Η άλλη αντεπίθεση για να σωθεί η Ουκρανία

Το Σχέδιο Μάρσαλ έμεινε στην ιστορία ως ένα τεράστιο αμερικανικό πρόγραμμα που βοήθησε την Δυτική Ευρώπη να ανακάμψει μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως ήρθε μετά από μια μεγάλη πολυεθνική ανθρωπιστική προσπάθεια έκτακτης ανάγκης, υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία τροφοδότησε και φιλοξένησε εκατομμύρια πεινασμένους και εκτοπισμένους ανθρώπους στην Ευρώπη και την Ανατολική Ασία, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας. Για να εξασφαλίσει τη νίκη της ελευθερίας και να δώσει στους Ευρωπαίους ηγέτες ζωτικό ρόλο στην διαμόρφωση του μέλλοντός τους, το Σχέδιο Μάρσαλ συνέδεσε την αμερικανική βοήθεια, που δαπανήθηκε κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες για αγαθά προς παράδοση στην Ευρώπη, με τα ευρωπαϊκά σχέδια για πολιτική και οικονομική ανάκαμψη, μεταρρύθμιση, και συνεργασία.

Καθώς οι πύραυλοι πετούν και τα άρματα μάχης κυλούν, είναι φυσικό να δίνουμε λιγότερη προσοχή στην ανασυγκρότηση και την αποκατάσταση. Αλλά το πραγματικό κέντρο βάρους σε αυτόν τον πόλεμο είναι η οικονομική αντοχή και οι προοπτικές της Ουκρανίας, μαζί με την κλίμακα και την διάρκεια της εξωτερικής υποστήριξης. Στο εσωτερικό της Ουκρανίας, οι ανάγκες είναι επείγουσες. Θα χρειαστεί ακόμη χρόνος για να στηθεί ένα μαζικό πρόγραμμα, με μεγάλο ρόλο για τους Ευρωπαίους και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το σχέδιο Μάρσαλ χρειάστηκε έναν χρόνο για να μετατραπεί από λέξεις σε μια ομιλία σε επιχειρήσεις επί του πεδίου. Ανεξάρτητα από το αν οι μάχες έχουν σταματήσει, ένα νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανάκαμψης, με επίκεντρο την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, θα πρέπει να έχει τεθεί σε εφαρμογή μέχρι το 2024.

ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΥΡΩΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΝΤΙΜΕΤΡΑ

Η δικτατορία της Ρωσίας σχεδίαζε το πρόγραμμα της αυτοκρατορικής κατάκτησης ακόμη και όταν αποθήκευε τεράστια πλεονάσματα συναλλάγματος σε τράπεζες χωρών που τώρα συσπειρώνονται για να βοηθήσουν στην υπεράσπιση της Ουκρανίας. Μετά την εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022, οι χώρες αυτές πάγωσαν ή δέσμευσαν αμέσως τα περιουσιακά αυτά στοιχεία στην φάση των κυρώσεων που προσπαθούσαν να πείσουν τη Μόσχα να εγκαταλείψει τον επιθετικό της πόλεμο.

Εκείνη η φάση έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της. Δεν υπάρχει κανένα σενάριο στο οποίο η Ρωσία να πάρει πίσω τα χρήματά της, ενώ τα θύματά της θα μείνουν χωρίς αποζημίωση. Οι χώρες που δεσμεύουν τα περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσαν να αναβάλουν το πρόβλημα αυτό για μήνες ή χρόνια, καθώς η οικονομία της Ουκρανίας πεθαίνει. Αλλά μια τέτοια καθυστέρηση μόνο θα ενθάρρυνε την Ρωσία να συνεχίσει τον πόλεμό της τής ερείπωσης και να δοκιμάσει την αντοχή της Ουκρανίας.

Είναι καιρός να περάσουμε από τις κυρώσεις στα κρατικά αντίμετρα. Στην πραγματεία του [2] σχετικά με την ευθύνη του κράτους για παράνομες πράξεις, ο ακαδημαϊκός του διεθνούς δικαίου, James Crawford, περιέγραψε την επιβολή κυρώσεων ως «"μη φιλική" αλλά όχι παράνομη πράξη». Αντίθετα, έγραψε, ένα αντίμετρο «μπορεί να οριστεί ως πράξη μη συμμόρφωσης ενός κράτους με μια διεθνή υποχρέωση που οφείλει έναντι ενός άλλου κράτους ως απάντηση σε μια προηγούμενη παραβίαση του διεθνούς δικαίου από το εν λόγω άλλο κράτος ... . [Τα αντίμετρα] λαμβάνονται από κράτη που ενεργούν μόνα τους (ή μαζί με άλλα ομοϊδεατικά κράτη) για να επιδιώξουν την προστασία ή την εκπλήρωση διεθνών νομικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Τα μέτρα λαμβάνονται ως συνέπεια της άποψης του αντιδρώντος κράτους ότι το κράτος-στόχος έχει διαπράξει μια διεθνώς παράνομη πράξη».

Με άλλα λόγια, οι ληστές τραπεζών δεν θα πρέπει να περιμένουν από τις τράπεζες να τιμούν τις δικές τους ασφαλείς θυρίδες. Μόνο που σε αυτή την περίπτωση, οι τράπεζες είναι εθνικές κυβερνήσεις με δικαιοδοσία επί κρατικών λογαριασμών που κανονικά θα σέβονταν. Τα αντίμετρα είναι κρατικές πράξεις που αναστέλλουν αυτόν τον συνήθη σεβασμό, και όπως επισημαίνεται σε μια έκθεση [3] που δημοσιεύθηκε από το New Lines Institute for Strategy and Policy με συν-συγγραφέα έναν από εμάς (Zelikow), έχουν αναγνωριστεί εδώ και καιρό ως εξωδικαστικά μέσα αυτοβοήθειας στο διεθνές σύστημα. Εφόσον τα αντίμετρα είναι αναλογικά προς τις αδικίες, δεν απαιτούν δικαστικές ή διαιτητικές διαδικασίες για την εφαρμογή της αποζημίωσης.

Η Ρωσία έχει ήδη αρχίσει να χρησιμοποιεί κρατικά αντίμετρα, αλλά κατά της ιδιωτικής περιουσίας και κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Τον Απρίλιο του 2023, μέσω προεδρικού διατάγματος [4], η Ρωσία άρχισε να παίρνει πιο ανοιχτά τον έλεγχο των ξένων εταιρειών και των ιδιωτικών περιουσιακών στοιχείων επί των οποίων έχει δικαιοδοσία. Αυτό το διάταγμα, που εφαρμόστηκε πρώτα σε εταιρείες από την Φινλανδία και την Γερμανία, εξουσιοδοτεί την ρωσική κυβέρνηση να αρπάξει όλη την ιδιωτική περιουσία που ανήκει σε εταιρείες από χώρες που ορίζονται ως «μη φιλικές» επειδή εντάχθηκαν στο πάγωμα περιουσιακών στοιχείων, όπως έκαναν όλα τα κράτη της ΕΕ. Η Ρωσία έχει δικαιολογήσει αυτήν την πολιτική [5] με την γλώσσα των κρατικών αντιμέτρων, υποστηρίζοντας ότι αποτελεί «απάντηση στις επιθετικές ενέργειες μη φιλικών χωρών», όπως το έθεσε ένας εκπρόσωπος του Κρεμλίνου.

Όσοι αντιτίθενται στην επιθετικότητα της Ρωσίας θα πρέπει να προχωρήσουν σε δικά τους νόμιμα κρατικά αντίμετρα, αναστέλλοντας τις συνήθεις υποχρεώσεις τους έναντι των ρωσικών κρατικών λογαριασμών. Σε αντίθεση με την Ρωσία, οι κυβερνήσεις των G7 και άλλοι ομοϊδεάτες εταίροι δεν θα κυνηγούσαν την ιδιωτική περιουσία, εκτός εάν οι ιδιοκτήτες της ήταν υποκατάστατα του ρωσικού κράτους ή εάν ένα δικαστήριο είχε βρει την βάση για αστική ή ποινική κατάσχεση. Αλλά τα κράτη αυτά θα μετέφεραν ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία σε καταπιστευματικούς λογαριασμούς όχι για τον δικό τους πλουτισμό αλλά προς όφελος των θυμάτων της Μόσχας.