Η παγίδα της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας

Την Κυριακή 5/2 και την επομένη Κυριακή 12/2/2023, 561.000 Ελληνοκύπριοι (Ε/Κ) ψηφοφόροι, εξέλεξαν τον 8ο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας για μια θητεία πέντε ετών. Ο προερχόμενος από τον Δημοκρατικό Συναγερμό (ΔΗΣΥ) και Υπουργός Εξωτερικών από το 2018 έως το 2022, ανεξάρτητος υποψήφιος, Νίκος Χριστοδουλίδης, που είχε την στήριξη από το ΔΗΚΟ, το ΕΔΕΚ, την ΔΗΠΑ, και την Αλληλεγγύη, κατά τον Α' γύρο των προεδρικών εκλογών έλαβε την πρώτη θέση, με ποσοστό 32,04% των ψήφων, έναντι 29,6% του υποστηριζόμενου από το ΑΚΕΛ, Ανδρέα Μαυρογιάννη, που πήρε την δεύτερη θέση, ενώ στον Β' γύρο εξελέγη με 51,92% και ανακηρύχθηκε νέος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, διαδεχόμενος τον απερχόμενο Νίκο Αναστασιάδη, επικρατώντας του έτερου υποψηφίου, που έλαβε το 48,08% των ψήφων.

Ο Κύπριος πρόεδρος, Νίκος Χριστοδουλίδης, κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, στην Γεροσκήπου, κοντά στην Πάφο, στην Κύπρο, στις 12 Φεβρουαρίου 2023. REUTERS/Yiannis Kourtoglou
----------------------------------------------------------------------

Με το πέρας της εκλογών και μετά από εύλογο χρονικό διάστημα, αφού προέκυψε ο φονικός σεισμός που κόστισε στην κατοχική Τουρκία άνω των 45.000 ζωών, αναμένεται η επανεκκίνηση της διαδικασίας επίλυσης του Κυπριακού που είχε σταματήσει μετά την αποτυχία των συνομιλιών του Κραν Μοντανά το καλοκαίρι του 2017. Αναμένοντας την πολιτική του νέου ηγέτη της Κυπριακής Δημοκρατίας σχετικά με το Κυπριακό ζήτημα, πολλές είναι οι προκλήσεις που θα χρειαστεί να ξεπεράσει, ακόμα και στο εσωτερικό για να διασφαλίσει τα συμφέροντα του διεθνώς αναγνωρισμένου κράτους του, από την αρπακτική διάθεση της Τουρκίας.

ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΕΟ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Το μεγάλο ερώτημα είναι αν ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης θα συνεχίσει την απαρέγκλιτη υποστήριξη της καταστρεπτικής λύσης για την κρατική υπόσταση του δεύτερου ελληνικού κράτους της Μεσόγειου, δηλαδή αυτήν της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ) και την συνεπακόλουθη πολιτική ισότητα των δυο κοινοτήτων, που εξισώνει την Ελληνοκυπριακή πλειοψηφία με την τουρκοκυπριακή μειοψηφία ή θα αλλάξει θέση. Ένας λόγος για αλλαγή, έστω μερικώς, της επίσημης θέσεως του νέου ηγέτη, θα ήταν η βοήθεια από το ΔΗΣΥ, το κόμμα από το οποίο προέρχεται και που πλέον βρίσκεται σε κρίση, καθώς ο υποψήφιος που υποστήριξε για την Προεδρία, ο Αβέρωφ Νεοφύτου, ήρθε τρίτος στον Α' γύρο με ποσοστό 26,11%. Το ΔΗΣΥ εκτός από κατηγορίες που το αφορούν για διαφθορά, αγωνίζεται για να κρατήσει στις τάξεις του το σκληρό δεξιό και «εθνικόφρον» κομμάτι του πολιτικού ακροατηρίου του, παρουσιάζοντας διαρροές προς τους ακροδεξιούς του Εθνικού Λαϊκού Μετώπου (ΕΛΑΜ). Είναι γεγονός πως την αύξηση του ποσοστού του ΕΛΑΜ δεν επιθυμούν οι περισσότεροι στην Μεγαλόνησο, αφού αυτό είχε σχέσεις με τη ναζιστική Χρυσή Αυγή (ιδρύθηκε το 2008 και αρχικά επιχειρήθηκε να εγγραφεί στο μητρώο κομμάτων του Υπουργείου Εσωτερικών ως «Χρυσή Αυγή-πυρήνας Κύπρου») κερδίζοντας ψήφους λαϊκίζοντας, για θέματα όπως το Μεταναστευτικό [1].

Ο νέος Πρόεδρος άλλωστε έχει να αντιμετωπίσει πλείστα προβλήματα σε όλους τους τομείς που ταλανίζουν την Κυπριακή Δημοκρατία, όπως την πίεση στην οικονομία, με τον πληθωρισμό να καλπάζει όπως και σε όλες της χώρες της Ευρώπης λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, το μεταναστευτικό που γίνεται ολοένα διογκούμενο, και την διαφθορά που μαστίζει τον κρατικό μηχανισμό. Με το Κυπριακό να παραμένει σε τέλμα, δεν θα πρέπει να αποκλείεται ότι τα προβλήματα θα πιέσουν τον πρόεδρο Χριστοδουλίδη σε τέτοιο βαθμό ώστε να κάνει υποχωρήσεις στο εθνικό θέμα. Σε αυτό το πλαίσιο δεν θα πρέπει να αποκλείονται και ψευδείς κατηγορίες εις βάρος του για «ρωσοφιλία». Από την άλλη, πολλοί καταξιωμένοι αναλυτές υποστηρίζουν πως αν ο νέος Πρόεδρος συνεχίσει την διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού όπως αυτή σταμάτησε στο Κραν Μοντανά, θα αποτελέσει μοιραίο πολιτικό λάθος του, ήδη από την αρχή της θητείας του. Για αυτό η κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας θα κρίνει πολλά και για το μέλλον της διαδικασίας λύσης.

Επίσης, πολλά θα κρίνει η συνεργασία του νέου Προέδρου με τον νέο αρχηγό του ΔΗΣΥ, καθώς και η συνέχεια της υποστήριξής του από τα κόμματα που του συμπαραστάθηκαν στις εκλογές, παράλληλα με τον περιορισμό του επικίνδυνου ΕΛΑΜ. Η πάντα δεδομένη εσωτερική πίεση που θα ασκηθεί στον πρόεδρο Χριστοδουλίδη για να αποδεχθεί την Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία και το πολιτικό κλίμα στην Μεγαλόνησο με τον Νεοφύτου (απερχόμενο αρχηγό του ΔΗΣΥ) να τον εχθρεύεται ανοικτά, δυστυχώς θα δείχνει την ελληνική πλευρά αποσυσπειρωμένη, δίνοντας όπλα στους Τούρκους για να διατείνονται ότι οι Ελληνοκύπριοι δεν επιθυμούν λύση, όταν οι Τούρκοι την τορπιλίζουν, απαιτώντας πια το διχοτομικό τετελεσμένο των «δύο κρατών» [2].

ΤΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ

Η ΔΔΟ είναι το τελευταίο στάδιο της οριστικής διευθέτησης του Κυπριακού ζητήματος, όπως αυτό ξεκίνησε από το Ενωτικό δημοψήφισμα του 1950 και τον αντιαποικιακό αγώνα της ΕΟΚΑ λίγο αργότερα, το 1955, εναντίον της επικυριαρχίας της Βρετανίας. Η τελευταία επανέφερε τους Τούρκους στη Μεγαλόνησο, από την οποία είχαν παραιτηθεί, ρητά κάθε δικαιώματος, με τα άρθρα 20, 21, και 27 της Συνθήκης της Λωζάννης του 1923. Με την δράση της ΕΟΚΑ να προκαλεί σοβαρότατα προβλήματα στην Βρετανία, εκείνη αναγκάζεται να παραχωρήσει ανεξαρτησία, αφού πρώτα η τουρκοκυπριακή κοινότητα είχε διαρρήξει τους δεσμούς της με την ελληνοκυπριακή, συντασσόμενη με τους αποικιοκράτες.

Για να μην αποχωρήσουν πλήρως οι Βρετανοί από την Κύπρο, οδήγησαν την Ελλάδα και την Τουρκία, η οποία είχε αρχίσει ήδη από το 1955 και τα Σεπτεμβριανά να εμπλέκεται στο Κυπριακό, στην υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης στις 11/2/1959 (με τις υπογραφές Κωνσταντίνου Καραμανλή και Αντνάν Μεντερές, του Τούρκου πρωθυπουργού που θεωρήθηκε αυτουργός των Σεπτεμβριανών και καταδικάστηκε σε θάνατο το 1961 δια απαγχονισμό επειδή καταπάτησε το Σύνταγμα της χώρας του) και Λονδίνου στις 19/2/1959 (με τις επιπλέον υπογραφές του Βρετανού πρωθυπουργού, Χάρολντ Μακμίλαν, καθώς και του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακάριου Γ′, μέχρι τότε θιασώτη της Ένωσης με την Ελλάδα, και τον Φαζίλ Κιουτσούκ, σε συνημμένα στην συμφωνία κείμενα).

Οι υπό βρετανική εποπτεία Συμφωνίες επέβαλλαν τέτοιους όρους στο Σύνταγμα της νεαρής Κυπριακής Δημοκρατίας, ώστε να είναι σχεδόν αδύνατη η ομαλή λειτουργία της, διορίζοντας ως εγγυήτριες δυνάμεις, το Ηνωμένο Βασίλειο μαζί με την Ελλάδα και την Τουρκία, εφοδιάζοντας με βέτο το τότε 18% των Τουρκοκυπρίων στις αποφάσεις του 82% των Ελληνοκυπρίων, επιβάλλοντας βρετανικές βάσεις στην Κύπρο υπό όρους κράτους εν κράτει, υποχρεωτικό «αντιπρόεδρο» από τη μειοψηφία, κ.α. Η μη βιωσιμότητα των Συμφωνιών και οι τουρκικές επιδιώξεις φανήκαν λίγο αργότερα, όταν στις 31/12/1963, ο εκπρόσωπος των Τουρκοκυπρίων, Φαζίλ Κιουτσούκ, δήλωνε στους New York Times: «Δεν υπάρχει πλέον Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας γιατί Έλληνες και Τούρκοι δεν μπορούν να ζήσουν μαζί. Το Κυπριακό σύνταγμα είναι νεκρό». Την συνέχεια την γνωρίζουμε [3].

Οι διακοινοτικές συγκρούσεις συνεχίστηκαν την δεκαετία του ’60, με την τουρκική αεροπορία να βομβαρδίζει με βόμβες ναπάλμ στην περιοχή της Τηλλυρίας (7-9/8/1964), ενώ, έχοντας πλέον εξουδετερωθεί ο «κίνδυνος» Ένωσης της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα, η de facto διχοτόμηση έλαβε χώρα το καλοκαίρι του 1974 με την ταύτιση απόψεων των «συμμάχων» της πατρίδας μας, μετά από τα ολέθρια ελληνικά λάθη της Χούντας. Το αποτέλεσμα του Αττίλα ήταν 4.000 δολοφονημένοι Ελληνοκύπριοι, κυρίως άμαχοι, 1.619 αγνοούμενοι, καταστροφή της κυπριακής οικονομίας, κατάληψη του 37% του εδάφους του νησιού, και εκδίωξη 200.000 Κυπρίων από τις εστίες τους με στόχο τον ρατσιστικό διαχωρισμό του συνολικού πληθυσμού. Με το πέρας της εισβολής, η Τουρκία ζητούσε ομοσπονδιακή «λύση», ανταλλαγή πληθυσμών και το 34% των κυπριακών εδαφών υπό τον έλεγχο (δήθεν) των Κυπρίων Μουσουλμάνων, ουσιαστικά, όμως, από την ίδια, δηλαδή το τέλος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το δε Foreign Office σε απόλυτη συγχορδία έκρινε τότε πως η «λύση» του Κυπριακού ήταν Διπεριφερειακή Ομοσπονδία, δηλαδή αυτό που αργότερα μετονομάστηκε σε Διζωνική, Δικοινοτική Ομοσπονδία.

Στις 15/11/1983 το πιστό ανδρείκελο της Τουρκίας στην Κύπρο, ο Ραούφ Ντενκτάς, ανακήρυξε το δήθεν ανεξάρτητο ψευδοκράτος της «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου» (ΤΔΒΚ) την οποία μέχρι σήμερα μόνο η Τουρκία έχει αναγνωρίσει. Το 1990 η Βρετανία φρόντισε, αξιοποιώντας τον αδύναμο Κύπριο πρόεδρο, Γιώργο Βασιλείου, να συμπεριληφθεί το ψήφισμα 649 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ στο πλαίσιο της «λύσης» του Κυπριακού [4].

Το Ψήφισμα ΣΑ649/90 στο Σημείο 1 αναφέρει πως: «Eπαναβεβαιώνει ιδιαίτερα το ψήφισμά του 367 (1975) καθώς και την υποστήριξή του προς τις συμφωνίες υψηλού επιπέδου του 1977 και 1979 μεταξύ των ηγετών των δύο κοινοτήτων, στις οποίες δεσμεύτηκαν να εγκαθιδρύσουν μια δικοινοτική Oμόσπονδη Δημοκρατία της Kύπρου, η οποία θα κατοχυρώνει την ανεξαρτησία, κυριαρχία, εδαφική ακεραιότητα, και το αδέσμευτό της, και θα αποκλείει ένωση ολόκληρου ή μέρους του εδάφους της με οποιαδήποτε άλλη χώρα και οποιαδήποτε μορφή διχοτόμησης ή απόσχισης», και στο Σημείο 3: «Kαλεί τους ηγέτες των δυο κοινοτήτων να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για να επιτύχουν ελεύθερα μια αμοιβαία αποδεκτή λύση που να προνοεί για την εγκαθίδρυση ομοσπονδίας, η οποία θα είναι δικοινοτική όσον αφορά τις συνταγματικές πτυχές και διζωνική όσον αφορά τις εδαφικές πτυχές, σύμφωνα με το παρόν ψήφισμα και τις συμφωνίες υψηλού επιπέδου του 1977 και 1979…» [5].

Με βάση την Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία του Ψηφίσματος 649/90, παρουσιάστηκε το 2004 το περίφημο «Σχέδιο Ανάν» στον Ελληνικό Κυπριακό λαό, αλλά απορρίφθηκε μετά από δημοψήφισμα από την συντριπτική πλειοψηφία του. Ένας νέος γύρος διακοινοτικών συνομιλιών ξεκίνησε το 2015 για το εθνικό θέμα και στις 6 Ιουλίου 2017 στο Κραν Μοντανά έγινε μια ακόμα προσπάθεια να εξευρεθεί «λύση» στο πλαίσιο της ΔΔΟ, υπό την προεδρία του ΓΓ του ΟΗΕ, με την συμμετοχή Ελληνοκυπρίων, Τουρκοκυπρίων, τους ΥΠΕΞ των τριών εγγυητριών χωρών και του Ύπατου Εκπρόσωπου Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, φυσικά χωρίς αποτέλεσμα, αφού η Τουρκία δεν δέχτηκε να τερματίσει την στρατιωτική κατοχή κυπριακών εδαφών, επικαλούμενη την «ιδιότητα» της εγγυήτριας δύναμης [6]. Όπως αποκαλύπτουν τα αδημοσίευτα επίσημα πρακτικά της συνάντησης του ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, με τον ΥΠΕΞ της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στις 6 Ιουλίου 2017, η διατήρηση μόνιμης στρατιωτικής παρουσίας στα βόρεια της Κύπρου ήταν «κόκκινη γραμμή» για την Άγκυρα, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες, ο Γκουτέρες κλήθηκε να μην μοιραστεί αυτές τις θέσεις με την ελληνική πλευρά και τον πρόεδρο Αναστασιάδη [7].

Η ΑΠΕΙΛΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΑΡΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΩΝ

Έκτοτε, η ισλαμιστική Τουρκία απειλεί με προσάρτηση των κατεχομένων, κάτι που αποτελεί επιλογή που ενδέχεται να ενεργοποιηθεί πριν τις τουρκικές εκλογές. Ξένες διπλωματικές πηγές θεωρούν ορατό αυτό το ενδεχόμενο καθώς, όπως σημείωναν, είναι ένα από τα εργαλεία που έχει στα χέρια του ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ενόψει και των εκλογών για να ανατρέψει την δύσκολη θέση στην οποία βρίσκεται. Το μεγάλο αυτό βήμα προετοιμάζεται εδώ και πολλά χρόνια, με τις πρώτες κινήσεις να ξεκινούν αμέσως μετά την τουρκική εισβολή, όπως η εθνοκάθαρση των Ελληνοκυπρίων, η μεταφορά εποίκων, η πλήρης οικονομική εξάρτηση, η μεταφορά νερού, οι προετοιμασίες για ηλεκτρική διασύνδεση, οι «ιδιωτικοποιήσεις» λιμανιών, νερού, ηλεκτρισμού, η γενικότερη ισλαμοποίηση των κατεχομένων.

Η προσάρτηση τυπικά συνδέεται με τις διαχρονικές μακροπρόθεσμες επιδιώξεις της Τουρκίας, έχοντας υψηλό συμβολισμό, που θα ξυπνήσει τα εθνικιστικά αντανακλαστικά της τουρκικής κοινωνίας, κάτι το οποίο ευνοεί τον Ερντογάν και θα μπορούσε να «νομιμοποιηθεί» με δημοψήφισμα βασισμένο σε τρία επιχειρήματα: 1) στον μισό αιώνα διαπραγματεύσεων που δεν κατέληξαν σε λύση, 2) στην λύση των δύο κρατών που δεν έγινε αποδεκτή από τους Ελληνοκυπρίους, 3) στην διεθνή κοινότητα που συνεχίζει να μην αναγνωρίζει την «ΤΔΒΚ». Αυτός είναι και ο ουσιαστικός λόγος της άσκησης πιέσεων εκ μέρους της Τουρκίας, για παραχώρηση «υπηκοοτήτων» εκ μέρους των κατεχομένων, ώστε να εξασφαλίσει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για την προσάρτηση, εάν τυχόν γίνει. Εξάλλου υπάρχει το τετελεσμένο της Κριμαίας, το οποίο η Άγκυρα θα μπορούσε να ακολουθήσει ως πρότυπο, καθώς έχει μελετήσει όλες τις κινήσεις της Ρωσίας, αλλά και τον τρόπο που αντέδρασε η διεθνής κοινότητα [8].

Αν και ο Ερντογάν δεν θα είχε κανέναν δισταγμό για να προβεί σε μια τέτοια ενέργεια, αφού έχει αποδείξει ότι δεν σέβεται την διεθνή νομιμότητα ούτε φοβάται τις αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας, ο γράφων και πολλοί καταξιωμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι μπλοφάρει. Η απειλή περί προσάρτησης χρησιμοποιείται από την Άγκυρα για να ενδώσουν τα δυο ελληνικά κράτη της Μεσογείου στην λύση της ΔΔΟ, επιτυγχάνοντας τον πλήρη έλεγχο στον βορρά, την συνδιοίκηση-φινλανδοποίηση των ελεύθερων εδαφών (παρουσία τουρκικού στρατού), αρπάζοντας τον υποθαλάσσιο πλούτο στα νότια του νησιού και αποκτώντας τον στρατηγικό έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου κάτι που δεν μπορεί να επιτευχθεί με την τωρινή διχοτόμηση ή ακόμα και μια μελλοντική προσάρτηση. Βέβαια, ο εκβιασμός της «ομοσπονδιακής λύσης/ Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας» για να αποφευχθεί μια δήθεν προσάρτηση, είναι εκτός του πλαισίου που έχει καθοριστεί από τα Ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το Κυπριακό και αντιτίθεται στο Διεθνές Δίκαιο [9].

Η υψηλή στρατηγική της Τουρκίας για το Κυπριακό διαχρονικά χαρακτηρίζεται από αδιάλειπτη συνέπεια και έχει σαν αφετηρία τις προτάσεις που υποβλήθηκαν στο τέλος του 1956 από τον Νιχάτ Ερίμ (Nihat Erim, 1912-1980), Τούρκο καθηγητή και διακεκριμένο συνταγματολόγο, σύμβουλο του Μεντερές, επικεφαλή της τουρκικής αντιπροσωπίας για την σύνταξη και επεξεργασία του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας και μετέπειτα για μικρό διάστημα πρωθυπουργού. Τότε, ο Ερίμ υπέβαλε δύο απόρρητες εκθέσεις για την τουρκική στάση στο Κυπριακό, με προτάσεις διαδοχικών στόχων ώστε να κερδηθεί μακροπρόθεσμα ολόκληρη η Μεγαλόνησος.

Ο πρώτος και ο δεύτερος στόχος, δηλαδή η παρεμπόδιση της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα και η απόκτηση από την Τουρκία νομίμων δικαιωμάτων στο νησί, πάντα με την στήριξη των Βρετανών, μέχρι το 1960, έτος ίδρυσης της Κυπριακή Δημοκρατίας, είχε επιτευχθεί. Με την ενορχηστρωμένη ανταρσία των Τουρκοκυπρίων του 1963 και όσα ακολούθησαν το καλοκαίρι του 1964, άρχισε να υλοποιείται ο τρίτος στόχος, που ήταν η συγκέντρωση του διασκορπισμένου σε όλη την Κύπρο πληθυσμού τους σε θύλακες, ώστε να αποτελέσουν ενιαίες, ομοιογενείς μάζες, ενώ ο πλήρης και οριστικός γεωγραφικός διαχωρισμός επιτεύχθηκε με την εισβολή, την κατοχή, και τον εξαναγκασμό τους εκ μέρους της Τουρκίας, σε μετακίνηση στις κατεχόμενες περιοχές. Ο τέταρτος στόχος ήταν η προσπάθεια εξισορρόπησης πληθυσμιακά της (συντριπτικής) πλειοψηφίας των Ελληνοκυπρίων, καθώς σήμερα από τους 300.000 περίπου κατοίκους των Κατεχομένων, εκτιμάται ότι πλέον μόνο 100.000 είναι Τουρκοκύπριοι!

Παράλληλα, επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό και ο πέμπτος στόχος που ήταν ο στρατιωτικός έλεγχος της Κύπρου, με τα κατοχικά στρατεύματα να αριθμούν 35.000 άτομα, διαθέτοντας σύγχρονα μέσα και οπλισμό, μόνιμη απειλή για τον ελεύθερο Νότο. Απομένει ανεκπλήρωτος ο έκτος στόχος, που αφορά τον πλήρη πολιτικό έλεγχο όλης της Κύπρου και είναι το διακύβευμα της εποχής μας [10].

ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΠΟΔΟΧΗΣ ΤΗΣ ΔΔΟ

Ο εθνικός στόχος που θα πρέπει να υπηρετήσει ο νέος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν μπορεί να είναι άλλος από την ακύρωση της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ) και οι λόγοι είναι πολλοί. Η δήθεν λύση, δέχεται την αρχιτεκτονική του μόνιμου διαχωρισμού της Κύπρου σε δυο περιοχές, μια μόνο με Ελληνοκύπριους και η άλλη μόνο με Τουρκοκύπριους, έτσι, εφόσον υπογραφεί, τίποτα δεν θα μπορεί να την αλλάξει. Η τουρκοκυπριακή περιοχή θα διοικείται στην πραγματικότητα από την Τουρκία, και σε περίπτωση που η Ομοσπονδία καταρρεύσει όπως η πάλαι ποτέ Τσεχοσλοβακία, θα καταλήξει διαμελισμένη σε δυο κράτη [11].

Η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία ουσιαστικά:

1. Καταλύει την διεθνώς αναγνωρισμένη, ούσα κράτος-μέλος της ΕΕ, Κυπριακή Δημοκρατία, δημιουργώντας Ομοσπονδία, δηλαδή μια ισότιμη συνύπαρξη δύο συνιστωσών κρατιδίων, υποβιβάζοντάς την στο επίπεδο ομοσπονδιακού κρατιδίου/κοινοτικού κρατιδίου/ζώνης.

2. Νομιμοποιεί την τουρκική εισβολή και κατοχή επί του 37% του συνολικού εδάφους, δηλαδή την παράνομη και μη αναγνωρισμένη από κανέναν πλην Τουρκίας, «ΤΔΒΚ», αφού θα κληθεί να την αναγνωρίσει η Κυπριακή Δημοκρατία χάνοντας το νομικό έρεισμα επί ολόκληρης της νήσου και το ηθικό δικαίωμα καταγγελίας του Αττίλα, καθώς θα έχει αποδεχθεί τα τετελεσμένα του ’74.

3. Επιβάλλει ένα εξωφρενικό «σύστημα» μιας πρακτικά μη λειτουργικής Ομοσπονδίας, που θα έχει 3 διαφορετικές Κυβερνήσεις, 4 Βουλές, 3 Δημόσιες Υπηρεσίες, 3 Δικαστικές εξουσίες, 3 Αστυνομίες, 3 Κυριαρχίες και 3 ιθαγένειες.

4. Παραπλανεί τους Ελληνοκύπριους πολίτες πως η Κύπρος «επανενώνεται» σε μια Ομοσπονδία, όταν ουσιωδώς καταργείται η Κυπριακή Δημοκρατία, αγνοώντας προκλητικά το Κοινοτικό Κεκτημένο και επιβάλλοντας έναν ρατσιστικό διαχωρισμό μεταξύ των Κυπρίων πολιτών μέσα σε έδαφος της ΕΕ, αφού θα δούμε το παράδοξο οι Ελληνοκύπριοι πολίτες της ομόσπονδης Κύπρου να έχουν όλα τα δεδομένα πολιτικά και ανθρώπινα δικαιώματα σε όλη την ΕΕ, εκτός του εδάφους του όμορου ομόσπονδου μέρους της πατρίδας του.

5. Ανοίγει την Κερκόπορτα για την Τουρκία στον Νότο, καθώς αυτή σαν μέλος του G20, θα εξαγοράσει όλους τους παραγωγικούς τομείς του ελληνοκυπριακού ομόσπονδου μέλους, ως απόρροια των οικονομικών δυνατοτήτων της, αλλοιώνοντας την δημογραφική σύνθεσή του και εκτουρκίζοντάς το.

6. Νομιμοποιεί την αλλοίωση του εντόπιου πληθυσμού από την αθρόα «εισαγωγή» Τούρκων εποίκων.

7. Μονιμοποιεί την έμμεση βρετανική κυριαρχία στα εδάφη της Μεγαλονήσου, μέσω του καθεστώτος των βάσεων.

Ο νέος Πρόεδρος πρέπει να αγωνιστεί για την καθιέρωση ενός νέου πλαισίου λύσης που θα επιβάλλει: τον τερματισμό της τουρκικής κατοχής, την έξωση των Τούρκων εποίκων, και τον επαναπατρισμό όλων των εκδιωχθέντων από τις εστίες και τις περιουσίες τους, ώστε να εξασφαλιστούν: α) η ειρηνική συνύπαρξη των Ελληνοκυπρίων με τους ιθαγενείς Τουρκοκυπρίους (οι γηγενείς Μουσουλμάνοι Τουρκοκύπριοι πολίτες του νομίμου κράτους, που διαμένουν στα κατεχόμενα, απολαμβάνουν όλων των πολιτικών δικαιωμάτων/δικαιώματα διαμονής/διακίνησης ενώ δεν ισχύει κάτι αντίστοιχο για τους Εληνοκύπριους) και β) η αξιοποίηση του τεράστιου Κυπριακού ενεργειακού πλούτου προς όφελος όλων και φυσικά της Ευρώπης [12] [13].

Η ΕΕ ΣΤΗΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΛΥΣΗΣ

Για να μπορέσει ο νέος Πρόεδρος να ανατρέψει την ΔΔΟ, χρειάζεται μια νέα στρατηγική για την διαχείριση του εθνικού θέματος σε συνεργασία με την Ελλάδα, καθώς και να εκμεταλλευθεί την τρέχουσα γεωπολιτική συγκυρία. Ο πόλεμος στην Ευρώπη τον Φεβρουάριο του 2022 είχε επιπτώσεις και στο Κυπριακό, διότι στην συνείδηση πολλών στην Δύση, ολοένα και διευρύνεται η πεποίθηση ότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν διαφέρει καθόλου από την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, συνέπεια και της μετατόπισης της Τουρκίας από πιστό σύμμαχο των ΗΠΑ/ΝΑΤΟ, σε συμπαραστάτη των Ευρασιατικών δυνάμεων και του Ισλαμικού Κράτους. Αυτά, σε συνδυασμό με την προβληματική συμπεριφορά της σαν μέλος του ΝΑΤΟ (συνεχείς προκλήσεις σε Ελλάδα-Κύπρο, εκβιασμοί σε Σουηδία-Φινλανδία, προμήθεια προηγμένων ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων, περιφρόνηση των Δυτικών κυρώσεων σε Ιράν και Ρωσία) δημιουργούν στον ελληνισμό τεράστια περιθώρια διπλωματικών ελιγμών.

Επιπλέον, οι πληγές που έχει ανοίξει η διακυβέρνηση του Ερντογανικού ΑΚΡ, όπως: φτώχεια, πληθωρισμός, υποτίμηση νομίσματος, διαφθορά, ασφυκτικός έλεγχος δικαιοσύνης-στρατού-δημόσιας διοίκησης, καταπίεση ατομικών δικαιωμάτων-ελευθερίας του τύπου, νεο-οθωμανικές φαντασιώσεις, με πλήρη ανατροπή όλων των φιλοδυτικών κοινωνικών παλαιών ισορροπιών, και τέλος οι ζημίες άνω των 100 δισ. δολαρίων σύμφωνα με τους συνοπτικούς υπολογισμούς διεθνών οργανισμών, από τον σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου του 2023, δημιουργούν για την γείτονα μια κατάσταση αδυναμίας [14].

Μια νέα στρατηγική που θα εμπλέκει περισσότερο την ΕΕ, φαίνεται πως προκρίνει ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης, όταν, λίγες μέρες μετά την εκλογή του, δήλωσε ότι θα προτείνει πολιτικές προσωπικότητες από κράτη-μέλη της Ένωσης προς τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, σχετικά με περαιτέρω εμπλοκή της ΕΕ στο Κυπριακό [15]. Οι λόγοι έχουν να κάνουν με το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο, δηλαδή το σύστημα αξιών και την προσήλωση στο Διεθνές Δίκαιο, αλλά και την συμπόρευση των 27 κρατών-μελών (εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου που αποχώρησε στις 31 Ιανουαρίου 2020) με θεσμούς, όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που πλειστάκις έχει καταδικάσει την Τουρκία. Παράδειγμα αποτελεί η Έκθεση Προόδου του 2015 για την Τουρκία που εγκρίθηκε από την Επιτροπή Εξωτερικών του Ευρωκοινοβουλίου, που την καλεί να επιστρέψει την πόλη της Αμμοχώστου με παράλληλο άνοιγμα του λιμανιού της πόλης με τρόπο αποδεκτό από όλους, κάνοντας αναφορά και στο ζήτημα των αγνοουμένων όπου θα πρέπει να συνδράμει με εποικοδομητικό τρόπο, πχ. με άνοιγμα στρατιωτικών αρχείων κλπ.

Επιπροσθέτως η Έκθεση καλεί την Τουρκία να προχωρήσει στην υπογραφή του πρωτοκόλλου της Άγκυρας, όπως επίσης και την Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας/UNCLOS, κάνοντας επίσης σημαντικές αναφορές για τα ζητήματα που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία του λόγου, το Κουρδικό, όπου η Τουρκία πρέπει να κάνει βήματα ώστε να μπορεί να προχωρήσει η ενταξιακή της διαδικασία. [16]

Η εμπλοκή της ΕΕ στην επίλυση του Κυπριακού με επίσημο αίτημα από την Λευκωσία, θα διασφαλίσει:

Α. Την Κυπριακή Δημοκρατία που σαν κράτος-μέλος της δεν θα εκπέσει των Ευρωπαϊκών αρχών/δικαίου σε ό,τι αφορά τις ελευθερίες, καθώς και την μη αποδοχή διακρίσεων, φυλετικών, θρησκευτικών, μετακίνησης, και εγκατάστασης, σε όλο το έδαφός της.
Β. Τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα κάθε πολίτη σε μια ενιαία Κυπριακή Δημοκρατία, εξασφαλίζοντας σε αυτήν την αρχή «κάθε πολίτης-μια ψήφος», ανεξάρτητα από την εθνική ή θρησκευτική του ταυτότητα.
Γ. Την Κυπριακή Δημοκρατία στο σύνολό της, που σαν έδαφος της ΕΕ κινδυνεύει μόνο από έναν «Εγγυητή» που δεν είναι μέλος της Ένωσης και μαζί με την Βρετανία, κατέχουν (η Τουρκία παράνομα, η τελευταία έχοντας βάσεις), ευρωπαϊκό χώρο, επιτρέποντας σε αυτήν την μονομερή καταγγελία της Συνθήκης Εγγυήσεων (δηλαδή του Μέρους των Θεμελιωδών Άρθρων που θεωρητικά μπορεί να μην επιδέχεται τροποποιήσεων στο Κυπριακό Σύνταγμα, έχει όμως παραβιαστεί από την Τουρκία με την εισβολή, χάνοντας το νομικό έρεισμα που επικαλείται).

Γίνεται αντιληπτό πως ο Ελληνισμός πρέπει να επιδιώξει την δημιουργία ενός ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου λύσης όπως το παραπάνω, που θα υποχρεώνει την κατοχική δύναμη να υπακούσει τις επιταγές του Διεθνούς Δικαίου, είτε θα φέρει στο τραπέζι μια πραγματική λύση, είτε θα ανατρέψει την τωρινή διαδικασία επίλυσης μέσω της ΔΔΟ [17].

ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

Ο γράφων υποστηρίζει ότι Ελλάδα και Κύπρος πρέπει να αφήσουν κατά μέρος το «η Κύπρος αποφασίζει, η Ελλάδα συμπαρίσταται» και να ενισχύσουν αποτελεσματικότερα τους δεσμούς τους σε τέτοιο βαθμό που να δίνουν την εντύπωση ότι μεταξύ τους επενεργεί μια άτυπη Ένωση. Συνετό θα ήταν η υποδομή των διμερών σχέσεων Ελλάδας-Κύπρου να λάβει θεσμικότερο χαρακτήρα, όπως με την δημιουργία θέσης Υφυπουργού Εξωτερικών της Ελληνικής Δημοκρατίας που θα λάβει Ελληνοκύπριος αξιωματούχος, την μαζική απόδοση ελληνικής υπηκοότητας σε Ελληνοκυπρίους ή την απορρόφηση της Εθνικής Φρουράς από τον Ελληνικό Στρατό.

Η Κυπριακή Εθνική Φρουρά πρέπει να ενισχυθεί με σύγχρονα συστήματα, κυρίως πυραυλικού πυροβολικού (αντιαεροπορικού/εδάφους-εδάφους/επιφανείας-επιφανείας), ώστε μαζί με ελάχιστο αριθμό υποβρυχίων A.I.P, να δημιουργήσει θόλους αντιπρόσβασης περιοχής και από κοινού με το Πολεμικό Ναυτικό και την Πολεμική Αεροπορία της Ελλάδας, αμφότερα εξοπλισμένα με νέας γενιάς αεροσκάφη και πλοία, να ενεργοποιήσουν τον Ενιαίο Αμυντικό Χώρο. Η ένοπλη ισχύς της Μεγαλονήσου και η παρουσία της Ελλάδας θα εγγυηθούν την ασφάλεια της πρώτης, ένα θέμα που πάντα ήταν η Αχίλλειος πτέρνα της στο διαπραγματευτικό τραπέζι.

Κάποια στιγμή, επιτέλους, πρέπει να ανοίξει η συζήτηση για την είσοδο της Κυπριακής Δημοκρατίας στο ΝΑΤΟ, που θα την αναβάθμιζε μόνιμα γεωστρατηγικά, αφού αν ποτέ λάμβανε χώρα, θα την ενέτασσε σαν κρατική οντότητα πια, στην αρχιτεκτονική ασφαλείας των ισχυρών της Δύσης. Ακόμα και το βέβαιο βέτο της Τουρκίας, στο τέλος θα εξέθετε την ίδια, προωθώντας τα εθνικά μας συμφέροντα. Το αίτημα επιστροφής εδαφών βόρεια της Πράσινης Γραμμής (π.χ. Αμμόχωστος), ανεξαρτήτως του πλαισίου διαπραγμάτευσης πρέπει να ενταθεί, για να πιέσει την κατοχική δύναμη.

Πίεση πρέπει να ασκηθεί και στην Βρετανία σχετικά με το καθεστώς των βάσεων που έχει στο νησί, καθώς η κυριαρχία που έχει στο παρακείμενο έδαφός τους κρίνεται αμφισβητήσιμη βάσει της απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης υπέρ των νησιών Τσάγκος [18]. Είναι λογικό να αναμένουμε το Λονδίνο να μεταβάλει σε έναν έστω μικρό βαθμό την παραδοσιακή φιλοτουρκική στάση του εάν του απαιτηθεί να αποχωρήσει από τις βάσεις, κάτι που φυσικά δεν θα κάνει ποτέ, όμως και μόνο η έγερση του θέματος θα του προσθέσει βολικό άγχος.

Τέλος, ο γράφων πιστεύει πως για να πειστεί η κατοχική δύναμη να δείξει διαλλακτικότητα στις διαπραγματεύσεις των Τουρκοκυπρίων που ελέγχει με τους Ελληνοκύπριους, τα δυο ελληνικά κράτη της Μεσογείου πρέπει να απειλήσουν με βέτο, τουλάχιστον στα θέματα της αναβάθμισης της τελωνειακής ένωσης της Άγκυρας με την ΕΕ και στην απελευθέρωση θεωρήσεων εισόδου των Τούρκων πολιτών στα κράτη-μέλη της Ένωσης.

Η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, από όσα έχουν γραφτεί, είναι η χειρότερη μορφή λύσης του Κυπριακού. Μια Τουρκία η οποία, μετά την εισβολή, ουδέποτε αποκατέστησε την συνταγματική τάξη που υπήρχε πριν από το πραξικόπημα εναντίον του Μακάριου, τάξη που η ίδια είχε αποδεχθεί με τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, όταν επιβάλλει την ΔΔΟ θα μπορεί πλέον να εκβιάζει τον ελληνισμό, δημιουργώντας τεχνητές κρίσεις μεταξύ των κατοίκων του νέου κρατικού μορφώματος, και μετατρέποντας το Κυπριακό από ζήτημα κατοχής του βορείου τμήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας σε ζήτημα αυτοδιάθεσης των Τουρκοκυπρίων. Έτσι θα μπορεί να εκβιάζει την Λευκωσία σε παραχωρήσεις, που εν τέλει θα φέρουν την φιλανδοποίησή της και θα ολοκληρώσουν την εθνική καταστροφή του 1974. Όλες οι παραπάνω προτάσεις θα δώσουν στον κυπριακό ελληνισμό την γεωπολιτική δυναμική να ανατρέψει την Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία και να ατενίσει το μέλλον με αισιοδοξία.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:

*Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο τεύχος αρ. 81 (Απρίλιος - Μάιος 2023) του Foreign Affairs The Hellenic Edition, πριν από την εκλογική νίκη του Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία. Ωστόσο, διατηρεί σε πολλά σημεία την επικαιρότητά του.

[1] Μιχάλης Ιγνατίου, Ένας νέος (στην ηλικία) αναλαμβάνει τα ηνία της Κύπρου: Η Πατρίδα είναι ενώπιον σοβαρών κινδύνων, η διαφθορά απειλεί το νησί (video). 27 Φεβρουαρίου 2023, Hellas Journal, https://hellasjournal.com/2023/02/enas-neos-stin-ilikia-analamvani-ta-in...
[2] Όπ. άν.
[3] Λεωνίδας Κουμάκης., Κυπριακό: Το (Αγγλικό) παραμύθι της Διζωνικής: Γιατί δεν πρέπει να καταληθεί η Κυπριακή Δημοκρατία. 30 Ιανουαρίου 2023, Huffington Post, https://www.huffingtonpost.gr/entry/kepriako-to-ayyliko-paramethi-tes-di...
[4] Όπ. άν.
[5] Σημαντικά ψηφίσματα Συμβουλίου Ασφαλείας, Ψήφισμα 649 (1990), Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Υπουργείο Εσωτερικών, Κυπριακή Δημοκρατία, https://www.pio.gov.cy/ψήφισμα-649-(1990).html
[6] Λεωνίδας Κουμάκης., Κυπριακό: Το (Αγγλικό) παραμύθι της Διζωνικής…
[7] Κυπριακό: Τα πρακτικά έριξαν φως στην τουρκική αδιαλλαξία στις συνομιλίες στο Κραν Μοντάνα, 12 Νοεμβρίου 2021, Η Καθημερινή, https://www.kathimerini.gr/politics/561583678/kypriako-ta-praktika-erixa...
[8] Κώστας Βενιζέλος., Kύπρος: "Βόμβα μεγατόνων" για τον νέο Πρόεδρο η προσάρτηση των κατεχομένων από την Τουρκία, 29 Ιανουαρίου 2023, Capital.gr, https://www.capital.gr/diethni/3695422/kupros-bomba-megatonon-gia-ton-ne...
[9] Κωνσταντίνος Λουκόπουλος., Η προσάρτηση της κατεχόμενης Κύπρου σκοντάφτει πάνω στον Νιχάτ Ερίμ, 13 Ιουλίου 2022, Liberal, https://www.liberal.gr/diethni-themata/i-prosartisi-tis-katehomenis-kypr...
[10] Όπ. άν.
[11] Λουκής Γ. Λουκαΐδης., Η διζωνική ομοσπονδία είναι καταστροφική, 24 Ιουλίου 2022, Ο Φιλελεύθερος/Φilenews, https://www.philenews.com/f-me-apopsi/paremvaseis-ston-f/article/1517385...
[12] Λεωνίδας Κουμάκης., Κυπριακό: Το (Αγγλικό) παραμύθι της Διζωνικής…
[13] Βαλέριος Δανιηλίδης., Κύπρος: Η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία είναι η χείριστη μορφή διχοτόμησης, 27 Μαρτίου 2021, pontosnews, https://www.pontosnews.gr/645615/pontos-blog/kypros-i-dizoniki-dikoinoti...
[14] Λεωνίδας Κουμάκης., Κυπριακό: Το (Αγγλικό) παραμύθι της Διζωνικής…
[15] “Άρση του αδιεξόδου στο Κυπριακό μέσω μεγαλύτερης εμπλοκής της ΕΕ”, 7 Μαρτίου 2023, defence-point.gr, https://www.defence-point.gr/news/quot-arsi-toy-adiexodoy-sto-kypriako-m...
[16] Η βάση λύσης παραμένει η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, 11 Μαΐου 2015, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο/Γραφεíο στην Κύπρο, https://www.europarl.europa.eu/cyprus/el/κύπριοι-ευρωβουλευτές/η-βάση-λύσης-παραμένει-η-διζωνική-δικοινοτική-ομοσπονδία
[17] Βαλέριος Δανιηλίδης., Κύπρος: Η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία είναι η χείριστη μορφή διχοτόμησης…
[18] Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αποφάνθηκε τον Φεβρουάριο του 2019 ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να τερματίσει την κατοχή των Νησιών Τσάγκος (Βρετανικό Έδαφος Ινδικού Ωκεανού, όπως τα αποκαλεί η Βρετανία), στον Ινδικό Ωκεανό, τα οποία θα πρέπει να επιστραφούν στον Μαυρίκιο, κρίνοντας ότι ανάγκασε παράνομα τους κατοίκους τους να τα εγκαταλείψουν την δεκαετία του '70, με σκοπό να δημιουργηθεί μια αεροπορική βάση στο νησί Ντιέγκο Γκαρσία από κοινού με τις ΗΠΑ. Το Δικαστήριο θεώρησε ότι αυτή η απόσπαση δεν βασίστηκε στην ελεύθερη βούληση του λαού, ωστόσο, η απόφασή του, που ελήφθη με ψήφους 13 υπέρ έναντι μιας κατά, δεν είναι δεσμευτική για το Λονδίνο. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης καλεί την Βρετανία να επιστρέψει τα νησιά Τσάγκος στον Μαυρίκιο, 25 Φεβρουαρίου 2019, Η Καθημερινή, https://www.kathimerini.gr/world/1011830/to-diethnes-dikastirio-tis-chag...

Copyright © 2023 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το Foreign Affairs The Hellenic Edition στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition