Η αντίδραση στην πρωτοβουλία «Μια ζώνη, Μια Οδός»

Πέραν της Νότιας Ασίας, η Ινδία ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματική στο να επηρεάσει την συζήτηση για την OBOR, παρουσιάζοντας με συνέπεια τις ανησυχίες της στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο σε χώρες που είχαν ήδη πολλές δικές τους επιφυλάξεις. Δεν ήταν τυχαίο ότι τον Οκτώβριο του 2017, ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, James Mattis, κατέθεσε στην Επιτροπή Ένοπλων Υπηρεσιών της Γερουσίας τον Οκτώβριο του 2017 σχετικά με το γεγονός ότι η OBOR «διέρχεται από αμφισβητούμενη επικράτεια». Η Ινδία, παράλληλα με την Ιαπωνία, ενίσχυσε την ανταγωνιστική στάση της κυβέρνησης Trump προς την Κίνα και ενθάρρυνε την υιοθέτηση μιας στρατηγικής «ελεύθερου και ανοιχτού Ινδο-Ειρηνικού» που εν μέρει προορίζεται ως αντίθεση προς την OBOR. Όταν ξαναέγινε η συνάντηση του «τετράγωνου» ασφαλείας (Αυστραλία, Ινδία, Ιαπωνία και Ηνωμένες Πολιτείες) τον Νοέμβριο του 2017, αυτά τα στρατηγικά οικονομικά ζητήματα απασχόλησαν μεγάλο μέρος της ατζέντας.

Είναι σαφές ότι καμία από αυτές τις εξελίξεις δεν θα σταματήσει την οικονομική πρόοδο της Κίνας στη Νότια Ασία. Υπάρχουν έργα ύψους άνω των 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων που προωθούνται στο Πακιστάν. Η νότια οδός ταχείας κυκλοφορίας στην Σρι Λάνκα προχωρά ακάθεκτα για να συνδέσει το Hambantota με το Κολόμπο. Η Κίνα μόλις τερμάτισε το ιντερνετικό μονοπώλιο της Ινδίας στο Νεπάλ. Και κράτη αλλού στην περιοχή θα συνεχίσουν να επωφελούνται από τον αυξανόμενο ρόλο της Κίνας για να κερδίσουν μόχλευση στις συναλλαγές τους με το Νέο Δελχί, την παραδοσιακά κυρίαρχη δύναμη στην γειτονιά τους. Όμως, παράλληλα με τους εταίρους της, η Ινδία όντως θέτει ορισμένα όρια στην OBOR στην περιοχή δημιουργώντας ένα περιβάλλον στο οποίο είναι πολιτικά δαπανηρό να επιδιωχθούν διάφορα έργα χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα ινδικά συμφέροντα. Αυτό βάζει την OBOR σε ένα «σταυροδρόμι» (στμ: δηλαδή, ενόψει διλημμάτων) στην περιοχή.

Υπάρχουν τρία πιθανά σενάρια για αυτό που θα μπορούσε να συμβεί στην συνέχεια.

Το Πεκίνο θα μπορούσε να κάνει μια μονομερή διόρθωση πορείας, επιλέγοντας να κάνει το μεγαλύτερο μέρος των προσπαθειών του στη Νότια Ασία να μοιάζουν περισσότερο με εκείνες της AIIB: Περισσότερη διαφάνεια, λιγότερο επαχθή δάνεια, στενότερη συνεργασία με πολυμερή θεσμικά όργανα και περισσότερη εστίαση στην περιφερειακή συνδεσιμότητα από όσο στους διμερείς δεσμούς με την Κίνα. Το Πεκίνο δεν πρόκειται να στρέψει ολόκληρη την OBOR στην AIIB -θέλει να διατηρήσει τα προνόμιά του να επιδιώκει πολιτικά στοχοθετημένα έργα με στενότερα διμερή οφέλη- αλλά μια στροφή θα μειώσει τα επίπεδα της κριτικής και της αντίστασης.

Η Κίνα και η Ινδία θα μπορούσαν επίσης να καταλήξουν σε άτυπη συμφωνία σχετικά με το πεδίο εφαρμογής της OBOR, δεδομένου ότι εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για διαπραγματεύσεις, ακόμη και για τις ινδικές ευαισθησίες σχετικά με τον CPEC. Ειδικότερα, εάν η Κίνα κατέγραφε προόδους σε άλλα ακανθώδη ζητήματα, όπως για την ένταξη της Ινδίας στην Ομάδα Πυρηνικών Προμηθευτών, η στάση του Νέου Δελχί στην OBOR θα μπορούσε να καταλήξει να μοιάζει με της Ιαπωνίας: Να διατηρεί οικονομικά ανταγωνιστικά στοιχεία, ενώ ταυτόχρονα να προσδιορίζει στοχευμένους τομείς για συνεργασία. Όπως υποστήριξε ο πρώην Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας της Ινδίας, Shivshankar Menon, το συμφέρον της Ινδίας είναι να βλέπει περισσότερα έργα όπως το λιμάνι του Colombo και λιγότερα έργα όπως του Hambantota. Εάν η Ινδία δεσμεύσει πιο ενεργά την Κίνα στους κανόνες της διαδρομής, η ικανότητά της να διαμορφώνει την OBOR θα είναι αναμφισβήτητα μεγαλύτερη.

Το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι ο ανταγωνισμός θα συνεχιστεί και θα σκληρύνει. Η δυναμική στη Νότια Ασία παίρνει όλο και περισσότερο μια μορφή μηδενικού αθροίσματος. Και με τις βελτιωμένες σχέσεις ΗΠΑ-Ινδίας και Κίνας-Πακιστάν να έχουν τεθεί απέναντι στην επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ-Πακιστάν και Κίνας-Ινδίας, η δυναμική αυτή ενισχύεται αμοιβαία. Πρόκειται για μια ανθυγιεινή τάση, δεδομένης της επείγουσας ανάγκης για μια καλύτερα οικονομικά ολοκληρωμένη περιοχή. Το έλλειμμα συνδεσιμότητας στη Νότια Ασία παραμένει σημαντικό: Η Διεθνής Τράπεζα εκτιμά ότι το ενδοπεριφερειακό εμπόριο αντιπροσωπεύει μόνο το 5% του συνόλου, σε σύγκριση με το 25% στη Νοτιοανατολική Ασία, το 35% στην Ανατολική Ασία και το 60% στην Ευρώπη, ενώ οι ενδοπεριφερειακές επενδύσεις είναι κάτω από το 1% συνολικά. Αν και στην Ανατολική Ασία, οι αντίπαλοι μπόρεσαν να διατηρήσουν αμοιβαία επωφελείς οικονομικές σχέσεις, στη Νότια Ασία, οι διχόνοιες επί της ασφαλείας έχουν εμποδίσει το εμπόριο και τις επενδύσεις. Τα εξωτερικά μέρη, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας, εξακολουθούν να έχουν συμφέρον να ελαφρύνουν το πρόβλημα αυτό αντί να επιτρέψουν στα οικονομικά της περιοχής να μετατραπούν σε επέκταση των πολιτικών και στρατιωτικών αντιπαραθέσεων. Το παράθυρο για τον σκοπό αυτό πλέον κλείνει.