Ιράν: Ευκαιρία ειρήνευσης ή κίνδυνος κατευνασμού;

Πέραν του Ιράν, στην Μέση Ανατολή υφίστανται τέσσερις χώρες με περιφερειακή ισχύ στις οποίες πρέπει να εστιάσουμε για να εξετάσουμε με ποιον τρόπο θα επηρεάσει η συμφωνία το μέλλον της περιοχής. Πρώτη είναι η Τουρκία με την νεοθωμανική της ατζέντα, πολιτική στήριξης της σουνιτικής Μουσουλμανικής Αδελφότητας και μεγάλο κουρδικό πληθυσμό. Ακολουθεί η Αίγυπτος, με αραβικό πληθυσμό (κυρίως Σουνίτες, αλλά και ισχυρή μειονότητα Χριστιανών Κοπτών), που λόγω της ανατροπής (και καταδίκης σε θάνατο) [7] του προέδρου Μόρσι έχει διακόψει τις διπλωματικές της σχέσεις με την Τουρκία. Τρίτη είναι η γουαχαμπική Σαουδική Αραβία που έχει ως κύριο πολιτικό, οικονομικό, φυλετικό και θρησκευτικό αντίπαλο το Ιράν. Φυσικά, τελευταίο, αλλά ιδιαίτερα σημαντικό είναι το Ισραήλ, που παρά την τεχνολογία και τις υπέρτερες ποιοτικά Ένοπλες Δυνάμεις δεν έχει στρατηγικό βάθος και θα ήταν καταδικασμένο σε αφανισμό σε περίπτωση μιας πυρηνικής επίθεσης [8].

Ήδη από τις αντιδράσεις για την ενδιάμεση συμφωνία [9] φαινόταν ότι οι λιγότερο ισχυρές χώρες του Κόλπου την καλωσόρισαν με επιφυλάξεις. Το Μπαχρέιν, που έχει δικαίως κατηγορήσει την Τεχεράνη ότι προσπαθεί να αποσταθεροποιήσει την σουνιτική ηγεσία προς όφελος των Σιϊτών, αλλά και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα που έχουν προβλήματα με την Τεχεράνη κυρίως λόγω της κατάληψης της νήσου Αμπού Μούσα, εκφράστηκαν θετικά. Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών προσπάθησε να καθησυχάσει και άλλες χώρες σε μια περιοδεία του που περιλάμβανε το Κατάρ με το οποίο υπάρχουν αλληλοκατηγορίες για «κλοπή» φυσικών πόρων στο κοινό πετρελαϊκό οικόπεδο του νοτίου Παρς, αλλά και το Κουβέιτ που έχει κατηγορήσει την Τεχεράνη για κατασκοπεία [10]. Η συμφωνία δε θα επηρεάσει αυτές τις χώρες per se, τουλάχιστον στον βαθμό που θα επηρεάσει την Σαουδική Αραβία. Στις 13-14 Μαΐου 2015, ο πρόεδρος Ομπάμα συναντήθηκε με τους ηγέτες των μοναρχιών του Κόλπου στο Καμπ Ντέηβιντ και στις 3 Αυγούστου τα βασίλεια του Κόλπου αποφάσισαν να στηρίξουν (έστω και με επιφυλάξεις) την συμφωνία, μετά από συνεδρίαση του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου στη Ντόχα του Κατάρ, στην οποία παρευρέθη και απευθύνθηκε στους ομολόγους του, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι.

Το Ισραήλ θεωρούσε οποιαδήποτε συμφωνία απαράδεκτη, όπως τόνισε και ο Βενιαμίν Νετανιάχου στο Αμερικανικό Κογκρέσο στις 3 Μαρτίου 2015, πριν ακόμα φθάσουμε σε αυτή [11]. Ασφαλώς όμως δεν υπάρχει καμία περίπτωση να διαρραγούν οι σχέσεις ΗΠΑ – Ισραήλ εξαιτίας της. Απλά θα πρέπει να καταβληθούν σοβαρές προσπάθειες από την υπερδύναμη για να εξηγήσει ότι η πυρηνική συμφωνία με την Τεχεράνη αποτελεί ουσιαστικό αφοπλισμό και όχι «κατευνασμό». Την ενημέρωση του ισραηλινού λαού φέρεται να αναλαμβάνει ο ίδιος ο πρόεδρος Ομπάμα. Σίγουρα ένα ισχυρότερο Ιράν δεν υποβαθμίζει την ισχύ του Ισραήλ, απλά του δημιουργεί μεγαλύτερη ανησυχία. Το θετικό για το Ισραήλ είναι ότι η Σαουδική Αραβία θα θελήσει να συνεργαστούν περισσότερο για την ανάσχεση μιας ισχυρότερης Τεχεράνης, ειδικά αν η Αμερική συνεχίσει να υλοποιεί την στροφή της στην Ασία (pivot to Asia). Φυσικά, μια τέτοια συνεργασία θα πρέπει να κρατηθεί απόλυτα μυστική για ευνόητους λόγους. Αντιλαμβανόμαστε ότι το σημαντικότερο που επετεύχθη με την συμφωνία ήταν η διπλωματική απομόνωση του Ισραήλ στο «δικαίωμά του» για «προληπτική επίθεση». Όσο οι Ιρανοί δεν παραβιάζουν την συμφωνία ουσιαστικά και με προφανή/ θεμελιώδη τρόπο, οποιαδήποτε ισραηλινή επίθεση θα είναι επιχείρηση καταστρατήγησης και στην πράξη ακύρωσης μιας διεθνούς συμφωνίας μεταξύ των μεγαλυτέρων «παικτών» στην παγκόσμια πολιτική.

Η Τουρκία αισθάνεται ακόμα πιο αδύναμη και προδομένη από την «Δύση». Με ένα εχθρικό Ισραήλ, μια αντίπαλη Αίγυπτο και μια Σαουδική Αραβία στην οποία είναι πολύ δύσκολη οποιαδήποτε τουρκική διείσδυση, το αναβαθμισμένο Ιράν αποτελεί ένα ακόμα πρόβλημα. Το πιο πιθανό είναι να κινηθεί τάχιστα για απόκτηση περισσότερων πυρηνικών δυνατοτήτων, ίσως και πυρηνικού οπλοστασίου. Σε πρώτη φάση, η ανακατανομή ισχύος δεν την ευνοεί και θα βρεθεί με περιορισμένη ισχύ και ρόλο (ιδιαίτερα αν στο παζλ προσθέσουμε τα κομμάτια των Σουφιτών σιϊτικής προέλευσης Μπεκτασήδων και των σιϊτικής καταβολής Αλεβιτών, των Κούρδων που έχουν αρχίσει να αποκτούν ισχυρή εθνική συνείδηση, ιδιαίτερα μετά το Κομπανί αλλά και την πανηγυρική είσοδο του HDP στο τουρκικό κοινοβούλιο). Για να παραμείνει ισχυρός παίκτης στην περιοχή, η Τουρκία θα πρέπει να αποφύγει την διπλωματική απομόνωση [12], αλλά αυτό σημαίνει προσέγγιση με μια από τις άλλες τέσσερις περιφερειακές δυνάμεις, κάτι που στο εγγύς μέλλον και με τον Ερντογάν ισχυρό άνδρα στην γείτονα χώρα δεν έχει πολλές πιθανότητες. Αν πάντως επιτευχθεί, θα είναι με προσέγγιση της Σαουδικής Αραβίας. Πρέπει να υπενθυμίσουμε και την σχιζοφρενική στάση της Τουρκίας να έρχεται απόλυτα αντιμέτωπη με το Ιράν στο θέμα της Συρίας, αλλά να εμπλέκεται σε σκάνδαλα αγοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου από την Τεχεράνη με αντάλλαγμα χρυσό. Εν κατακλείδι, μετά την συμφωνία, το Ιράν θα έχει πολύ λιγότερο ανάγκη την Τουρκία, από ότι η Τουρκία το Ιράν.

Το Ιράν έχει επεκτείνει το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του παρά τις αμερικανικές απειλές για κυρώσεις. Reuters
-------------------------------------------