Ιράν: Ευκαιρία ειρήνευσης ή κίνδυνος κατευνασμού;

Η Τεχεράνη είναι αναμφίβολα ο μεγάλος κερδισμένος της συμφωνίας, ειδικά αν πιστέψουμε ότι ποτέ δεν ήθελε να αποκτήσει πυρηνικό οπλοστάσιο, αφού ακόμα επιμένει στην δημιουργία αποπυρηνικοποιημένης ζώνης στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Πέραν της ιδίας σημασίας της χρήσης πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς, θα ενισχύσει σημαντικά την πληγείσα από τις οικονομικές κυρώσεις οικονομία της [4], θα ισχυροποιήσει την θέση και το πρεστίζ της στην περιοχή, και θα φέρει πιο κοντά τους «δορυφόρους» της, το κυρίως σιϊτικό Ιράκ και την υπό αλαουιτική εξουσία Συρία. Επίσης θα αναβαθμιστεί σημαντικά στις χώρες που οι φιλο-Ιρανοί είτε συμμετέχουν στην εξουσία, είτε έχουν ισχύ όπως ο Λίβανος και η Υεμένη. Η συμφωνία τέθηκε σε εφαρμογή την 18η Οκτωβρίου 2015 (μετά την επιβεβαίωση του ΙΑΕΑ για τα μέτρα που πρέπει να λάβει το Ιράν), και προβλέπει μεταξύ άλλων την αναστολή των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στην Τεχεράνη με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ 1696, 1737, 1747, 1803, 1835, 1929 και 2224. Κάποιες αμερικανικές κυρώσεις, οι οποίες σχετίζονται με την υποστήριξη του Ιράν σε τρομοκρατικές οργανώσεις (Χεζμπολά, Χαμάς) ή σε καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θα παραμείνουν εν ισχύ.

Πρακτικά, η αναστολή των κυρώσεων σημαίνει μια τεραστίων διαστάσεων ροή χρήματος προς την Τεχεράνη. Αρχικά θα «ξεπαγώσουν» 56 δισεκατομμύρια δολάρια και επιπρόσθετα θα γίνουν ξένες επενδύσεις από πετρελαϊκές κυρίως εταιρίες, όπως η Royal Dutch Shell που ήδη παίρνει θέση μάχης την στιγμή που ο Ιρανός υπουργός Πετρελαίου δηλώνει ότι η παραγωγή θα διπλασιαστεί μέσα σε έξι μήνες. Ρευστό θα εισαχθεί στην χώρα και από την άμεση πώληση 40 εκατομμυρίων βαρελιών που βρίσκονται αποθηκευμένα. Συμφωνίες για αγωγούς με το Πακιστάν και την Ινδία συζητούνται ήδη και οι ξένες επενδύσεις θα εκτοξευθούν σε μια χώρα με απίστευτες δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης. Με μετριοπαθείς εκτιμήσεις, αναμένεται ανάπτυξη της ιρανικής οικονομίας με ρυθμό 7% μετά την αναστολή των κυρώσεων.

Η συμφωνία παρά τις αντιρρήσεις τόσο της αμερικανικής Βουλής όσο και του Κογκρέσου, «πέρασε» εύκολα. Η καταψήφιση από το «Ρεπουμπλικανικό» Κογκρέσο δεν ήταν αρκετή για την ακύρωση της Συμφωνίας, αφού απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων σε περίπτωση που ο Πρόεδρος προβάλει βέτο. Αν τύχαινε καταψήφισης, οι σκληροπυρηνικοί καθεστωτικοί Ιρανοί θα ανακτούσαν το χαμένο έδαφος από τους μεταρρυθμιστές που πέτυχαν την συμφωνία, η οποία φαίνεται ότι θα ανακουφίσει τον μέσο Ιρανό. Οι συγκεκριμένοι Ιρανικοί κύκλοι ήταν εναντίον της συμφωνίας, τονίζοντας ότι θα ανασταλεί μόνο το 13% των συνολικών κυρώσεων με αντάλλαγμα την πλήρη ανάσχεση του πυρηνικού προγράμματος της χώρας. Η πλέον σκληροπυρηνική εφημερίδα «Κεϋχάν» έγραψε ότι στόχος της συμφωνίας είναι η ανατροπή του ιρανικού καθεστώτος και ότι αποτελεί πλήγμα για την ασφάλεια της χώρας. Κάποιοι σκληροπυρηνικοί Ιρανοί θα προσπαθήσουν ούτως ή άλλως να σαμποτάρουν την συμφωνία και να διώξουν τους επενδυτές, όπως έκαναν και επί προεδρίας του μεταρρυθμιστή Χαταμί (1997-2005), αλλά θα έχουν πολύ δύσκολο έργο. Αντίστοιχα, μετά βεβαιότητας, κάποιοι Ρεπουμπλικάνοι απεργάζονται σενάρια κατάργησής της.

ΚΡΙΤΙΚΗ

Οι πολέμιοι της συμφωνίας ήθελαν να πιέσουν το Ιράν να αλλάξει πολιτική σε σχέση με την ενίσχυση του Άσαντ [5] και των τρομοκρατικών οργανώσεων Χεζμπολά και Χαμάς, κάτι που δεν θα γινόταν ποτέ δεκτό από την Τεχεράνη και η οποιαδήποτε τέτοια ελπίδα ήταν ουτοπική. Επίσης εκτιμούν ότι αναστέλλονται οι αποτελεσματικές κυρώσεις με αντάλλαγμα προσωρινά μέτρα (διάρκειας 10-15 ετών) και μάλιστα σημειώνουν ότι στο παρελθόν η Τεχεράνη επεδίωξε να ξεγελάσει τους επιθεωρητές του ΙΑΕΑ. Θεωρούν επίσης απαράδεκτο ότι η συμφωνία δεν περιλαμβάνει τίποτα σχετικά με το πρόγραμμα των βαλλιστικών πυραύλων και θέλουν να παραμείνει η στρατιωτική επιλογή (χειρουργικών βομβαρδισμών) στο τραπέζι. Σε αντίθεση με τους υπέρμαχους της συμφωνίας, θεωρούν ότι θα οδηγήσει τα υπόλοιπα κράτη σε μια κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών στην Μέση Ανατολή [6]. Θα επιθυμούσαν ακόμα αυστηρότερη επιτήρηση του προγράμματος με πρόσβαση σε όλους τους επιστήμονες και τα αρχεία, κάτι εντελώς παράλογο.

Οι υπέρμαχοι της συμφωνίας, όπως ο συγγραφέας του παρόντος, θεωρούν ότι απομακρύνει το ενδεχόμενο απόκτησης πυρηνικού οπλοστασίου και δίνει χρόνο στην διεθνή κοινότητα. Επισημαίνουν ότι η μείωση των υφισταμένων δυνατοτήτων που θα γίνει υπό επιτήρηση θέτει την βάση και για περαιτέρω συνεργασία. Επιπρόσθετα, όταν τα άλλα κράτη δουν ότι απομακρύνεται το ενδεχόμενο απόκτησης πυρηνικού οπλοστασίου από την Τεχεράνη θα ξεχάσουν τυχόν δικά τους σχέδια για απόκτηση αντίστοιχων δυνατοτήτων.

Επιχειρώντας μια συνολική κριτική της συμφωνίας, μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι ήταν η καλύτερη δυνατή επιλογή, αφού το Ιράν προσέγγιζε επικίνδυνα την δυνατότητα κατασκευής πυρηνικών όπλων και η εναλλακτική λύση ήταν μια στρατιωτική επιχείρηση με κίνδυνο περαιτέρω ανάφλεξης της Μέσης Ανατολής. Φυσικά, αν γινόταν κάτι τέτοιο, το Ιράν θα έδειχνε ακόμα μεγαλύτερο πείσμα και αποφασιστικότητα στην απόκτηση πυρηνικού οπλοστασίου.

ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ