Οι συνέπειες της πτώχευσης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής

Κατά την διάρκεια των 14 ετών της στην εξουσία, η ισλαμιστική κυβέρνηση του ΑΚΡ κατέληξε να μετατραπεί σε ένα απολυταρχικό καθεστώς υπό την αιγίδα του ισχυρού της χώρας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η εξωτερική πολιτική του με την σειρά της, αφότου κυριολεκτικά αποσυντέθηκε έχει μετατραπεί σε μια μαύρη ασύνδετη σειρά που πηγαίνει προς όλες τις κατευθύνσεις. Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 16ης Απριλίου, η τάση αυτή φαίνεται να είναι εδώ για να μείνει για όσο διάστημα το καθεστώς παραμένει στην θέση του, είτε επιβραβευθεί με ένα «ναι» είτε αποδυναμωθεί από ένα «όχι». Διότι, τελικά, η αποτυχία της εξωτερικής πολιτικής είναι συνυφασμένη με την γενική αποτυχία που ακόμα απέχει για να τελειώσει.

Στην Συρία, η Άγκυρα που έρχεται να εμπλακεί στρατιωτικά για να χαράξει έναν σουνιτικό και αραβικό θύλακα στα βόρεια της χώρας, η γραμμή της τώρα είναι να βοηθήσει τις τζιχαντιστικές ομάδες εναντίον των Κούρδων στην Συρία, χωρίς να είναι σε θέση να ελέγχει αυτές τις ομάδες λόγω έλλειψης πληροφοριών και τεχνογνωσίας. Η παρουσία της Άγκυρας είναι ανεκτή από την Μόσχα και την Ουάσιγκτον οι οποίες, προς το παρόν, την αφήνουν να ενεργεί. Ο θύλακας στην Ιντλίμπ, κολλημένος στην τουρκική επαρχία της Αντιόχειας, εξακολουθεί να αποτελεί πηγή αυξανόμενης ανησυχίας δεδομένου ότι οι τζιχαντιστές όλων των ειδών συνεχίζουν να συσσωρεύονται με μια μόνο έξοδο στην Τουρκία. Μακροπρόθεσμα, η αντι-κουρδική εμμονή της Άγκυρας δεν έχει καμία δουλειά με την πραγματικότητα, με τους Κούρδους της Συρίας να είναι η μόνη δύναμη επί του εδάφους σε θέση να καθαρίσουν το έδαφος του ISIL. Οι αποκεντρωτικές τάσεις των Κούρδων ηγετών παρουσιάζουν επίσης μια αξιόπιστη πολιτική προοπτική για την μελλοντική πολιτική αρχιτεκτονική στην Συρία, μειώνοντας την εμμονή της Άγκυρας σε μια μάχη οπισθοφυλακής. Στο Ιράκ, ο ακτιβισμός της Άγκυρας σκόνταψε απέναντι στην αδιαλλαξία της Βαγδάτης και οι τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις χρειάστηκε να απεμπλακούν από την Bashika κοντά στην Μοσούλη, για το φόβο ότι θα δηλητηριάσουν τις οικονομικές σχέσεις με την Βαγδάτη.

Με την Ρωσία, η Άγκυρα ξαφνικά αποφάσισε το καλοκαίρι να επανορθώσει και να προσχωρήσει στις απαιτήσεις της Μόσχας για συγνώμη και ενδεχομένως να αντισταθμίσει τις συνέπειες της κατάρριψης του μαχητικού αεροσκάφους. Αυτή η σχέση τακτικής, που δεν ταιριάζει με καμιά ιστορική προοπτική, έχει ελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας. Σημειώστε ότι η Μόσχα και η Άγκυρα, και παλαιότερα η Κωνσταντινούπολη, δεν έχουν συνεργαστεί σε κανένα ζήτημα εξωτερικής πολιτικής από την εποχή του Πέτρου του Μεγάλου. Τούτου λεχθέντος, είναι σαφές ότι η Μόσχα έχει τώρα όλα τα χαρτιά στα χέρια της και χρησιμοποιεί τα αντι-Δυτικά συναισθήματα στην Άγκυρα για να τοποθετηθεί στην Τουρκία έναντι του -και ενάντια στο- ΝΑΤΟ.

Η Άγκυρα, σχετικά με το Ισραήλ, εγκατέλειψε την πολεμοχαρή και αντισημιτική ρητορική της για να επιδιώξει μια μεσαία γραμμή μετά την ένταση του Mavi Marmara. Επιτεύχθηκε συμφωνία το καλοκαίρι με την κυβέρνηση Νετανιάχου στην οποία, παρά τα φαινόμενα, η Άγκυρα συγκατένευσε. Αυτή είναι μια συμφωνία δύο απομονωμένων καθεστώτων στην Μέση Ανατολή και όχι μια ειρήνη μεταξύ γενναίων. Οι σχέσεις ομαλοποιήθηκαν, αλλά εξακολουθούν να απέχουν πολύ από την περίοδο πριν από την επίθεση στο Mavi Marmara.

Διπλωματικά μιλώντας, η Άγκυρα δίνει την εντύπωση ότι επιδιώκει να απαλλαγεί από την καταστροφική εμπλοκή της στην Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα στην Συρία, κυρίως για να ξεφύγει από πιθανές διώξεις σε διεθνές επίπεδο. Εξ ου και οι «μήνες του μέλιτος» με όλον τον κόσμο ανεξαρτήτως του τι είναι ο καθένας, και τα θερμά μηνύματα συμφιλίωσης με όλους.

Παραμένουν οι σύμμαχοι της Δύσης! Εκμεταλλευόμενο το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, το καθεστώς προσπαθεί να τους πείσει για την ουσία των πολιτικών του επιλογών τόσο στο εξωτερικό όσο και στην ίδια την χώρα, που μαστίζεται από την εποχή του αποτυχημένου πραξικοπήματος από μια καταστολή άνευ προηγουμένου μετά το 1923. Όντως, αγωνίζεται σκληρά να πείσει, και τελείως αντίθετα από αυτό, οι σχέσεις -είτε διμερείς είτε πολυμερείς- συνεχίζουν να επιδεινώνονται, ειδικά με τους Ευρωπαίους.

Στο πολυμερές επίπεδο, οι σχέσεις με τους τρεις βασικούς θεσμούς της μεταπολεμικής περιόδου, το Συμβούλιο της Ευρώπης, το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι στο χαμηότερο σημείο τους. Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης πιθανότατα θα υποβαθμίσει την Τουρκία στην κατάταξη των χωρών στο πλαίσιο της διαδικασίας παρακολούθησης, λόγω της παραβίασης των θεμελιωδών αρχών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης συστηματικά επικρίνει την Τουρκία, ιδίως όσον αφορά ισχυρισμούς για βασανιστήρια μετά τις μαζικές εκκαθαρίσεις που ακολούθησαν το αποτυχημένο πραξικόπημα. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εκφράζει την ανησυχία ότι θα δει τις δραστηριότητές του να παραλύουν μετά τις μαζικές καταθέσεις ξεχωριστών αγωγών από πολίτες της Τουρκίας. Η Επιτροπή της Βενετίας απέρριψε τελικά στην τελευταία έκθεσή της την συμβατότητα της διενέργειας δημοψηφίσματος που πραγματοποιείται κατά την διάρκεια κατάστασης έκτακτης ανάγκης και κρίνει τις διατάξεις της συνταγματικής τροποποίησης ως αντιδημοκρατικές.