Το γεωπολιτικό «τετράγωνο» ΗΠΑ-Ρωσίας-Ιράν-Σ. Αραβίας

Το μεγαλύτερο λάθος των ΗΠΑ έναντι της παρούσας αιγυπτιακής κυβέρνησης, που επιχειρεί να επιδιορθώσει η κυβέρνηση Trump [23], είναι ότι φάνηκε πρόθυμη να ακολουθήσει μια πολιτική συγκατάνευσης έναντι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και της προεδρίας Morsi και ότι -ακόμη χειρότερο- όταν ο Morsi ανετράπη από την αντεπανάσταση του στρατηγού al-Sissi, η Ουάσινγκτον και πολλοί Ευρωπαίοι σύμμαχοί της απέφυγαν επί μακρόν να νομιμοποιήσουν και να στηρίξουν διπλωματικά το νέο καθεστώς [24]. Οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η μεγάλη πλειοψηφία των ευρωπαϊκών κρατών ομοθυμαδόν καταδίκασαν την αντεπανάσταση του Ιουλίου 2013 και απείχαν ή σκοπίμως «σνόμπαραν» την τελετή αναγόρευσης του στρατηγού al-Sissi στην Προεδρία της Αιγύπτου τον Ιούνιο του 2014. Ένας από τους βασικούς λόγους για την άνθιση της τριμερούς συνεργασίας Ελλάδος-Κύπρου-Αιγύπτου είναι ότι η Αθήνα και η Λευκωσία επέλεξαν επιτυχώς να διαφοροποιήσουν εγκαίρως την στάση τους υπέρ της κυβέρνησης Sissi [25] συνειδητοποιώντας ενδεχομένως την ένταση και το βάθος της στρατηγικής συνεννόησης και σύμπραξης που χαρακτήρισε και χαρακτηρίζει την ιδεολογική και γεωπολιτική συμμαχία ανάμεσα στον Erdogan και τις δυνάμεις της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο, την Λιβύη και την Συρία [26].

Ο Αμερικανός πρόεδρος, Μπαράκ Ομπάμα, χαιρετά τον πρωθυπουργό του Ιράκ, Nuri al-Maliki, μετά από συνάντηση με δημοσιογράφους μετά την συνάντησή τους στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου, στην Ουάσινγκτον, την 1η Νοεμβρίου 2013. REUTERS/Jonathan Ernst
---------------------------------------------------------------------------------------

Υπό το αυτό το πλαίσιο δεν θα έπρεπε να προκαλεί έκπληξη το γεγονός, όπως εύστοχα σημειώνει και ο Henry Kissinger, ότι η παρούσα αιγυπτιακή κυβέρνηση είναι συνειδητά «απομακρυσμένη από μια ιστορική συμμαχία με την Αμερική, προτιμώντας μεγαλύτερη ευχέρεια χειρισμών» [27]. Υπό αυτό το πρίσμα δεν θα πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι βασικοί αμυντικοί εταίροι της Αιγύπτου δεν είναι πλέον οι ΗΠΑ αλλά πρωτίστως η Γαλλία και δευτερευόντως η Ρωσία [28]. Δεν είναι επίσης τυχαίο το ότι οι βασικοί οικονομικοί και ενεργειακοί αρωγοί της δοκιμαζόμενης αιγυπτιακής οικονομίας κατά την περίοδο 2013-2015 δεν ήταν οι «αμέτοχες» ΗΠΑ αλλά οι πετρελαϊκές μοναρχίες της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ) και του Κουβέϊτ, που φοβούνταν τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και την εξάπλωση της επιρροής της στον Περσικό Κόλπο με επίνειό της το Κατάρ.

Τα κράτη αυτά, υπό την καθοδήγηση της Σαουδικής Αραβίας, εξέλαβαν την «εγκατάλειψη» του Mubarak από τις ΗΠΑ ως κακό προάγγελο για την αξιοπιστία που θα είχε η αμερικανική εγγύηση ασφαλείας για τα ίδια σε περίπτωση ανάγκης, ιδίως εάν αυτή η ανάγκη ελάμβανε τη μορφή μιας γενικευμένης εξέγερσης. Η «αδιαφορία» του Obama για την τύχη του Mubarak και η μη-καταδίκη των κινημάτων διαμαρτυρίας του αραβικού πολιτικού ακτιβισμού, ερμηνεύθηκε από τις αραβικές μοναρχίες του Κόλπου και κυρίως το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας [29], ως ανατροπή ή αμφισβήτηση της διακήρυξης του προέδρου Reagan τον Απρίλιο του 1981, η οποία επεξέτεινε την εφαρμογή του Δόγματος Carter και σε δυνητικές απειλές που θα μπορούσαν να ανατρέψουν τα βασιλικά καθεστώτα εκ των έσω [30].

Η ΣΚΛΗΡΗ ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ Σ. ΑΡΑΒΙΑΣ

Όταν αυτές οι απειλές ενσαρκώθηκαν μέσα από τις διαμαρτυρίες της σιιτικής μειονότητας στην Ανατολική επαρχία της Σαουδικής Αραβίας [31] και της σιιτικής πλειονότητας στο Μπαχρέιν τον Φεβρουάριο-Μάρτιο 2011, η αντίδραση του Ριάντ και του Άμπου Ντάμπι ήταν ακαριαία διευκολύνοντας, μέσα από την κινητοποίηση 4.500 ανδρών της Peninsula Shield Force (PSF), τo καθεστώτος Al-Khalifa να καταστείλει με στρατιωτικά μέσα την γενικευμένη σιιτική εξέγερση, τη μοναδική σιιτική εξέγερση της αραβικής «άνοιξης». Ήταν η πρώτη φορά που οι δυνάμεις της PSF, του στρατιωτικού δηλαδή βραχίονα του Gulf Cooperation Council (GCC) κινητοποιήθηκαν για να αντιμετωπίσουν μια εσωτερική απειλή που απειλούσε την επιβίωση ενός από τα κράτη-μέλη του οργανισμού, ο οποίος συστήθηκε το 1981 για να συσπειρώσει τις μοναρχίες του Κόλπου από την απειλή του επαναστατικού Ιράν.

Ενδεχόμενη ανατροπή της εξαρτώμενης από το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας δυναστείας των al-Khalifa, θα έφερνε στην εξουσία την σιιτική πλειοψηφία δημιουργώντας μετά το Ιράκ, την Συρία και τον Λίβανο, το τέταρτο αραβικό κράτος που θα συμμετείχε, υπό την ηγεσία αν όχι ποδηγέτηση της Τεχεράνης, στον σιιτικό άξονα, υποδαυλίζοντας την ένταση ανάμεσα στο Ριάντ και την σιιτική μειονότητα της Ανατολικής επαρχίας της Σαουδικής Αραβίας. Για να εξουδετερώσει εν τη γενέσει του αυτόν τον κίνδυνο, το Ριάντ δεν δίστασε με την βοήθεια των ΗΑΕ να υλοποιήσει την πρώτη αντεπαναστατική επέμβαση των καθεστωτικών δυνάμεων, παράδειγμα που θα ακολουθηθεί -τηρουμένων των αναλογιών- από τον αιγυπτιακό στρατό και το μεγάλο μέρος της αιγυπτιακής κοινωνίας τον Ιούλιο του 2013 [32]. Το γεγονός μάλιστα ότι από την επέμβαση στο Μπαχρέϊν το 2011 απείχαν το Κατάρ, το Ομάν και το Κουβέϊτ, δηλαδή τα μισά μέλη του GCC, αποτέλεσε προάγγελο της ενδοαραβικής ρήξης που ξέσπασε μεταξύ του Κατάρ και του φιλο-σαουδαραβικού συνασπισμού το 2014 και το 2017, με επίκεντρο την τουρκο-καταρινή συμμαχία με τις δυνάμεις της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.