Οι αενάως αναδυόμενες αγορές

Αν οι αναλυτές πρέπει να σκέπτονται ταπεινά με όρους χρόνου, θα πρέπει να σκέφτονται ευρύτερα όταν πρόκειται για την πολυπλοκότητα. Για να διατηρηθεί η ταχεία ανάπτυξη, οι ηγέτες πρέπει να εξισορροπήσουν ένα ευρύ φάσμα παραγόντων, και ο κατάλογος αλλάζει καθώς μια χώρα γίνεται πλουσιότερη. Απλά έργα, όπως η ασφαλτόστρωση οδών, μπορούν να κάνουν περισσότερα για να ενισχυθεί μια φτωχή οικονομία από όσο μια πρόωρη ώθηση στην ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής, αλλά σύντομα τα οφέλη της βασικής υποδομής παίρνουν τον δρόμο τους.

Ο κατάλογος των παραγόντων που πρέπει να παρακολουθούν αλλάζει επίσης ανάλογα με τις οικονομικές συνθήκες. Πέντε χρόνια μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση, οι μεγάλες πιστώσεις εξακολουθούν να αποτελούν ένα κρίσιμο πρόβλημα, ιδιαίτερα αν μεγαλώνουν ταχύτερα από το ΑΕΠ. Πράγματι, οι πάρα πολύ μεγάλες πιστώσεις λυγίζουν τις αναδυόμενες οικονομίες, όπως την Κίνα, οι οποίες έχουν διογκώσει το χρέος για να διατηρήσουν την οικονομική ανάπτυξη. Μόλις ανακηρύχτηκε ως η επόμενη Κίνα, το Βιετνάμ στην πραγματικότητα νίκησε την Κίνα στο φινάλε, αλλά όχι σε αυτό που αναμενόταν: το Βιετνάμ ήδη υποφέρει από ένα χρέος που προκάλεσε οικονομική κατάρρευση και μόλις τώρα αρχίζει να μαζεύει τα κομμάτια και να κλείνει τις αφερέγγυες τράπεζές του.

Για να διατηρήσουν τις οικονομίες τους ευημερούσες, οι ηγέτες πρέπει να βεβαιώνονται ότι η ανάπτυξη είναι ισορροπημένη σε όλους τους εθνικούς λογαριασμούς (όχι υπερβολικά εξαρτημένη από δανεισμό), τις κοινωνικές τάξεις (δεν συγκεντρώνεται στα χέρια λίγων δισεκατομμυριούχων), τις γεωγραφικές περιοχές (δεν συσσωρεύεται στην πρωτεύουσα) και τους παραγωγικούς τομείς (δεν επικεντρώνεται σε επιρρεπείς σε διαφθορά βιομηχανίες όπως οι πετρελαϊκές). Και πρέπει να σταθμίζουν όλα αυτά τα στοιχεία σε ένα επίπεδο που είναι κατάλληλο για το επίπεδο των εισοδημάτων των χωρών τους. Για παράδειγμα, η Βραζιλία ξοδεύει πάρα πολλά για να οικοδομήσει ένα κράτος πρόνοιας πολύ μεγάλο για μια χώρα με μέσο εισόδημα 11.000 δολαρίων. Εν τω μεταξύ, η Νότια Κορέα, μια χώρα με το διπλάσιο μέσο εισόδημα από εκείνο της Βραζιλίας, δαπανά πολύ λίγα για κοινωνικά προγράμματα.

Πολλοί ηγέτες βλέπουν ορισμένα οικονομικά ελαττώματα ως διαχρονικά, γενικά προβλήματα της ανάπτυξης, αλλά στην πραγματικότητα, υπάρχει ένα σημείο ισορροπίας, ακόμη και για την πλεονεξία και την δωροληψία. Η ανισότητα τείνει να αυξάνεται στα πρώτα στάδια της οικονομικής ανάπτυξης και στη συνέχεια σταθεροποιείται πριν αρχίσει να πέφτει, συνήθως γύρω στο επίπεδο κατά κεφαλήν εισοδήματος των 5.000 δολαρίων. Στην καμπύλη αυτή, η ανισότητα σε σχέση με το επίπεδο του εισοδήματος είναι πολύ υψηλότερη από το συνηθισμένο στην Βραζιλία και τη Νότια Αφρική, αλλά είναι εναρμονισμένη με το πρότυπο -και ως εκ τούτου, πολύ λιγότερο ανησυχητική- στην Πολωνία και τη Νότια Κορέα. Η ίδια προσαρμοσμένη με το εισόδημα προσέγγιση ισχύει και για την διαφθορά και δείχνει, για παράδειγμα, ότι η Χιλή είναι εκπληκτικά καθαρή για το επίπεδο των εσόδων της, ενώ η Ρωσία είναι δυσανάλογα διεφθαρμένη.

ΡΩΤΗΣΕ ΕΝΑΝ ΝΤΟΠΙΟ

Καμιά θεωρία, όμως, δεν μπορεί να μειώσει την τοπική γνώση. Οι ντόπιοι συχνά ξέρουν προς ποια κατεύθυνση στρέφεται η οικονομία πριν φανεί σε αριθμούς πρόβλεψης. Ακόμη και πριν αρχίσει να επιβραδύνεται η οικονομία της Ινδίας, οι Ινδοί επιχειρηματίες προείπαν την πτώση της σε μια χορωδία καταγγελιών για εγχώρια διαφθορά. Το αυξανόμενο κόστος για την δωροδοκία κυβερνητικών αξιωματούχων τους ανάγκαζε να επενδύσουν στο εξωτερικό, παρότι οι ξένοι επενδυτές εξακολουθούσαν να εισρέουν στην Ινδία.

Δεν υπάρχει υποκατάστατο από το να βγαίνεις έξω και να βλέπεις τι συμβαίνει επί τόπου. Οι αναλυτές που εστιάζουν σε επικίνδυνα υψηλά επίπεδα επενδύσεων σε αναδυόμενες χώρες χρησιμοποιούν την Κίνα ως πειραματόζωο, διότι οι επενδύσεις είναι σχεδόν στο 50% του ΑΕΠ, επίπεδο πρωτοφανές για οποιαδήποτε ανεπτυγμένη χώρα. Όμως, ο κίνδυνος γίνεται εμφανής μόνο όταν κάποιος πηγαίνει στην Κίνα και βλέπει πού πηγαίνουν όλα τα χρήματα: Σε πόλεις-φαντάσματα γεμάτες ουρανοξύστες και άλλα κενά αναπτύγματα. Στον αντίποδα είναι η Βραζιλία και η Ρωσία, όπου τα αναιμικά επίπεδα επενδύσεων ευθύνονται για κατάφωρα χαμηλές επιδόσεις στους τομείς των υπηρεσιών, ανεπαρκείς οδικούς άξονες, και (στο Σάο Πάολο) το θέαμα των CEO που αποφεύγουν τους συνεχώς μπλοκαρισμένους δρόμους στηριζόμενοι σε ένα δίκτυο ελικοδρομίων σε ταράτσες.

Οι οικονομολόγοι τείνουν να αγνοούν την ιστορία των ανθρώπων και της πολιτικής ως πολύ εύπλαστη για να ποσοτικοποιηθεί και να ενσωματωθεί σε μοντέλα πρόβλεψης. Αντ’ αυτού, μελετούν τις πολιτικές μέσα από σκληρούς αριθμούς, όπως οι κρατικές δαπάνες ή τα επιτόκια. Αλλά οι αριθμοί δεν μπορούν να συλλάβουν την ενέργεια που ένας ζωηρός ηγέτης, όπως ο πρόεδρος του Μεξικού, Enrique Peña Nieto, ή των Φιλιππίνων, Benigno Aquino III, μπορεί να απελευθερώσει με την πάταξη των μονοπωλίων, των δωροδοκιών και των δυσλειτουργικών γραφειοκρατών.