Το αναβληθέν όνειρο της Euromaidan

Στην καρδιά της Πορτοκαλί Επανάστασης και της επανάστασης euromaidan [34] ήταν ένα αίτημα από τον μέσο Ουκρανό για δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια. Δύο χρόνια αφότου ο Γιανουκόβιτς κατέφυγε στην Ρωσία [35] και εγκατέλειψε την θέση του, το ουκρανικό σύστημα δικαιοσύνης είναι σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητο. Ο Poroshenko είναι απρόθυμος να διαλύσει το διεφθαρμένο, ολιγαρχικό σύστημα της Ουκρανίας, το οποίο βοήθησε να κατασκευαστεί πριν από δύο δεκαετίες, και αρνείται να επιδιώξει ποινικές διώξεις εναντίον πρώην συμμάχων και νυν συνεταίρων. Νωρίτερα το 2015, ουκρανικές ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, δημοσιογράφοι και δικηγόροι που εκπροσωπούν διαδηλωτές του euromaidan και οικογένειες των οποίων τα μέλη σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν, δημοσιοποίησαν μια μακροσκελή έκθεση με τίτλο «Ένα έτος ατιμωρησίας» [36]. Και από την δημοσίευση της έκθεσης, τίποτα δεν έχει αλλάξει: Ούτε ένας αξιωματούχος από την εποχή του Γιανουκόβιτς δεν έχει καταδικαστεί ποινικά [37] για οποιοδήποτε έγκλημα κατά την διάρκεια της βασιλείας του πρώην προέδρου.

ΧΑΜΗΛΩΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι καθόλου μόνες στον σκεπτικισμό τους ως προς τον Poroshenko [38] και τον εσωτερικό πολιτικό κύκλο του. Οι διεθνείς οργανισμοί και το ουκρανικό κοινό έχουν μικρή εμπιστοσύνη στους επίσημους ισχυρισμούς ότι η κυβέρνηση διερευνά 274 περιπτώσεις στις οποίες τα όργανα επιβολής του νόμου κατέστειλαν ή δολοφόνησαν διαδηλωτές κατά την διάρκεια της euromaidan [39]. Η κυβέρνηση Poroshenko έχει κάνει παρόμοιους ισχυρισμούς και παλιότερα: Τον Αύγουστο του 2015, ο Poroshenko ισχυρίστηκε ότι 2.702 Ουκρανοί αξιωματούχοι κατηγορήθηκαν για διαφθορά [40]. Και οι δύο κατάλογοι έχουν έκτοτε αποδειχθεί πλασματικοί.

Επιπλέον, η Διεθνής Αμνηστία [41] έχει επανειλημμένα επιχειρήσει να ρίξει φως στην βαθιά ριζωμένη ουκρανική κουλτούρα της ατιμωρησίας έναντι των καταχρήσεων από την αστυνομία [42] και την φαινομενική αδυναμία του κράτους στην διερεύνηση και την δίωξη αστυνομικών. Στην ρίζα αυτού, όμως, βρίσκεται μια βαθιά δομική αδυναμία να ασκηθούν διώξεις για εγκλήματα που σχετίζονται με την υψηλού επιπέδου κατάχρηση της εξουσίας και την καταστολή της euromaidan, καθώς και καμία πολιτική βούληση να γίνει έτσι και στο προεδρικό επίπεδο. Οι κυρίαρχες ελίτ της Ουκρανίας συνεχίζουν να υπερασπίζονται η μια την άλλη χρησιμοποιώντας τους κρατικούς θεσμούς που ελέγχουν ενώ συνεχίζουν την αδιαφανή κουλτούρα των στενών διεφθαρμένων επιχειρηματικών δεσμών με τους πολιτικούς.

Η Διεθνής Αμνηστία έχει συνδεθεί με το Συμβούλιο της Διεθνούς Συμβουλευτικής Ομάδας της Ευρώπης (Council of Europe’s International Advisory Group) [43] και την Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο να καταδικάσουν την έλλειψη προόδου της Ουκρανίας σχετικά με την μετ-επαναστατική δικαιοσύνη [44]. Αυτές οι διεθνείς ομάδες έχουν επίσης τιμωρήσει το Κίεβο για την παρέλκυση των ερευνών και το ανίκανο αστυνομικό και εισαγγελικό έργο που εμπλέκονται σε αυτές τις περιπτώσεις. Η Διεθνής Αμνηστία [45] έχει πει ότι όσοι ευθύνονται για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων «συνεχίζουν να απολαμβάνουν σχεδόν πλήρους ατιμωρησίας για τις πράξεις τους». Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (UNHCR) περιγράφει την προσέγγιση της Ουκρανίας στο κράτος δικαίου [46] ως «κενό λογοδοσίας». Το Συμβούλιο καταδίκασε την «ευρέως διαδεδομένη αντίληψη της ατιμωρησίας» που υπάρχει από τα όργανα της επιβολής του νόμου και την «απροθυμία ή αδυναμία» της κυβέρνησης να τους φέρει ενώπιον της δικαιοσύνης για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά την διάρκεια των διαδηλώσεων της euromaidan, καθώς και τους θανάτους κατά την διάρκεια της σύγκρουσης μεταξύ των φιλο-ουκρανικών και φιλο-ρωσικών δυνάμεων στην Οδησσό [43] τον Μάιο του 2015.

Έτσι, όσο ο Poroshenko ελέγχει τις θέσεις σε βασικούς κρατικούς θεσμούς που έχουν συνταγματική εντολή για την καταπολέμηση της διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο –το Γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα (PGO), ο επικεφαλής της SBU και ο γραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Ασφάλειας και Άμυνας (NEBO)- αυτοί οι πυλώνες της δικαιοσύνης θα μείνουν αδιόρθωτοι και θα συνεχίσουν να προστατεύουν τις άρχουσες ελίτ, κι όχι το κράτος δικαίου. Ο Poroshenko αναδείχθηκε ως ένας ολιγάρχης στο πλαίσιο ενός συστήματος όπου οι πρόεδροι μοιράζουν φειδωλά προστασία από την PGO και την SBU σε φίλους και προστάτες˙ το να αναμένεται ότι αυτές οι ομάδες θα στρέψουν την εστίασή τους προς την προστασία του λαού εναντίον της διαφθοράς είναι ένα απίθανο ενδεχόμενο. Κατά τα τελευταία 25 χρόνια της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, η PGO παρέλειψε να ασκήσει δίωξη με επιτυχία έστω και σε ένα μόνο μέλος της κυρίαρχης ελίτ της χώρας. Αυτό το αβυσσαλέο ιστορικό δεν θα αλλάξει υπό τον Poroshenko.

Μια γυναίκα συμμετέχει στην τελετή μνήμης εκεί όπου σκοτώθηκαν αντι-Γιανουκόβιτς διαδηλωτές κατά την διάρκεια συγκρούσεων στο Κίεβο, στις 21 Νοεμβρίου 2015. GLEB GARANICH / REUTERS
-------------------------------------

ΠΙΣΤΕΥΩ ΜΟΝΟ ΑΝ ΔΩ

Στα χαρτιά, η Ουκρανία φαίνεται να σημειώνει πρόοδο όσον αφορά την καθιέρωση του κράτους δικαίου και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Αυτό, όμως, είναι λόγω της πίεσης από τους διεθνείς οργανισμούς και την κοινωνία των πολιτών της Ουκρανίας και όχι λόγω της προεδρικής πολιτικής βούλησης. Υπάρχουν κάποιες δικαστικές μεταρρυθμίσεις που λαμβάνουν χώρα, καθώς και μια νέα εθνική αστυνομία έχει αρχίσει να αντικαθιστά την militsiya, την αστυνομική δύναμη της σοβιετικής εποχής. Το Κίεβο έχει επίσης εγκαταστήσει ένα Εθνικό Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς, καθώς και έναν νέο εισαγγελέα κατά της διαφθοράς. Τέλος, ιδρύθηκε μια νέα Υπηρεσία ανάκτησης περιουσιακών στοιχείων που θα απαλλοτριώνει τα κλαπέντα περιουσιακά στοιχεία από καταδικασμένους υψηλόβαθμους εγκληματίες.