Η ευρωπαϊκή οικονομική κρίση και η Γερμανία

Ωστόσο, μέσω αυτής της μεθόδευσης βλέπουμε ότι προσεγγίζονται καταστάσεις που ο Halford Mackinder είχε περιγράψει έναν αιώνα νωρίτερα για την πολιτική που ακολουθούσε η Γερμανία. Ανάπτυξη και συσσώρευση οικονομικής ισχύος εις βάρος των άλλων, υποστήριξη των αρχών του διεθνούς εμπορίου και των ανοιχτών συνόρων για τις αγορές στο εξωτερικό, όχι όμως και για την εσωτερική αγορά στην οποία επιβάλλεται άτυπος πλέον προστατευτισμός (μέσω στοιχείων που θυμίζουν την αρχή της αυτάρκειας του Lebensraum), στοιχεία δηλαδή τα οποία οδήγησαν σε συγκρουσιακές καταστάσεις στο παρελθόν, ενώ στο παρόν έχουν ήδη οδηγήσει σε μεγάλες αντιδράσεις σε πολλές ευρωπαϊκές οικονομίες. Σύμφωνα με τον Heckser (1955), στο κλασικό του έργο για τον Μερκαντιλισμό, αυτός ορίζεται ως το σύνολο των οικονομικών και εμπορικών πολιτικών που υιοθετούνται από μια χώρα προκειμένου να εδραιώσει την πολιτική της ισχύ. Αυτή την μερκαντιλιστική πολιτική εντός της ΕΕ την έχουν καταδείξει και την κατακρίνουν ειδικοί όχι μόνον από άλλες χώρες, αλλά και από την ίδια την Γερμανία.

Ο καθηγητής Heiner Flashbek, (πρώην γενικός γραμματέας του γερμανικού Υπουργείου Οικονομικών και διευθυντής αργότερα της Συνδιάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη UNCTAD) αναφέρει σχετικά ότι η πολιτική αυτή στην τρέχουσα συγκυρία είναι καταδικασμένη να αποτύχει παρασέρνοντας μαζί της και το συνολικό ευρωπαϊκό εγχείρημα [3]. Ωστόσο, ο γερμανικός μερκαντιλισμός δεν είναι φαινόμενο που αναβίωσε με την τρέχουσα οικονομική κρίση, αλλά ήταν πάντοτε παρών ακόμα και στις δεκαετίες του 1970 και του 1980 όχι πολύ μακριά δηλαδή από το τέλος του Β’ Π.Π. Οι Ciocca και Vito Colonna (1981), Parboni (1980) και Cessaratto (2010) έχουν αναφερθεί στον στόχο του γερμανικού μερκαντιλισμού, μέσω ξένων επενδύσεων και επίτευξης εμπορικών πλεονασμάτων, να δημιουργήσουν μια ζώνη γερμανικής επιρροής και κυριαρχίας στην ανατολική και νότια Ευρώπη. Στο ίδιο πλαίσιο και ο Kindleberger (1976) είχε αναφερθεί στις γερμανικές πολιτικές που εν πολλοίς αντανακλούν την αρχή του «beggar thy neighbor» διαχρονικά.

-Το ξέσπασμα της χρηματοοικονομικής κρίσης στην Ευρώπη και οι επακόλουθες απώλειες κυριαρχίας-

Με το ξέσπασμα της κρίσης του 2008 τα ψέματα και οι ευσεβείς πόθοι έδωσαν τη θέση τους σε μια πραγματικότητα, η οποία ως απηνής ερινύα έφερε πολλές από τις χώρες της ευρωζώνης στο χείλος της οικονομικής κατάρρευσης. Η επακόλουθη στανηδόν αλλά και αναπόφευκτη εφαρμογή προγραμμάτων προσαρμογής με δυσβάσταχτους όρους κοινωνικής επιβάρυνσης συνοδευόταν, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, και από σταδιακή εκχώρηση κυριαρχίας, επίσημα νομισματικής και δημοσιονομικής, αλλά ανεπίσημα πολύ ευρύτερης. Στην περίπτωση της Ελλάδας συγκεκριμένα, το πρόγραμμα προσαρμογής ήταν και παραμένει ιδιαίτερα επώδυνο χωρίς ορατό τέλος, καθώς ο χειρισμός των δημοσιονομικών της χώρας επί σειρά δεκαετιών ήταν τραγικός, αφήνοντάς την παντελώς εκτεθειμένη και ευάλωτη σε κάθε είδους έξωθεν και έσωθεν παρέμβαση. Η δε εκχώρηση κυριαρχίας σε όλα τα επίπεδα είναι πλέον μνημειώδης, καθώς κατ’ ουσία η χώρα δεν δύναται πλέον να αποφασίζει για κανένα θέμα που σχετίζεται ακόμα και με την παραμικρή διάθεση πόρων.

-Οι γεωπολιτικές ευκαιρίες κυριαρχίας της Γερμανίας επί της Ε.Ε και οι επιπτώσεις-

Οι χώρες στις οποίες εφαρμόστηκαν τα προγράμματα προσαρμογής (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Κύπρος, Ελλάδα, και σε μικρότερο βαθμό Ισπανία, ενώ δυσοίωνο φαίνεται το μέλλον ακόμα και για χώρες όπως η Ιταλία και ίσως και αυτή η Γαλλία) εντοπίζονται γεωγραφικά κυρίως στις «απολήξεις» της Ευρώπης στις θάλασσες που την περιβάλλουν και αποτελούν κατεξοχήν χώρες ενταγμένες στο πλέγμα των θαλάσσιων δυνάμεων στο υπόδειγμα του Mackinder.

Ως συνδυαστικό αποτέλεσμα των παραπάνω κρίσιμων διεργασιών, δηλαδή αφενός του ιδιότυπου μερκαντιλισμού τον οποίο εφαρμόζει απαρέγκλιτα η γερμανική οικονομία ακόμα και εντός ενός καθεστώτος παγκοσμιοποίησης και ελεύθερου εμπορίου και αφετέρου της μη βέλτιστης λειτουργίας του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος με τρόπο όμως που ωφελεί πλέον μόνο μια μικρή ομάδα χωρών, έχει ουσιαστικά μεταφέρει μεγάλο μέρος της κυριαρχίας επί του συνόλου της ευρωπαϊκής ηπείρου σε κέντρα απόφασης στα οποία τον πρώτο λόγο έχει πλέον το Βερολίνο. Για να μεταφέρουμε αυτές τις εξελίξεις στο γεωπολιτικό επίπεδο, παρατηρείται εντέλει η αύξηση της ισχύος επηρεασμού και καθορισμού μεγάλου μέρους των εξελίξεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο από μια χώρα της οποίας η φύση είναι διττή, κατά τον Halford Mackinder, καθώς τα κέντρα αποφάσεώς της ανήκουν σαφώς στην Heartland ενσωματώνοντας πιθανόν και τον αντίστοιχο στρατηγικό προσανατολισμό.

Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση που συγκλόνισε συθέμελα το μεγαλύτερο μέρος των Δυτικών οικονομιών, λειτούργησε επαυξητικά της γεωπολιτικής ισχύος της Γερμανίας, φέρνοντας την πιο κοντά σε καταστάσεις ευρωπαϊκής κυριαρχίας. Και είναι αυτός ένας φόβος διάχυτος στο σύνολο των έργων του Mackinder, καθώς πλέον οι χερσαίες δυνάμεις (ένα αναπόσπαστο μέρος των οποίων αποτελεί σε μεγάλο βαθμό και η Γερμανία), διεκδικούν πλέον τον έλεγχο μεγάλου μέρους της ευρωπαϊκής ηπείρου, ενώ είναι εμφανέστατες και οι τάσεις σύσφιγξης των σχέσεων και εναρμόνισης συμφερόντων και προτεραιοτήτων μεταξύ των σημαντικότερων από αυτών και της Γερμανίας (βλ. στην συνέχεια) [4]. Αποτελεί δε νοητικό πειρασμό στον οποίο κάποιος δύσκολα αντιστέκεται, ο συσχετισμός της ιδιαίτερα άκαμπτης στάσης της Γερμανίας απέναντι στην Ελλάδα και τα οικονομικά της προβλήματα (και παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις των ΗΠΑ προς την Γερμανία για αλλαγή στάσης) κατά την διάρκεια των τελευταίων 7 ετών και της αναφοράς που κάνει ο Mackinder για την Ελλάδα, όπου αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι η κατοχή της Ελλάδας από μια χερσαία δύναμη θα αποτελούσε πιθανόν το γεγονός που θα σηματοδοτούσε την κυριαρχία επί της παγκοσμίου νήσου [5].