Θα επικρατήσει το κέντρο στις ισπανικές εκλογές;

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η αυξανόμενη πόλωση και η εκλογή του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ έχουν καταστήσει συνηθισμένους τους θρήνους περί εξαφάνισης [2] του πολιτικού κέντρου. Και στην Ισπανία, η πολιτική πόλωση έχει γίνει ένα σοβαρό πρόβλημα, ιδιαίτερα μετά την καταλανική κρίση του 2017. Αυτή ήταν η σοβαρότερη πολιτική κρίση της Ισπανίας μετά την κατάρρευση της δικτατορίας του Φράνκο στα μέσα της δεκαετίας του '70, η οποία βύθισε την χώρα σε μια αβέβαιη δημοκρατική μετάβαση. Ήταν επίσης το πιο πολωμένο γεγονός εδώ και δεκαετίες. Με τις πρώτες γενικές εκλογές από τότε που ξέσπασε η κρίση να λαμβάνουν χώρα αυτή την Κυριακή, λοιπόν, θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι οι προοπτικές μιας κεντρώας νίκης θα ήταν θλιβερές. Ωστόσο, αυτό δεν συμβαίνει.

Ο Ισπανός πρωθυπουργός Pédro Sánchez του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (PSOE) και ο Albert Rivera του Ciudadanos πριν από μια τηλεοπτική συζήτηση στο Sebastian de los Reyes έξω από την Μαδρίτη, τον Απρίλιο του 2019. JUAN MEDINA / REUTERS
------------------------------------------------------------------------

Παρόλο που η καταλανική κρίση τροφοδότησε τον εξτρεμισμό σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα, ταυτόχρονα απελευθέρωσε μια χειροπιαστή επιθυμία για πολιτική μετριοπάθεια μέσα στο εκλογικό σώμα και [μια επιθυμία] να κρατηθούν σε απόσταση εκείνες οι δυνάμεις που εμπορεύονται τον ριζοσπαστισμό. Αυτό, σε συνδυασμό με ένα όλο και πιο κατακερματισμένο κομματικό σύστημα, δίνει στον κεντρισμό (centrism) μια πραγματική ευκαιρία να κυριαρχήσει μετά τις 28 Απριλίου.

Η ΚΕΝΤΡΩΑ ΕΛΠΙΔΑ

Κρίνοντας τουλάχιστον από τις σελίδες της κορυφαίας ισπανικής εφημερίδας El País, ο πιο πολυσυζητημένος πιθανός κεντρώος συνασπισμός είναι η συνένωση του Ισπανικού Εργατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος ή PSOE, του κόμματος που κατέχει σήμερα την εξουσία, και είναι μπροστά στις δημοσκοπήσεις με περίπου 30% των ψήφων, και του Ciudadanos [3], ή «Πολίτες», ενός σχετικά νέου κεντροδεξιού κόμματος που βρίσκεται στην τρίτη θέση στις δημοσκοπήσεις με ποσοστό 16%. Ιδρυμένο στην Βαρκελώνη το 2006 με μια πλατφόρμα κατά της διαφθοράς, το Ciudadanos είναι σήμερα πιο γνωστό για την αντίθεσή του στην καταλανική ανεξαρτησία. Προερχόμενη από ένα καταλανικό κόμμα, αυτή η αντιπολίτευση έκανε αγαπητό το Ciudadanos στους Ισπανούς που εκτιμούν την εθνική ενότητα πάνω από οποιοδήποτε άλλο πολιτικό ζήτημα. Πράγματι, το Ciudadanos προκαλεί επί του παρόντος το Λαϊκό Κόμμα ή PP, το οποίο έρχεται δεύτερο στις δημοσκοπήσεις με 20% των ψήφων, ως το κορυφαίο δεξιόστροφο κόμμα της Ισπανίας.

Σύμφωνα με την El País, η συλλογική ψήφος PSOE/Ciudadanos, σε συνδυασμό με την ψήφο της Compromís, μιας περιφερειακής συμμαχίας προοδευτικών κομμάτων που υποστηρίζει το PSOE, θα μπορούσε να καταλάβει τουλάχιστον 180 έδρες. Αυτό θα αρκούσε για να ικανοποιήσει το απαιτούμενο κατώτατο όριο των 176 εδρών στο Κογκρέσο των Βουλευτών για να σχηματιστεί μια κυβέρνηση χωρίς την στήριξη αυτονομιστικών κομμάτων είτε από την Καταλονία είτε από την Χώρα των Βάσκων.

Στην προσπάθεια προς τον κεντρισμό συμβάλλει και ο κατακερματισμός του συστήματος του ισπανικού πολιτικού κόμματος. Αυτό που κάποτε ήταν ένα σταθερό δικομματικό σύστημα έχει διασπαστεί σε όχι λιγότερα από πέντε κόμματα με εθνική εμβέλεια. Με κάθε διαδοχική εκλογή, γίνεται όλο και πιο δύσκολο για την Ισπανία να σχηματίσει κυβερνητικό συνασπισμό. Το 2015, κανένα κόμμα δεν κατάφερε να συγκροτήσει μια κυβέρνηση, αναγκάζοντας επαναληπτικές εκλογές το 2016. Αυτό άφησε την χώρα χωρίς κυβέρνηση για σχεδόν έναν χρόνο. Αν οι βασικές προβλέψεις [4] είναι σωστές, οι εκλογές αυτής της Κυριακής θα μπορούσαν να έχουν παρόμοιο αποτέλεσμα, καθώς κανένας συνασπισμός που αποτελείται από αποκλειστικά αριστερά ή δεξιά κόμματα δεν θα έχει αρκετές κοινοβουλευτικές έδρες για να σχηματίσει μια δική του κυβέρνηση.

ΜΙΑ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ

Αλλά τα εκλογικά μαθηματικά είναι μόνο η αρχή της ιστορίας. Αναμφίβολα, ο κυριότερος καταλύτης πίσω από την άνοδο του κεντρισμού στην Ισπανία είναι η καταλανική κρίση, η οποία κορυφώθηκε τον Οκτώβριο του 2017, όταν η κυβέρνηση της περιοχής διοργάνωσε δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία, για το οποίο το ισπανικό συνταγματικό δικαστήριο είχε ήδη αποφανθεί ότι είναι αντισυνταγματικό. Αφότου η περιοχή ανακήρυξε την ανεξαρτησία της μετά το δημοψήφισμα, η διοίκηση του συντηρητικού πρωθυπουργού Mariano Rajoy απάντησε αναστέλλοντας την χάρτα αυτονομίας της Καταλονίας και επιβάλλοντας άμεση διακυβέρνηση από τη Μαδρίτη. Η αυτονομία αποκαταστάθηκε τον Μάιο του 2018, μετά την διεξαγωγή νέων περιφερειακών εκλογών. Έκτοτε, οι Καταλανοί αυτονομιστές ήταν ένα αγκάθι στο πλευρό κάθε άλλης πολιτικής ομάδας στην Ισπανία, ειδικά της κυβέρνησης Sánchez, η οποία απέκτησε την εξουσία μόλις τον περασμένο Ιούνιο. Ο Pédro Sánchez αντικατέστησε τον Rajoy μετά την αναγκαστική έξοδο του τελευταίου από την θέση του με ψήφο μη εμπιστοσύνης που προήλθε από κατηγορίες διαφθοράς.

Τον περασμένο μήνα οι Καταλανοί βουλευτές στη Μαδρίτη έριξαν την κυβέρνηση του Sánchez, με το να συνταχθούν με την δεξιά αντιπολίτευση για καταψηφίσουν τον κρατικό προϋπολογισμό της κυβέρνησης. Οι Καταλανοί, που είχαν ήδη αναστατώσει τη Μαδρίτη για τις δίκες των αρχιτεκτόνων του παράνομου δημοψηφίσματος με την κατηγορία της απόσχισης, της προδοσίας και της κατάχρησης δημόσιων κονδυλίων, προέβησαν σε αντίποινα [5] ενάντια στην απροθυμία του Sánchez να υποστηρίξει ένα επίσημο δημοψήφισμα για ανεξαρτησία. Η κίνησή τους στο Κοινοβούλιο, η οποία έλαβε χώρα παρά την προθυμία του Sánchez να διαπραγματευτεί με τους Καταλανούς αυτονομιστές για την επέκταση της αυτονομίας τους από τη Μαδρίτη, σε αντίθεση με την διοίκηση του Rajoy, ανάγκασε τον Sánchez να ζητήσει πρόωρες εκλογές.

Ένας κεντρώος συνασπισμός που θα έφερνε μαζί το PSOE και το Ciudadanos θα τερμάτιζε την εξάρτηση του PSOE από τα αυτονομιστικά κόμματα για να κρατήσει την εξουσία στη Μαδρίτη. Θα επέτρεπε επίσης στην Ισπανία να επικεντρωθεί σε ζητήματα εκτός του αποσχιστικού, συμπεριλαμβανομένου του να διαδραματίζει σημαντικότερο ρόλο μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά είναι εξίσου σημαντικό το ότι ένας κεντρώος συνασπισμός θα μείωνε την επιρροή των πολιτικών κομμάτων στα άκρα της αριστεράς και της δεξιάς, για τα οποία δεν αποτελεί έκπληξη ότι υιοθετούν θέσεις σχετικά με την καταλανική ανεξαρτησία που βρίσκονται σε αντίθεση με την κύρια πολιτική τάση. Στην άκρα αριστερά βρίσκεται το λαϊκιστικό Podemos («Μπορούμε»), το μόνο πολιτικό κόμμα που υποστηρίζει ένα δημοψήφισμα ανεξαρτησίας για την Καταλονία. Στην άκρα δεξιά είναι το νεόκοπο Vox [6], ένα κόμμα που είναι περισσότερο γνωστό για την ακραία αντιμεταναστευτική πολιτική του, με προτάσεις όπως η απαγόρευση της διδασκαλίας του Ισλάμ στα δημόσια σχολεία και η απέλαση όλων των χωρίς έγγραφα μεταναστών.

Η δημοτικότητα του Vox, ωστόσο, προέρχεται κυρίως από τις ακραίες θέσεις του κόμματος στον καταλανικό σεπαρατισμό. Το Vox υποστηρίζει την πλήρη κατάργηση του συστήματος των περιφερειακών κυβερνήσεων που δημιούργησε η Ισπανία μετά το τέλος της δικτατορίας του Φράνκο και την πλήρη απαγόρευση των αυτονομιστικών κομμάτων. Αυτές οι θέσεις εξηγούν γιατί τα άλλα κόμματα αναφέρονται στο Vox ως «αντισυνταγματικό». Το Vox δημιούργησε αίσθηση στις εκλογές του περασμένου Δεκεμβρίου στη νότια περιοχή της Ανδαλουσίας, κερδίζοντας 12 έδρες στο ανδαλουσιανό κοινοβούλιο. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, στις επόμενες γενικές εκλογές, το Vox θα μπορούσε να κερδίσει μέχρι και το 10% των ψήφων. Αυτό θα σήμαινε την είσοδο, για πρώτη φορά στην περίοδο μετά τον Φράνκο, ενός ακροδεξιού κόμματος στο ισπανικό κοινοβούλιο.

ΤΑ ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ

Υπάρχουν πολλά εμπόδια για την ανάδυση μιας κεντρώας κυβέρνησης συνασπισμού, γι’ αυτό και δεν έχει συμβεί ακόμα. Κατά την διάρκεια του εκλογικού αδιεξόδου του 2015, το PSOE και το Ciudadanos δεν μπόρεσαν να ξεπεράσουν τις πολιτικές διαφορές τους για να σχηματίσουν κυβέρνηση. Παραδόξως, ένα βασικό σημείο της διαμάχης είναι αυτό που εξ’ αρχής οδηγεί στον κεντρισμό: Η Καταλονία. Το PSOE είναι ένας ιστορικός υπερασπιστής της αυτονομίας για τις αυτονομιστικές κοινότητες της Ισπανίας˙ πράγματι, το κόμμα έχει υποστηρίξει ιστορικά την ομοσπονδοποίηση της χώρας. Αυτές οι θέσεις βάζουν το κόμμα άμεσα σε αντίθεση με την ασυμβίβαστη σκληρή γραμμή του Ciudadanos κατά των Καταλανών αυτονομιστών. Ο πρόεδρος του Ciudadanos, Albert Rivera, έχει κατηγορήσει [7] τον Sánchez ότι δεν μπορεί να τύχει εμπιστοσύνης για να κάνει μια συμφωνία με τους Καταλανούς. Επιδιώκοντας να μετριάσει αυτές τις ανησυχίες, ο Sánchez τόνισε ότι δεν θα διστάσει να αναστείλει την χάρτα της αυτονομίας της Καταλονίας, όπως έκανε το 2017 η διοίκηση του Rajoy.

Μια συμμαχία PSOE/Ciudadanos δημιουργεί επίσης σημαντικούς πολιτικούς κινδύνους και για τα δύο κόμματα. Η προσέλκυση του Ciudadanos σε μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του PSOE θα φέρει καούρες στους Ισπανούς προοδευτικούς. Πολλοί στην αριστερά θεωρούν ως υπεύθυνες για την άνοδο του εθνικισμού [8] τα τελευταία χρόνια, την έντονη υπεράσπιση του Ciudadanos για την εθνική ενότητα, και την ευλάβειά του για τα εθνικά σύμβολα όπως η ισπανική σημαία. Πράγματι, για πολλούς Ισπανούς φιλελεύθερους το Ciudadanos δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα ισπανικό εθνικιστικό κόμμα. Από την άλλη πλευρά, για κάποιους που ανήκουν στο Ciudadanos, μια συνεργασία με το PSOE, ένα κατεστημένο κόμμα με μακρά ιστορία διαφθοράς και δυσάρεστης πολιτικής, θα ήταν προδοσία των ριζών του Ciudadanos ως κίνημα κατά του κατεστημένου και κατά της διαφθοράς.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Rivera έχει ήδη πει [9] ότι αποκλείει μια κυβέρνηση συνασπισμού με το PSOE. Αλλά αυτό θα μπορούσε να είναι μια πολιτική στάση απορρέουσα από τον άγριο εκλογικό ανταγωνισμό που κυριαρχεί στην ισπανική δεξιά, που τώρα είναι χωρισμένη σε τρία διαφορετικά κόμματα. Μετά τις εκλογές, ο Ριβέρα θα ήταν πιο ελεύθερος να διασκεδάσει μια συμμαχία με το PSOE -αν η απόφαση για να γίνει [μια τέτοια συμμαχία] παραμένει ακόμη δική του. Έχει αναφερθεί ότι εάν το PSOE κάνει στο Ciudadanos μια προσφορά για να σχηματίσουν κυβέρνηση, η επιχειρηματική κοινότητα [10] στη Μαδρίτη και την Βαρκελώνη θα ασκήσει τεράστια πίεση στο τελευταίο να δεχτεί την προσφορά και να προχωρήσει στην δουλειά τής διακυβέρνησης της Ισπανίας. Αυτό θα μπορούσε να συνεπάγεται την απομάκρυνση του Rivera από την ηγεσία του κόμματος υπέρ της Inés Arrimadas [11], επικεφαλής του Ciudadanos στην Καταλονία. Πιστεύεται ότι είναι πιο ενθουσιώδης για την ιδέα να συνεργαστεί με το PSOE και αποφασισμένη να αποτρέψει το Vox να εισέλθει στην κυβέρνηση.

Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΓΙΑ ΠΡΟΟΔΟ

Εάν επικρατήσει το κέντρο, θα ήταν ένα σπάνιο γεγονός στην πολιτική ιστορία της Ισπανίας. Λίγες χώρες είναι πιο διαβόητες για τον υπερβολικό κομματισμό τους από την Ισπανία, μια χώρα που ήταν στον εικοστό αιώνα συνώνυμη με τον εμφύλιο πόλεμο και την δικτατορία. Το κοντινότερο προηγούμενο για τον κεντρισμό στην Ισπανία είναι η σειρά κυβερνήσεων που εδραίωσαν την δημοκρατία μεταξύ 1977 και 1982, μετά την κατάργηση του καθεστώτος του Φράνκο. Αυτή η προσπάθεια ήταν υπό την ηγεσία της πλέον διαλυθείσας Ένωσης του Δημοκρατικού Κέντρου ή UCD. Το κόμμα, που ήταν ένας χαλαρός συνασπισμός δέκα συντηρητικών και φιλελεύθερων κομμάτων, εξαφανίστηκε γρήγορα και σύντομα αντικαταστάθηκε από το πιο ιδεολογικά καθαρό PSOE και το PP.

Παρόλα αυτά, η εμφάνιση μιας κεντρώας κυβέρνησης στην Ισπανία θα εναντιωνόταν στην δεξιά λαϊκιστική τάση που σάρωσε την Ευρώπη και την Αμερική στο μεγαλύτερο μέρος της τρέχουσας δεκαετίας. Σε αυτές τις περιόδους έντονης πολιτικής πόλωσης, ο κεντρισμός μπορεί να αποδειχθεί μια στρατηγική νίκης στις κάλπες. Τούτο είναι, στην πραγματικότητα, αυτό που δείχνουν οι αριθμοί. Πρόσφατες έρευνες [12] δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Ισπανών προτιμά μια «μετριοπαθή κυβέρνηση που θα σχηματίζεται από ένα σύμφωνο μεταξύ του PSOE και του Ciudadanos». Θεωρούν την κυβέρνηση αυτή ως τον καλύτερο τρόπο για να αποφευχθεί η διάλυση της χώρας, να διατηρηθεί η σημερινή οικονομική ανάκαμψη, και να προστατευθεί η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Σύντομα θα μάθουμε αν οι πολιτικοί θα ακούσουν τους ψηφοφόρους στην Ισπανία. Εάν δεν το κάνουν, θα επιβεβαιώσουν αυτό που μερικοί πολιτικοί επιστήμονες έχουν από καιρό υποψιαστεί: Ότι οι απλοί πολίτες είναι πιο μετριοπαθείς από τους επίδοξους ηγέτες τους.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/spain/2019-04-26/will-center-pre...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Democracy-Without-Justice-Spain-Pennsylvania/dp/0...
[2] https://www.brookings.edu/articles/the-disappearing-political-center-con...
[3] https://foreignpolicy.com/2018/06/05/why-spains-top-populist-is-a-centrist/
[4] https://elpais.com/politica/2019/04/03/actualidad/1554295033_268698.html
[5] https://www.nytimes.com/2019/02/25/opinion/spain-catalonia-election.html
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/spain/2019-02-11/far-right-popul...
[7] https://www.lavanguardia.com/politica/20181211/453506712274/albert-river...
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/spain/2018-02-05/why-spanish-nat...
[9] https://cronicaglobal.elespanol.com/politica/por-que-ciudadanos-decidido...
[10] https://cronicaglobal.elespanol.com/politica/presion-a-rivera-para-que-r...
[11] https://cronicaglobal.elespanol.com/politica/arrimadas-desmarca-rivera-v...
[12] https://www.granadahoy.com/opinion/editorial/pacto-mayoria-espanoles-qui...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition