα βελτίωσε τους μισθούς και μείωσε σταδιακά τα επίπεδα φτώχειας, που όπως υπολογίζεται σήμερα από την Παγκόσμια Τράπεζα έχει φτάσει στο 15% από το 30% του πληθυσμού της το 1990. Επιπλέον, έχει επεκταθεί και το εκπαιδευτικό σύστημα, με ένα εκατομμύριο φοιτητές να εγγράφονται σε Πανεπιστήμια και τεχνικές σχολές.

Μια αεροφωτογραφία δείχνει τις πισίνες άλμης και τους χώρους επεξεργασίας του ορυχείου λιθίου της Soquimich στις επιφάνειες αλατιού της Atacama, στις 10 Ιανουαρίου του 2013. (Ivan Alvarado / Reuters)

Η ταχεία πολιτική και κοινωνική αλλαγή στην Χιλή έχει δημιουργήσει μια νέα μεσαία τάξη που έχει ακόμη μεγαλύτερες προσδοκίες από την πολιτική ελίτ της, ειδικά όταν αυτή σχετίζεται με την χρηματική διαφάνεια στην πολιτική. Οι άνδρες και οι γυναίκες της Χιλής είναι σχετικά καλά εκπαιδευμένοι, ενώ η ανοικτή οικονομία εμπορικών συναλλαγών, που βασίζεται στην εξόρυξη και τις εξαγωγές γεωργικών προϊόντων, έχει πετύχει κατά κεφαλήν εισόδημα πάνω από 16.000 δολάρια τον χρόνο, το υψηλότερο στην Νότια Αμερική. Ωστόσο, ο ρυθμός της οικονομικής ανάπτυξης έχει επιβραδυνθεί υπό την ηγεσία της Bachelet και πολλοί από τους νεόπλουτους, που ανέβηκαν στην νέα μεσαία τάξη, είναι χρεωμένοι και φοβούνται μια πιθανή ύφεση.

Ως αποτέλεσμα, το πρόγραμμα κοινωνικών μεταρρυθμίσεων της Bachelet είναι αμφιλεγόμενο -δεδομένου ότι συνεπάγονται τεράστιες χρηματικές δαπάνες- και το σκάνδαλο διαφθοράς θα δυσκολέψει την αποδοχή του από το κοινό. Υποσχέθηκε [1] ότι θα κλείσει το χάσμα της ανισότητας με την εφαρμογή φορολογικών μεταρρυθμίσεων που αναδιανέμουν τον ιδιωτικό πλούτο στους φτωχούς. Δεσμεύεται επίσης να θεσπίσει σαρωτικές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και να αποκαταστήσει την δωρεάν εκπαίδευση για όλους τους μαθητές από το νηπιαγωγείο μέχρι το Πανεπιστήμιο, καθώς και να αναθεωρήσει τόσο το σύνταγμα του 1980 του Πινοσέτ όσο και το περιοριστικό εκλογικό του σύστημα. Η ατζέντα της για την εκπαίδευση είναι ιδιαίτερα προβληματική, γιατί μπορεί να βλάψει τα σχολεία που συγχρηματοδοτούνται από τις δημόσιες δαπάνες και τα ιδιωτικά δίδακτρα. Η μεταρρύθμιση απαγορεύει στους ιδιοκτήτες των σχολείων που λαμβάνουν δημόσια χρηματοδότηση να καρπώνονται προσωπικό κέρδος και αρνείται την δημόσια χρηματοδότηση στα σχολεία που δεν περνούν με επιτυχία τους αυστηρούς κανόνες που καθορίζονται από τους δημόσιους επιθεωρητές. Για να πληρώσει για το πρόσθετο κόστος των δημόσιων σχολείων, η Bachelet υιοθέτησε μια φορολογική μεταρρύθμιση που αναμένεται να προσθέσει 8 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο σε ομοσπονδιακά έσοδα, αλλά η επιτυχία αυτού του σχεδίου φαίνεται λιγότερο πιθανή από ποτέ, δεδομένης της επιβράδυνσης της οικονομίας. Το σκάνδαλο διαφθοράς έχει επίσης αποδυναμώσει την ικανότητα της Bachelet να περάσει με επιτυχία την νέα νομοθεσία από το Κογκρέσο, καθώς οι γερουσιαστές κι οι βουλευτές που προετοιμάζονται για την επανεκλογή τους μπορεί να φανούν απρόθυμοι να υποστηρίξουν μια αμαυρωμένη πρόεδρο. «Η Χιλή θέλει αλλαγές, αλλά με σταθερότητα», δήλωσε ο Harald Beyer, διευθυντής του Centro de Estudios Públicos [2], μιας σημαντικής δεξαμενής σκέψης της Χιλής. «Η Bachelet κινήθηκε με απρόσεκτη ταχύτητα για την επίτευξη των λαϊκιστικών της στόχων».