Πώς κινητοποιήθηκαν οι Τούρκοι κατά του πραξικοπήματος

Όπως έχει περιγραφεί από τον Soner Cagaptay του Ινστιτούτου της Ουάσιγκτον [21], το πραξικόπημα της 15 Ιουλίου ήταν ένα παράδειγμα «της νίκη της ψηφιακής εποχής επί ενός αναλογικού πραξικοπήματος». Αυτό που υπαινίσσεται είναι ότι τα επίορκα στρατεύματα ακολούθησαν παλιές μεθόδους κινητοποίησης και ελέγχου, σε σύγκριση με τις υβριδικές και καινοτόμες τακτικές των δυνάμεων του αντι-πραξικοπήματος. Οι στρατιώτες επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν την συμβατική ραδιο-τηλεόραση (όπως την έδρα της τουρκικής Ραδιοτηλεόρασης) για να μεταδίδουν την ανάληψη [της εξουσίας από αυτούς] -ακριβώς όπως έκαναν κατά την διάρκεια της απόπειρας στρατιωτικού πραξικοπήματος το 1960, το 1971 και το 1980. Επιδίωξαν επίσης να διαταράξουν την συμβατική υποδομή επικοινωνιών, όπως την κρατική Turksat και τα ιδιόκτητα δίκτυα δορυφορικών επικοινωνιών Digiturk. Αλλά, όπως υποστηρίζει ο Cagaptay, ξέχασαν ότι δεν ήταν πλέον στον 20ο αιώνα: Η Τουρκική Ραδιοφωνία-Τηλεόραση δεν ήταν το μόνο τηλεοπτικό κανάλι στην Τουρκία και απείχε πολύ από το να είναι εκείνο με την μεγαλύτερη ακροαματικότητα. Επιπλέον, οι Τούρκοι ήταν ήδη έμπειροι στην τέχνη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και είχαν μειώσει την εξάρτησή τους από τα συμβατικά μέσα ενημέρωσης. Κατά την στιγμή του πραξικοπήματος, ήταν οι μεταδόσεις είτε των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είτε των τζαμιών που αύξησαν την ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν.

Τούτου λεχθέντος, ούτε ο πρόεδρος ούτε οι σύμβουλοί του ήταν λιγότερο «αναλογικοί» από τους ηγέτες του πραξικοπήματος, δεδομένου ότι, επίσης, απέτυχαν κατά καιρούς να κατανοήσουν τον καλύτερο τρόπο για να χρησιμοποιούν τα social media. Πριν στραφεί προς το FaceTime, ο πρόεδρος είχε επιχειρήσει αλλά απέτυχε να μεταδώσει μια δήλωση μέσω μιας εφαρμογής (application) ζωντανής εκπομπής, την Periscope, γιατί κανείς δεν ήταν σε απευθείας σύνδεση για να την παρακολουθήσει. Τελικά, ήταν το FaceTime και η αποτελεσματικότητα του CNN-Turk -ειρωνικά, ένα κανάλι της αντιπολίτευσης- που επέτρεψαν στον πρόεδρο να επικοινωνήσει με το κοινό εκείνο το βράδυ. Υπό το πρίσμα αυτό, εκείνο που έκανε μοναδική την τουρκική περιφρόνηση εναντίον του πραξικοπήματος δεν είναι αναγκαστικά ότι ήταν λιγότερο «αναλογική». Ήταν ο επιδέξιος συνδυασμός παραδοσιακών και ψηφιακών κοινωνικών δικτύων: Λαϊκά θρησκευτικά δίκτυα έδωσαν βάθος στο κίνημα κατά του πραξικοπήματος, και η εμβέλεια και η ταχύτητα των SMS και του Twitter έδωσαν εύρος στο κίνημα.

Με αυτόν τον τρόπο, τα δεδομένα που παρήχθησαν την νύχτα της 15ης Ιουλίου δείχνουν, σε κάποιο βαθμό, το πώς η θρησκεία, η πολιτική και η δημοκρατία τέμνονται στην σύγχρονη Τουρκία. Πρώτον, απέδειξαν πως τα θρησκευτικά δίκτυα και τα ψηφιακά μέσα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό, και αρκετά οργανικά, για να δημιουργήσουν μια ταχύτερη και πιο αποτελεσματική κινητοποίηση σε περιόδους κρίσης. Η Αραβική Άνοιξη μας έδωσε μια γενική ιδέα ότι αυτό ήταν δυνατό, αλλά τα στοιχεία μας αποδεικνύουν συγκεκριμένα το σημείο αυτό. Δεύτερον, δεν ήταν μόνο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που έσωσαν την τουρκική δημοκρατία. Τα δίκτυα των τζαμιών έπαιξαν καθοριστικό ρόλο. Στο κάτω-κάτω, τα τζαμιά επίσης είναι κοινωνικά δίκτυα. Αν και δεν είναι σαφές αν η «σωτηρία της δημοκρατίας» ήταν η πρόθεση των δικτύων των τζαμιών όταν ξεχύθηκαν στους δρόμους (μερικοί ακόλουθοι των tariqa επέμειναν ότι δεν είχαν βγει για να προστατεύσουν την δημοκρατία, αλλά για να προστατεύσουν το Ισλάμ [22]), οι δράσεις τους βοήθησαν να διατηρηθεί το κοινοβουλευτικό σύστημα και η δημοκρατία στο σύνολό της -ακόμη και ως όσο προβληματική μπορεί να είναι σήμερα απέναντι στην εκτεταμένη καταστολή από τον Ερντογάν.

Το πιο σημαντικό, μια βαθύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι salah και το Twitter μπορούν να συνυπάρξουν ειρηνικά και να συνεργαστούν προς την κατεύθυνση ενός κοινού, πιο αντιπροσωπευτικού πολιτικού στόχου μπορεί να παραγάγει μια καλύτερη ανάλυση και κατανόηση της περιοχής. Η εξέλιξη της πολιτικής και κοινωνικής επιρροής του Ισλάμ μπορεί κάλλιστα να κρύβεται μεταξύ της ημισελήνου και του hashtag.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2016-09-14/how-turks-mobilized-a...