Ο μύθος του παραφουσκωμένου ελληνικού κράτους

Γιατί, λοιπόν, ο ιδιωτικός τομέας δεν προσλάμβανε όσο θα μπορούσε ή θα έπρεπε πριν από την κρίση; Η τυπική απάντηση κατηγορεί το κράτος. Η ελληνική γραφειοκρατία και οι κανονισμοί είναι, πράγματι, μια παράλογη διόγκωση ρυθμίσεων, το δικαστικό σύστημα χρειάζεται ριζική μεταρρύθμιση, και ο δημόσιος τομέας έχει αδρανείς εργαζομένους σε όλο του το εύρος. Διεθνείς μετρήσεις κατατάσσουν την Ελλάδα ως «κακή για τις επιχειρήσεις» [23] (αν και, όπως μαθαίνουμε, οι μετρήσεις αυτές έχουν πολλά προβλήματα [24]). Οι συνθήκες αυτές σημαίνουν για κάποιους ότι δεν είναι αναγκαίο τίποτα λιγότερο από μια επανάσταση. Και οι μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται από τους πιστωτές είναι ένα τιτάνιο έργο, το οποίο χρειάζεται τόσο πόρους όσο και χρόνο.

Δύο γεγονότα περιπλέκουν, όμως, περαιτέρω την εικόνα. Όταν η γραφειοκρατία και το κόστος εκκίνησης [μιας επιχείρησης] είναι πολύ υψηλά, τα ορθολογικά άτομα συγκεντρώσουν πόρους και μοιράζονται το κόστος, μέσω μεγαλύτερων εταιρειών ή επιχειρήσεων. Ωστόσο, η Ελλάδα παραμένει μια από τις χώρες της Δύσης με το υψηλότερο σκορ σε πολύ μικρές επιχειρήσεις και αυτοαπασχόληση, οπότε τόσο οι ρυθμίσεις όσο και το κόστος προφανώς δεν σταματούν τα άτομα από το να μπαίνουν ή να παραμένουν στην αγορά, ακόμη και απέναντι σε ατελείωτα εμπόδια. Οι Έλληνες διαμαρτύρονται ακατάπαυστα γι’ αυτά τα βάρη και τα έξοδα. Όμως, αντί να ανταποκριθούν στα κίνητρα και να συγκεντρώνουν πόρους, εξαπατούν το σύστημα ή δουλεύουν με ζημιά.

Μερικές μεταρρυθμίσεις που ολοκληρώθηκαν φαίνεται να έχουν κάνει μια σημαντική διαφορά [11] στον χρόνο και το κόστος ίδρυσης μιας μικρής επιχείρησης και σε άλλους δείκτες. Αλλά το να καθίσταται η είσοδος [στην αγορά] και η λειτουργία [μιας επιχείρησης] ευκολότερη δεν θα οδηγήσει στην ανάπτυξη, εάν δεν αντιμετωπιστούν οι παθολογίες που κρατούν τις ελληνικές επιχειρήσεις μικρές και αναστέλλουν την συνεργασία. Το αντίθετο˙ πολλά αναποτελεσματικά, αποτυχημένα «οικογενειακά» καταστήματα και επιχειρήσεις σημαίνουν εξάντληση αποταμιεύσεων και απουσία κοινωνικού διχτυού ασφαλείας (παρεμπιπτόντως, αυτές οι αποτυχίες έγιναν κλασικές αιτίες για συνεχή κρατικό νεποτισμό). Αυτό δεν είναι σφάλμα του κράτους. Είναι μια επιλογή. Εκεί που το κράτος έχει αποτύχει, είναι στο να εξηγήσει ότι ορισμένα από αυτά είναι γραφτό να είναι αντικίνητρα για όσους είναι πάρα πολύ μικροί για να επιβιώσουν μόνοι τους στην αγορά.

Την ίδια στιγμή, η αγορά είναι πραγματικά κλειστή εκεί όπου μεγάλοι παίκτες έχουν ολιγοπώλια, για παράδειγμα σε τομείς όπως το γάλα. Αυτό εξηγεί εν μέρει γιατί ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή αυξήθηκε σχεδόν κατά 10% [25] από το 2008! Μόνο μια ισχυρή κρατική δράση μπορεί να αφαιρέσει τέτοια προνόμια και η πίεση των πιστωτών μπορεί να είναι καταλυτική.

Άνθρωποι περιμένουν στην ουρά έξω από ένα φαρμακείο που είναι ανοιχτό κατά την διάρκεια της απεργίας των φαρμακοποιών στην Αθήνα, στις 28 Μαρτίου 2014. Τα φαρμακεία στην Ελλάδα έκλεισαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας κατά των σχεδίων της κυβέρνησης για την μεταρρύθμιση του κλάδου τους. ORGOS KARAHALIS / REUTERS
-----------------------

Ένα άλλο περίεργο στην Ελλάδα είναι τα «κλειστά επαγγέλματα» -νομικοί, μηχανικοί, φαρμακεία και ούτω καθεξής, τα οποία επιβαρύνονται με πολλαπλές ρυθμίσεις και υψηλά κόστη εισόδου. Οι οικονομολόγοι αντιτίθενται στα κλειστά επαγγέλματα, επειδή με το να περιορίζουν την είσοδο [στον επαγγελματικό κλάδο] και τον ανταγωνισμό δημιουργούν ελλείψεις και καθιστούν τις υπηρεσίες πιο δαπανηρές. Οι ελληνικές υπηρεσίες είναι σίγουρα πιο δαπανηρές. Ωστόσο, η Ελλάδα έχει πλεόνασμα επαγγελματιών στα κλειστά επαγγέλματα, όχι έλλειψη. Για παράδειγμα, η χώρα έχει 380 δικηγόρους ανά εκατό χιλιάδες [26] άτομα, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 140. Το ίδιο ισχύει για τα ταξί [27], τους γιατρούς [28], τα φαρμακεία [29] και ούτω καθεξής.

Η κατάσταση αυτή προέκυψε διότι η ελληνική πολιτεία εγγυάται το ελάχιστο εισόδημα σε επαγγελματίες όπως οι δικηγόροι, και ασφαλή κέρδη [30] για μικρές επιχειρήσεις όπως τα φαρμακεία, χωρίς να περιορίζει τον αριθμό τους. Γιατί; Επειδή οι επαγγελματίες πίεσαν για αυτό˙ όχι συμπτωματικά, η πλειοψηφία των μελών της Βουλής των Ελλήνων προέρχονται παραδοσιακά [31] από τα εν λόγω κλειστά επαγγέλματα.

Οι μεταρρυθμίσεις στοχεύουν στην εξάλειψη των επιδοτήσεων σε αυτά τα επαγγέλματα, εμποδίζοντας έτσι πάρα πολλούς από το να τα επιλέξουν. Ωστόσο, η απορρύθμιση και η άρση των περιορισμών, όπως υπάρχουν σε όλες τις προηγμένες οικονομίες, μπορεί να προκαλέσει αναρχία, φοροδιαφυγή και απάτη. Επίσης, χωρίς επιτυχημένη πίεση και κίνητρα σε άλλες επιχειρήσεις για να προχωρήσουν πέρα από το μικρό, εύχρηστο μέγεθος, οι επιλογές για δουλειά θα παραμείνουν περιορισμένες, και εκείνοι που θα εκτραπούν από τα κλειστά επαγγέλματα δεν θα έχουν πού να πάνε.

ΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΤΗΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ;

Η Ελλάδα, ωστόσο, έκανε πρωτοφανή βήματα για να ανταποκριθεί στις εξωτερικές απαιτήσεις από το 2009. Τα φορολογικά έσοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ [32] πλησιάζουν τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Όλες οι ελληνικές φορολογικές δηλώσεις από το 2003 είναι τώρα online, επιτρέποντας στο κράτος να διασταυρώνει τις πληροφορίες. Αλλά δεδομένου ότι η συλλογή φόρων από τα ακίνητα αυξήθηκε («στα χαρτιά») από 500 εκατομμύρια ευρώ σε 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε δύο χρόνια, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι πραγματικές πληρωμές έχουν βουλιάξει. Ωστόσο, τα μεταρρυθμιστικά μέτρα έχουν μειώσει το έλλειμμα από το 15,4% του ΑΕΠ στο 3,5% μέσα σε πέντε χρόνια -ένα επίτευγμα αξιοσημείωτο.