Η στρατηγική επιλογή της αποτροπής έναντι της αναθεωρητικής Τουρκίας

Δεν πρέπει επ’ ουδενί να αγνοούνται δύο σημαντικά στοιχεία που δύνανται να αποβούν καθοριστικά στην αποτρεπτική προσπάθεια: α) Η θεωρία της Αποτροπής βασίζεται στον ορθολογισμό των δρώντων και β) Το υπέρογκο κόστος μιας αναθεωρητικής ενέργειας δύναται να καταστεί αποδεκτό για τον επιβουλέα αν τίθεται θέμα επιβίωσης (survival) του καθεστώτος ή του κράτους του ή αν το κόστος της αδράνειας (cost of inaction) υπερβαίνει το κόστος μιας επιθετικής κίνησης [22].

Ως εκ τούτου, δεν θα πρέπει να παραγνωριστεί πως η τουρκική ηγεσία, προεξάρχοντος του Ταγίπ Ερντογάν, διακατέχεται από το λεγόμενο Σύνδρομο των Σεβρών. Ο ίδιος θεωρεί ότι στην παρούσα συγκυρία διακυβεύεται το μέλλον του αλλά και η θέση της Τουρκίας σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο (ειδικά ως προς αυτό, υποστηρίζεται από σύσσωμο το τουρκικό πολιτικό σύστημα) και έχει καταστήσει το Αιγαίο, την Θράκη και την Κύπρο ως ενιαίο πεδίο όπου διακυβεύονται ζωτικά τουρκικά συμφέροντα, με ό,τι σημαίνει αυτό για τις προθέσεις του και τα περιθώρια υποχωρήσεων της τουρκικής πλευράς.

Ελικόπτερα του τουρκικού στρατού συμμετέχουν σε γυμνάσια με πραγματικά πυρά κατά την διάρκεια της στρατιωτικής άσκησης EFES-2018, κοντά στο λιμάνι της Σμύρνης, στις 10 Μαΐου 2018. REUTERS/Osman Orsal
------------------------------------------------------------------------------

Η όποια αποτρεπτική προσπάθεια της χώρας, ιδωθείσα απλουστευτικά και χωρίς επεξεργασμένο σχέδιο με εναλλακτικά σενάρια, μη ενταγμένη σ’ ένα συνολικό στρατηγικό σχέδιο αντιμετώπισης της τουρκικής απειλής από το σύνολο του συστήματος εθνικής ασφάλειας μπορεί να οδηγήσει την χώρα σε επικίνδυνες ατραπούς.

Η Ελλάδα οφείλει να υιοθετήσει μια στρατηγική κατεύθυνση που να επενδύει αφενός στην λογική της Αποτροπής δια της Άρνησης (Deterrence by Denial) μεταθέτοντας διαρκώς στην Τουρκία το δίλημμα της επιλογής κλιμάκωσης, αποφεύγοντας το ενδεχόμενο τετελεσμένων εις βάρος της. Όμως, αυτή η προσπάθεια δεν μπορεί να ιδωθεί σ’ ένα μονοδιάστατο δογματικό πλαίσιο (one size fits all) αντιθέτως, η Αποτροπή δια της Άρνησης πρέπει να λογίζεται ως μέρος μιας συνολικής συνεκτικής στρατηγικής προσέγγισης για την αντιμετώπιση της αναθεωρητικής Τουρκίας με καθολικό τρόπο διαχείρισης (whole of government approach) και επιμέρους στρατηγικές αλληλοσυνδεόμενες με την Υψηλή Στρατηγική της χώρας. Έννοιες όπως η Αντι-πρόσβαση /Άρνηση πρόσβασης σε Περιοχή (Anti access, area denial) [23], η Αποτροπή στον Κυβερνοχώρο (Cyberdeterrence)[24], ή η Διαχωρική Αποτροπή (Cross domain deterrence) [25] θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο ενδελεχούς επεξεργασίας και να ενταχθούν ως δυνητικές επιλογές στην «φαρέτρα» του ελληνικού κράτους.

Η αποτελεσματικότητα της ελληνικής αποτρεπτικής στρατηγικής θα κριθεί στο κατά ποιο βαθμό θα αποφύγει την εσκεμμένη χειραγώγηση του ορίου (thresholds manipulation) που διέπει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ήτοι κατά πόσον η Ελλάδα θα καταστεί ανθεκτική (resilient) και θα αποκρούσει (push back) την συνδυαστική στρατηγική αιφνιδιασμού προς επίτευξη τετελεσμένων (fait accompli) της τουρκικής πλευράς.

Σε μια μεταβατική χρονική περίοδο όπου κυριαρχεί η αστάθεια του διεθνούς συστήματος και διάφορες ανακατατάξεις λαμβάνουν χώρα σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, σημαίνοντα και ουσιαστικό ρόλο στην εθνική προσπάθεια αντιμετώπισης της τουρκικής απειλής θα διαδραματίσει η εξωτερική εξισορρόπηση (οι υφιστάμενες συμμαχίες και τα διεθνή και τα περιφερειακά ερείσματα έπειτα από διαρκείς και συστηματικές διπλωματικές πρωτοβουλίες στην βάση της ορθής ανάγνωσης του διεθνούς και περιφερειακού περιβάλλοντος) σε συντονισμό με την αμυντική/αποτρεπτική στρατηγική (εσωτερική εξισορρόπηση).

Σαφώς, όμως, θα χρειαστεί μια δομή εθνικής ασφάλειας (National Security Structure) προσαρμοσμένη στα δεδομένα του 21ου αιώνα για να απαντήσει στα εξής ερωτήματα:

A) Πώς θα συγκεράσει τις απαιτήσεις που προκύπτουν από τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και ανάγνωση του περιβάλλοντος απειλών (Grand Strategy) μ' αυτές που ανακύπτουν από τις βραχυπρόθεσμες απειλές (Emergent Strategy) (Διασύνδεση Στόχων και Μέσων); Ιδιαίτερα σ’ ότι αφορά την τουρκική απειλή, πώς θα συνδεθούν οι απαιτήσεις Άμεσης Αποτροπής (Direct-Immediate Deterrence) και Στρατηγικής Αποτροπής (Strategic Deterrence) συνδεόμενες με την ανάγκη Εκτεταμένης Αποτροπής (Extended Deterrence) – Περίπτωση Ασφάλειας της Κύπρου( Στρατηγική Συνεργασία Ελλάδας-Κύπρου).

Β) Πώς θα υπάρξει μια συνεκτική καθολική προσέγγιση (comprehensive approach) στην αντιμετώπιση όλου του φάσματος των απειλών και κινδύνων της εθνικής ασφάλειας, όπου η διυπηρεσιακή συνεργασία, ο συντονισμός και η συμπερίληψη του ανθρώπινου δυναμικού απ’ όλο το φάσμα της κυβέρνησης προκρίνονται έναντι της αποσπασματικής μονοδιάστατης αντιμετώπισης από μεμονωμένα υπουργεία; Ιδιαιτέρως δε σ’ ότι αφορά την διοχέτευση ξεκάθαρου και αξιόπιστου μηνύματος προς πάσα κατεύθυνση λειτουργώντας αποτελεσματικά έναντι των Τουρκικών Ψυχολογικών Επιχειρήσεων Παραπλάνησης-απόρροια του δόγματος Ερντογάν που δίνει έμφαση στην Αιχμηρή Ισχύ;

Γ) Πώς θα εμπεδώνεται και θα διευκολύνεται η απρόσκοπτη ροή των πληροφοριών (των επεξεργασμένων και ορθών πληροφοριών) σ’ όλο το θεσμικό σύστημα και με ποια μεθοδολογικά εργαλεία θα επιτυγχάνεται η έγκαιρη προειδοποίηση (early warning), η ορθή εκτίμηση της απειλής (Foresight), και η επίγνωση της κατάστασης (Situational Awareness);

Σε ό,τι αφορά την Τουρκία θα πρέπει να δημιουργηθεί μια «τράπεζα δεδομένων» για την γείτονα που θα περιλαμβάνει επεξεργασία πληροφοριών πλήρους φάσματος (full spectrum information).