Γιατί οι δημοκρατίες στρέφονται κατά της Belt and Road

Πώς οι μεγάλες επενδύσεις ήπιας ισχύος της Κίνας κατέληξαν να αποξενώνουν τις χώρες που υποτίθεται ότι έπρεπε να βοηθούν;

Ένας λόγος είναι ότι οι χώρες έχουν γίνει πιο σοφές σχετικά με τους οικονομικούς όρους που συνδέονται με την BRI. Στα πρώτα στάδια της πρωτοβουλίας, πολλές χώρες εξέλαβαν το κινεζικό κεφάλαιο ως δωρεάν -ή τουλάχιστον χαμηλού κόστους- χρήμα. Στην πραγματικότητα, η Κίνα συχνά δανείζει πάνω από τα επιτόκια της αγοράς από δανειστές [που κάνουν χρήση] ευνοϊκών όρων, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, οι οποίοι έχουν επιβραδύνει τις δανειοδοτήσεις λόγω των ανησυχιών τους σχετικά με την αύξηση των επιπέδων χρέους. Στο Πακιστάν, τα επίσημα επιτόκια (όπως καθορίζονται από την κεντρική τράπεζα) είναι ανοδικά στο 5% του χρέους, ενώ ορισμένα έργα της BRI έχουν εγγυημένη απόδοση [10] τουλάχιστον 30%.

Οι χώρες της BRI ανησυχούν επίσης για το πώς συμπεριφέρεται η Κίνα ως επενδυτικός εταίρος. Το 2017, η Σρι Λάνκα προσέφερε στους Κινέζους μια μίσθωση 99 ετών ενός από τους λιμένες της, προκειμένου να αποφύγει την αδυναμία της να πληρώσει τα δάνειά της για την BRI. Έκτοτε, οι χώρες ανησυχούν για τις πιθανές συνέπειες του να αποτύχουν να αποπληρώσουν το Πεκίνο. Έχουν επίσης απογοητευτεί από την έλλειψη δέουσας επιμέλειας (due diligence) εκ μέρους των τοπικών κυβερνήσεων και από την σκληρή επιμονή της Κίνας για συμβάσεις ανάθεσης (single-bid contracts), οι οποίες υποχρεώνουν τις χώρες να συνεργαστούν με τις κινεζικές επιχειρήσεις, και [να δίνουν] κρατικές εγγυήσεις, κάτι που μετατοπίζει τον κίνδυνο στις χώρες εταίρους παρά στις κινεζικές επιχειρήσεις.

Μια από τις πρωταρχικές αδυναμίες της BRI ήταν το αρχικό νόημα της προώθησής της: Η περίφημη χωρίς προϋποθέσεις προσέγγιση της Κίνας για να συνεργαστεί με κυβερνήσεις. Οι αναπτυσσόμενες χώρες γκρίνιαζαν εδώ και πολύ καιρό για την δυσκολία να κάνουν τα έργα να εγκριθούν και να χρηματοδοτηθούν από μεγάλους Δυτικούς δανειστές -συμπεριλαμβανομένου του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και των διμερών αναπτυξιακών φορέων όπως η USAID- λόγω διασφαλίσεων όπως οι προϋποθέσεις χρηματοοικονομικής βιωσιμότητας, οι εκθέσεις περιβαλλοντικής αξιολόγησης και οι έλεγχοι κατά της διαφθοράς. Η BRI προσέφερε έναν τρόπο παράκαμψης αυτών των προϋποθέσεων. Αλλά οι απαιτήσεις υπήρχαν για κάποιο λόγο: Οι Δυτικές υπηρεσίες που συνεισέφεραν, τις είχαν συνδέσει με την πάροδο του χρόνου, βασισμένες στην εμπειρία, προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος αποτυχίας.

Αντίθετα, η άρνηση της Κίνας να απαιτήσει εύλογες διασφαλίσεις για τα έργα της ΒΡΙ, τροφοδότησε τον αυταρχισμό, την διαφθορά, το χρέος, και την επιδίωξη οικονομικά μη βιώσιμων ή μη λειτουργικών έργων. Καθώς προέκυψαν ισχυρά στοιχεία για την διαφθορά σε μεγάλα επενδυτικά προγράμματα, οι πολίτες σε χώρες της BRI κατέληξαν να βλέπουν ότι η Κίνα και επωφελείται από, και διευκολύνει αυτή την διαφθορά. Σε χώρες όπου υπάρχει τουλάχιστον κάποια δημοκρατική εποπτεία της κυβέρνησης, όπως η Κένυα, η Μαλαισία, το Πακιστάν και η Ζάμπια, οι ψηφοφόροι καθιστούν υπόλογους τους ηγέτες. Οι κυβερνήσεις που παραμένουν στην εξουσία εξετάζουν προσεκτικότερα τα έργα, τις χρεώσεις και τα συνολικά επίπεδα χρέους. Με άλλα λόγια, με τους Κινέζους δανειστές απρόθυμους να απαιτήσουν λογοδοσία, το κάνουν οι ψηφοφόροι αντί γι’ αυτούς.

ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Η διεθνής αντίδραση δεν είναι το μόνο πρόβλημα για την BRI. Εντός της ίδιας της Κίνας, υπήρξε αυξημένη γκρίνια για την γενναιοδωρία που δόθηκε στις χώρες του BRI. Με το Πεκίνο να διαλαλεί τα δισεκατομμύρια δολάρια που ξοδεύει στο εξωτερικό, πολλοί Κινέζοι αναρωτιούνται γιατί αυτά τα χρήματα δεν χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των εγχώριων ζητημάτων, όπως η υγειονομική περίθαλψη, η στέγαση και η εκπαίδευση. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι κινεζικές τράπεζες που επενδύουν στο εξωτερικό, γενικά δανείζονται δολάρια ΗΠΑ διεθνώς αντί να αντλούν από τα επίσημα συναλλαγματικά αποθέματα, αλλά οι Κινέζοι επικριτές είναι δικαιολογημένοι για το ότι δεν κατανοούν τα λεπτά σημεία των παγκόσμιων κεφαλαιαγορών όταν η κυβέρνησή τους δημοσιοποιεί τις μεγάλες υπερπόντιες δαπάνες και επενδύσεις της Κίνας.

Διανοούμενοι, όπως ο Xu Xangrun, καθηγητής Νομικής του Πανεπιστημίου Tsinghua, έχουν επίσης εκφράσει ανησυχίες [11] για την αντίληψη ότι το Πεκίνο προωθεί φιλοδοξίες εξωτερικής βοήθειας εις βάρος των εγχώριων δαπανών. Άλλοι, όπως ο πολιτικός επιστήμονας Zheng Yongnian, έχουν προειδοποιήσει [12] ότι η ρητορική γύρω από την BRI είναι πιθανό να κάνει άλλες χώρες να φοβούνται ότι η Κίνα επιδιώκει ηγεμονία. Ακόμα, άλλοι Κινέζοι αναλυτές έχουν επικρίνει την έλλειψη τοπικών προτύπων που να καλύπτουν τα πάντα, από την οικονομική βιωσιμότητα έως τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Δεδομένων των ελεγχόμενων μέσων ενημέρωσης, είναι πιθανό ορισμένες από αυτές τις δημόσιες επικρίσεις για την εμβληματική πρωτοβουλία του Xi επί της εξωτερικής πολιτικής να αποτελούν κεκαλυμμένη κριτική κατά του ίδιου του Xi. Κατά ειρωνικό τρόπο, το πρόγραμμα που προορίζεται να προωθήσει την κινεζική ήπια ισχύ προκαλεί ένα πρωτοφανές επίπεδο εσωτερικής και διεθνούς ανησυχίας.