Μεταξύ Γάζας και Αμμοχώστου

Η έντονη αραβική προσπάθεια να αποτραπεί η διασύνδεση Κύπρου-Ισραήλ είχε ως αποτέλεσμα ο Ισραηλινός πρέσβης να βρίσκεται στη Λευκωσία και επί πέντε μήνες, ενώ ήταν εφοδιασμένος με όλα τα απαραίτητα έγγραφα, να μην έχει καταφέρει να υποβάλλει στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο τα διαπιστευτήριά του – την στιγμή που όλοι οι υπόλοιποι πρέσβεις στην Λευκωσία ασκούσαν τα καθήκοντά τους κανονικά. Κατά το διάστημα αυτό, η σύσταση διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα στην Κύπρο και στο Ισραήλ είχε τεθεί εν αμφιβόλω, παρά το ότι οι συναντήσεις για το θέμα αυτό μεταξύ του Ισραηλινού πρέσβη Ζεέβ Λεβίν και του υπουργού Εξωτερικών Σπύρου Κυπριανού ήταν σχεδόν καθημερινές. Ωστόσο, η παρασκηνιακή βοήθεια που είχε προσφέρει η τουρκοκυπριακή πλευρά στην ισραηλινή διπλωματία με σκοπό να μπορέσει τελικά ο Ισραηλινός πρέσβης Ζεέβ Λεβίν να καταθέσει τα διαπιστευτήριά του στον πρόεδρο Μακάριο υπήρξε αποφασιστικής σημασίας, καθ' όλο το διάστημα μεταξύ της ημερομηνίας αναγνώρισης της Κύπρου εκ μέρους τού Ισραήλ στις 16.08.1960 έως και τις 26.01.1961, οπότε και τελικά πραγματοποιήθηκε η επίσημη τελετή υποβολής των διαπιστευτηρίων στο Προεδρικό Μέγαρο στην Λευκωσία. Κατά το μεσοδιάστημα των πέντε αυτών μηνών, η ελληνοκυπριακή πλευρά πιεζόταν ποικιλοτρόπως από το Κάιρο να απεμπλακεί από το Τελ Αβίβ. Οι επαφές τού υπουργού Εξωτερικών, Κυπριανού, τόσο με τον Ισραηλινό Πρέσβη όσο και με τους αιγύπτιους αξιωματούχους είχαν φέρει σε μεγάλη αμηχανία την άπειρη τότε κυπριακή διπλωματία. Εν τέλει, όμως, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος φρόντισε πρωτίστως να έρθει σε συνεννόηση με την αιγυπτιακή διπλωματία, εξηγώντας ότι η Κύπρος δεν επιθυμούσε να υπεισέλθει στην αραβοϊσραηλινή διένεξη, ούτε η σύσταση διπλωματικών σχέσεων με το Ισραήλ θα αναιρούσε τις παραδοσιακές φιλικές σχέσεις των Ελληνοκυπρίων με τους Άραβες. Εν τέλει, μόνο αφότου ο Αιγύπτιος πρέσβης, Μωχάμαντ Λούτφι, επέδωσε τα διαπιστευτήριά του στον Κύπριο Πρόεδρο στις 13.01.1961, μόνο τότε κατέστη πολιτικά σκόπιμο να πραγματοποιηθεί η επίσημη τελετή υποβολής των διαπιστευτηρίων του Ισραηλινού πρέσβη στον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, στις 26.01.1961.

Παρά το ότι ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος απεδείχθη συνεπής στις υποσχέσεις του προς το Ισραήλ και κατάφερε με εύσχημο τρόπο να ξεπεράσει τις αραβικές πιέσεις, οι Τουρκοκύπριοι τελικά ήταν αυτοί που κέρδισαν τις εντυπώσεις στα μάτια των Ισραηλινών. Καθ' όλο το διάστημα των πέντε μηνών που ο Ισραηλινός πρέσβης στην Λευκωσία ανέμενε να λάβει το «πράσινο φως» για να μεταβεί στο Προεδρικό Μέγαρο και να υποβάλλει τα διαπιστευτήριά του, οι επίμονες συστάσεις του Αντιπροέδρου Κιουτσούκ και οι παρασκηνιακές κινήσεις τού Ραούφ Ντενκτάς είχαν ως αποτέλεσμα οι Ισραηλινοί να εντυπωσιασθούν από την θετική διάθεση που τους εκδήλωνε η τουρκοκυπριακή πλευρά.

Ενδεικτική τής τουρκοκυπριακής στάσης έναντι του Ισραήλ αποτελεί η από 12.01.1961 επιστολή [9] τού Διευθυντή τού Γραφείου τού Αντιπροέδρου Κιουτσούκ, Α. Τζ. Μουφτίζαδε, προς τον Ελληνοκύπριο ομόλογό του στην Προεδρία τής Δημοκρατίας, στην οποία αναφέρονταν τα ακόλουθα:

«Τώρα που ο Πρέσβης της Ηνωμένης Αραβικής Δημοκρατίας θα υποβάλει τα διαπιστευτήριά του το Σάββατο 14 Ιανουαρίου 1961, ο Αντιπρόεδρος και οι Τούρκοι Υπουργοί θεωρούν ότι ο Πρέσβης τού Ισραήλ δεν θα πρέπει να αναμένει περισσότερο για την υποβολή των δικών του διαπιστευτηρίων. Ο Πρόεδρος αναμφίβολα θα συμφωνεί ότι το διπλωματικό πρωτόκολλο επιβάλει σε εμάς την υποχρέωση να μην καθυστερεί περισσότερο η αποδοχή των διαπιστευτηρίων ενός Πρέσβη που βρίσκεται ήδη στην Κύπρο. Καθυστέρηση στην αποδοχή των διαπιστευτηρίων ενδέχεται να δημιουργήσει ανεπιθύμητες εξελίξεις τόσο στο πρόσωπο του ιδίου τού Πρέσβη όσο και στην Κυβέρνησή του.
Ο Δρ. Κιουτσούκ μου έδωσε οδηγίες να σας απευθυνθώ τηλεφωνικώς επ' αυτού, υποβάλλοντάς σας συγχρόνως την παρούσα διακοίνωση, ζητώντας μου να υποβάλω την παρούσα πρόταση στον Πρόεδρο [της Δημοκρατίας], ούτως ώστε ο Ισραηλινός Πρέσβης να υποβάλει τα διαπιστευτήριά του πριν την 14η Ιανουαρίου 1961, ημερομηνία κατά την οποία πρόκειται να υποβάλει τα διαπιστευτήριά του ο Πρέσβης της ΗΑΔ, ο οποίος έφθασε στην Κύπρο μόλις πριν από μερικές μέρες».

Οι ευμενείς εντυπώσεις τού Ισραηλινού πρέσβη, Ζεέβ Λεβίν, ως προς τη στήριξη που είχε λάβει τότε εκ μέρους τής τουρκοκυπριακής πλευράς εκφράζονται στην από 19.01.1961 και υπ'αρ. 37/103.1 αναφορά του προς τον Γενικό Γραμματέα τού Ισραηλινού Υπουργείου Εξωτερικών. Η αναφορά εκείνη είχε τον τίτλο «Η βοήθεια των Τουρκοκυπρίων για τον καθορισμό ημερομηνίας υποβολής των διαπιστευτηρίων» και κατέληγε χαρακτηριστικά ως εξής: «Όπως και κατά το παρελθόν, έτσι και τώρα οι Τούρκοι απέδειξαν την σταθερή τους στάση υπέρ των θέσεών μας. Αλλά αυτή τη φορά, ό,τι έγινε, έγινε εκ μέρους τής τοπικής ηγεσίας τής τουρκικής κοινότητας και όχι κατόπιν πιέσεως της Άγκυρας». [10]

Το ζήτημα της σύστασης πλήρων, ισότιμων και ομαλών διπλωματικών σχέσεων Κύπρου-Ισραήλ δεν έληξε, όμως, εκεί. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, και μετά την υποβολή των διαπιστευτηρίων τού Ισραηλινού πρέσβη και την λειτουργία τής Ισραηλινής πρεσβείας στην Λευκωσία, συνέχιζε να δέχεται πιέσεις από τις αραβικές χώρες, ούτως ώστε η Κύπρος να μην λειτουργήσει Πρεσβεία στο Τελ Αβίβ, ούτε να αντιπροσωπεύεται διπλωματικά στο Ισραήλ με κανέναν τρόπο. Παράλληλα, όμως, δεχόταν πιέσεις και από την τουρκοκυπριακή πλευρά, η οποία ακολουθούσε πιστά την γραμμή τής εξωτερικής πολιτικής τής Άγκυρας που ολοένα ενδυνάμωνε τις σχέσεις της με το εβραϊκό κράτος. Πέραν των ανωτέρω, οι ισχυροί δεσμοί που είχαν αναπτυχθεί μεταξύ ισραηλινών επιχειρηματικών παραγόντων με αντίστοιχους επιχειρηματικούς ελληνοκυπριακούς κύκλους του τουρισμού και του εμπορίου, αλλά και η τεχνική βοήθεια που ήταν σε θέση να προσφέρει το Ισραήλ στην Κύπρο εκείνη την εποχή, επέβαλαν στην κυπριακή πλευρά να αναβαθμίσει την διπλωματική της εκπροσώπηση στο Ισραήλ.