Το σωφρονισμένο βασίλειο

Μια σειρά πρόσφατων σφαλμάτων εξωτερικής πολιτικής έβλαψε περαιτέρω την διεθνή θέση του βασιλείου. Η αδέξια κράτηση και εξαναγκαστική παραίτηση του Λιβανέζου πρωθυπουργού Σαάντ Χαρίρι σε ένα ταξίδι στην Σαουδική Αραβία στα τέλη του 2017 όχι μόνο γύρισε σαν μπούμερανγκ (ο λιβανέζικος λαός και οι ελίτ συμπαραστάθηκαν στον Χάριρι, ο οποίος αποκαταστάθηκε ταχέως μετά την επιστροφή του)˙ αποκάλυψε επίσης τα όρια των τραχιών προσπαθειών του βασιλείου να διαμορφώσει τις εσωτερικές πολιτικές στο Λεβάντε. Η ανθρωπιστική καταστροφή που προκλήθηκε από την υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας στρατιωτική επέμβαση που πραγματοποιήθηκε στην Υεμένη, προκάλεσε παγκόσμια καταδίκη, όπως και ο διάρκειας δύο ετών αποκλεισμός του Κατάρ, υπό την ηγεσία των Σαουδαράβων σε συνεργασία με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (United Arab Emirates, UAE). Η κριτική από το Κογκρέσο των ΗΠΑ, ειδικότερα, ήταν ασυνήθιστα έντονη, με πολλούς νομοθέτες των ΗΠΑ να αμφισβητούν τις πολιτικές και την ηγεσία του MBS.

Η ζημιά στην φήμη είχε αλυσιδωτές οικονομικές επιπτώσεις με τη μορφή του μειωμένου επενδυτικού ενθουσιασμού. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις στην Σαουδική Αραβία αυξήθηκαν από 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια το 2017 σε 3,2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2018, αλλά τα ποσά αυτά είναι πολύ χαμηλότερα από το ανώτατο σημείο ύψους 3,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2008, σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση Επενδύσεων των Ηνωμένων Εθνών. Οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου, σε συνδυασμό με το υπερβολικό κόστος του πολέμου στην Υεμένη -που εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 5 έως 6 δισεκατομμύρια δολάρια τον μήνα- πλήττουν επίσης τα οικονομικά του βασιλείου και η ενοχλητική υποστηριζόμενη από το Ιράν επίθεση σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας τον Σεπτέμβριο του 2019 εξέθεσαν την ευαλωτότητα της πετρελαϊκής βιομηχανίας και με τον τρόπο αυτό υποβίβασαν την αξία των μετοχών της Aramco.

ΜΙΑ ΝΕΑ ΥΦΕΣΗ (ΤΩΝ ΕΝΤΑΣΕΩΝ) ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ;

Η Σαουδική Αραβία φαίνεται πρόθυμη να αποφύγει περαιτέρω ζημιές, ιδίως στο εξωτερικό. Στην Υεμένη, το βασίλειο έχει αρχίσει να ψάχνει για μια διέξοδο, έχοντας συνειδητοποιήσει ότι η επέμβασή του, που προοριζόταν αρχικά να συγκρατήσει τους υποστηριζόμενους από το Ιράν Χούθι, μόνο ενίσχυσε την εξάρτηση των ανταρτών από την Τεχεράνη. Τον Νοέμβριο, οι Σαουδάραβες βοήθησαν να διαπραγματευθεί μια συμφωνία για να σταματήσουν οι μάχες μεταξύ αντιπάλων αντι-Χούθι φατριών- ένα πιθανό βήμα για μια ευρύτερη ειρηνευτική συμφωνία για τον τερματισμό της σύγκρουσης. Το Ριάντ διεξάγει επίσης άμεσες συνομιλίες με τους Χούθι, και τον Νοέμβριο ο αδελφός του ΜΒS, Χαλίντ Μπιν Σαλμάν, ταξίδεψε στο Ομάν, το οποίο από μακρού χρόνου ενεργούσε ως εκπρόσωπος των Houthi. Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι το Ριάντ είναι σοβαρό σχετικά με το να βρει μια διέξοδο από την σύγκρουση, υπό την προϋπόθεση ότι θα μπορεί να τερματίσει την εξάρτηση των Χούθι από το Ιράν και το Κατάρ, για τους οποίους οι Σαουδάραβες ισχυρίζονται ότι έχουν προετοιμάσει τους αντάρτες ως μια δύναμη πληρεξουσίων (proxy force).

Ομοίως, το λιώσιμο των πάγων με το Κατάρ δεν είναι πλέον αδιανόητο. Τον Ιούλιο του 2017, η Σαουδική Αραβία, μαζί με το Μπαχρέιν, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Υεμένη, διέκοψαν αιφνιδίως τους διπλωματικούς δεσμούς με το Κατάρ, επιμένοντας να τερματίσει την στήριξή του σε τρομοκρατικές ομάδες, να κόψει τους δεσμούς με το Ιράν, και να κλείσει το ενημερωτικό κανάλι Al Jazeera, μεταξύ άλλων αιτημάτων. Ωστόσο, ο αποκλεισμός αποδείχτηκε ένα ακόμη φιάσκο της εξωτερικής πολιτικής. Δυόμισι χρόνια μετά, το Κατάρ φαίνεται ότι έχει ξεπεράσει την κρίση και δεν έχει κάνει καμία παραχώρηση. Εν τω μεταξύ, η διαμάχη έχει κατακερματίσει το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (Gulf Cooperation Council, GCC), τον πολιτικό και οικονομικό οργανισμό των κρατών του Αραβικού κόλπου που δημιουργήθηκε το 1981 ως ανάχωμα ενάντια στο Ιράν. Και εδώ, επίσης, το Ριάντ έχει κάνει εσχάτως κινήσεις συμφιλίωσης. Το αποτέλεσμα, μεσοπρόθεσμα, ίσως να είναι μια συμφωνία μεταξύ των κρατών-μελών του GCC να μην παρεμβαίνουν το ένα στις εγχώριες υποθέσεις του άλλου, παρόμοια με αυτά που συμφώνησε το συμβούλιο το 2014 εν μέσω μιας παρόμοιας διαφοράς μεταξύ του Κατάρ και των γειτόνων του.

Όσο κι αν είναι αξιέπαινη η οποιαδήποτε απόπειρα αποκλιμάκωσης με τους Χούθι ή το Κατάρ, καμία συμφωνία δεν θα δώσει μια γρήγορη λύση στις εντάσεις στην περιοχή. Σε μια μεταπολεμική Υεμένη, η Σαουδική Αραβία θα χρειαστεί να διατηρήσει την ειρήνη ανάμεσα σε πολλές πολιτικές και φυλετικές ομάδες και να επενδύσει βαριά σε προσπάθειες ανοικοδόμησης προκειμένου να μειώσει την στρατολόγηση και την δύναμη κινητοποίησης τρομοκρατικών ομάδων όπως η Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) που έχουν ήδη κερδίσει ένα στήριγμα στην χώρα. Ομοίως, μόνο ο χρόνος και μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης θα αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη μεταξύ του Κατάρ, της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ.

Στο εγχώριο μέτωπο, δικαιολογείται ακόμη λιγότερη αισιοδοξία. Όπως έδειξε ένα πρόσφατο κύμα συλλήψεων δημοσιογράφων και διανοουμένων, η καταστολή του Ριάντ στην εσωτερική αντιπολίτευση συνεχίζεται αμείωτη. Το Vision 2030 του MBS -ο βασικός πυλώνας της ηγεσίας του- μπορεί να επιφέρει περαιτέρω οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, αλλά η πολιτική φιλελευθεροποίηση δεν συγκεντρώνει πιθανότητες.

Παρόλα αυτά, η προεδρία στο G-20 παρέχει στον MBS ένα άνοιγμα για να επανεξισορροπηθεί μακριά από τις πολιτικές αποφάσεις του παρελθόντος. Με το να χρησιμοποιήσει το G-20 ως φόρουμ για την συζήτηση της κλιματικής αλλαγής και της ανεργίας των νέων, αμφότερα κρίσιμα ζητήματα για τη Μέση Ανατολή, το βασίλειο θα μπορούσε να αναμορφωθεί αρκετά ώστε να βελτιώσει την διεθνή εικόνα του, και μια πιο συνετή εξωτερική πολιτική ίσως να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών -και να φέρει λίγη σταθερότητα στην περιοχή.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.