Ισραήλ και Λίβανος διαπραγματεύονται τα θαλάσσια σύνορά τους

Προκειμένου, όμως, να αποτιμήσουμε ρεαλιστικά τις προοπτικές που ανοίγονται (ή δεν ανοίγονται) από την απαρχή των διαπραγματευτικών επαφών, οφείλουμε να λάβουμε υπ’όψιν τα εξής δεδομένα:

Ο Λίβανος βρίσκεται σε εξαιρετικά κρίσιμη καμπή της οικονομίας του, αλλά και του τρόπου που ο μέσος πολίτης αυτής της χώρας κρίνει την πορεία της γενέτειράς του, ανεξαρτήτως του καθαρά ατομικού «κοινοτικώς ανήκειν». Παράλληλα, ο πολιτικός κόσμος της χώρας νιώθει εκτεθειμένος τώρα, και δη περισσότερο από ποτέ άλλοτε έναντι των ψηφοφόρων –αρχίζοντας επιτέλους να διαισθάνεται ότι πρέπει να αποδείξει ότι έχει λόγο ύπαρξης. Η θλιβερή πορεία της οικονομίας, η αδυναμία της κρατικής μηχανής να καλύψει βασικές ανάγκες της καθημερινότητας, αλλά και η ανησυχία της κραταιάς Χεζμπολάχ ότι η ενδέχεται κάποτε να τεθεί και εκείνη στο στόχαστρο της κοινής γνώμης –παρά τις πρόσφατες επικοινωνιακές της επιτυχίες- αποτελούν ισχυρά κίνητρα ώστε η λιβανική πλευρά να εκμεταλλευθεί αυτό το μικρό παράθυρο ευκαιρίας που της ανοίγεται τώρα. Ως εκ τούτου, ο Λίβανος έχει πολύ σημαντικούς λόγους να επιλύσει αυτήν την χρόνια συνοριακή διαφορά προκειμένου να εγκαταλείψει την βολική μεν, αλλά συνάμα επικίνδυνη τακτική της απραξίας έναντι όλων όσων σημαντικών συμβαίνουν στον χώρο της ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο, την στιγμή μάλιστα που η συντριπτική πλειοψηφία των γειτονικών χωρών έχουν αποφασίσει προ πολλού να συσπειρωθούν θεσμικά, έχοντας συνειδητοποιήσει ποια ακριβώς είναι (ή θα πρέπει να είναι) η θέση τους στον χάρτη.

Τέλος, το γεγονός ότι, κατά την ημέρα της έναρξης των συνομιλιών με τους Ισραηλινούς, στην Βηρυτό δεν θα υπάρχει ακόμα κυβέρνηση –παραδόξως αποτελεί ένα σημαντικό διαπραγματευτικό πλεονέκτημα. Η λιβανική πλευρά έχει την ευκαιρία να κερδίσει πολύτιμο χρόνο, αξιοποιώντας όσα περιθώρια υπάρχουν για παρασκηνιακές ζυμώσεις μεταξύ των διαφόρων αντιμαχομένων κοινοτικών παρατάξεων και θεσμικών οργάνων, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας που επιβάλουν ποικίλες συμπεριφορές. Τον σωστό βηματισμό τον έχει ήδη δώσει η ίδια η Χεζμπολάχ, προβάλλοντας την διαδικασία της διαπραγμάτευσης ως μια πράξη πατριωτισμού, με σκοπό την ανάκτηση της εθνικής κυριαρχίας –μια απόφαση που, εξίσου παραδόξως, υπό την παρούσα συγκυρία, συμπορεύεται με τις επιδιώξεις της αμερικανικής διπλωματίας. Υπ’ αυτήν την έννοια, εάν η λιβανική πλευρά συνειδητοποιήσει την μοναδικότητα των περιστάσεων, ίσως θα καταφέρει να κερδίσει πολλά –ανεξαρτήτως του αριθμού των τετραγωνικών χιλιομέτρων επί της συγκεκριμένης διαφιλονικούμενης περιοχής.

Από την πλευρά του Ισραήλ, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, έχει γίνει απολύτως κατανοητό ότι θα πρέπει να αξιοποιηθεί ει δυνατόν μέχρι και το τελευταίο λεπτό της διακυβέρνησης του προέδρου Τραμπ. Σε κάποια περικοπή των δηλώσεών του για το ζήτημα της συνοριακής διαφοράς με τον Λίβανο, ο υπουργός Ενέργειας, Γιουβάλ Στάινιτς, μιλώντας στο ισραηλινό κρατικό ραδιόφωνο προ τετραετίας, είχε αφήσει ανοικτό το ενδεχόμενο να παραχωρήσει στον Λίβανο ακόμα και ολόκληρη την διαφιλονικούμενη ζώνη των 800 τ.χλμ., εάν αυτό θα οδηγούσε στην δραστική βελτίωση των διμερών σχέσεων.

Αλλά η ισραηλινή πλευρά δεν έχει αυταπάτες. Γνωρίζει πολύ καλά ότι μια πλήρης εξομάλυνση των σχέσεων με τον Λίβανο δεν διαφαίνεται ούτε καν στο απώτερο μέλλον. Ωστόσο, πιστεύει ότι μια καθαρά διεκπεραιωτική διαχείριση της συγκεκριμένης συνοριακής διαφοράς θα αποτελέσει το έναυσμα για διεθνείς επενδυτές ώστε να σταθεροποιήσουν την παρουσία τους στην μεθόριο Ισραήλ-Λιβάνου. Έτι περαιτέρω, ελπίζει ότι ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν αποκλείεται να μεταβάλει ακόμα και καθαυτή την φυσιογνωμία της οργάνωσης Χεζμπολάχ, η οποία ελέγχει de facto στρατιωτικά τις λιβανικές ακτές, οι οποίες κατά σύμπτωση «βρέχονται» από την διαφιλονικούμενη θαλάσσια περιοχή. Η θεώρηση της ισραηλινής εξωτερικής πολιτικής ενστερνίζεται πλήρως την άποψη της διακυβέρνησης Τραμπ: ότι δηλαδή, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, η οικονομική ανάπτυξη θα είναι αυτή που τελικά θα φέρει την ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Το μεγάλο όμως ερώτημα είναι εάν την ίδια άποψη θα έχει και ο Τζο Μπάιντεν, σε περίπτωση που διαδεχθεί τον Ντόναλντ Τραμπ στο προεδρικό αξίωμα. Σε κάθε περίπτωση, παραμένουν ελάχιστες έως μηδαμινές οι πιθανότητες Ισραήλ και Λίβανος να καταλήξουν σε μια τελική συμφωνία πριν τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 2020 –και αυτό είναι σαφές τόσο στην Ιερουσαλήμ, όσο και στην Βηρυτό.

Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

Ελλάδα και Κύπρος έχουν αποφασίσει σε ποιο περιφερειακό ενεργειακό στρατόπεδο ανήκουν και ενδιαφέρονται να συμπεριλάβουν σε αυτό και τον Λίβανο. Ειδικότερα, η Κυπριακή Δημοκρατία και ο Λίβανος ήταν οι δύο πρώτες χώρες της περιοχής που καθόρισαν το 2007 τα αμοιβαία όρια των γειτνιαζόντων ΑΟΖ τους. Παρ’ όλα αυτά, η εκκρεμότητα του καθορισμού των θαλασσίων ορίων Λιβάνου-Ισραήλ βρίσκεται σε αναντιστοιχία με τα συμπεφωνημένα όρια των ΑΟΖ Κύπρου-Λιβάνου.

Η κυπριακή διπλωματία εργάστηκε κατά τρόπο συστηματικό και επίμονο προκειμένου να διευθετηθεί η συγκεκριμένη διαφορά δια της σύναψης επιμέρους διμερών συμφωνιών ανακαθορισμού ορίων, που θα επέλυαν την διένεξη Ισραήλ-Λιβάνου «τριγωνικά». Όπως αναφέρουν καλά πληροφορημένες πηγές, οι πολιτικές αγκυλώσεις του λιβανικού πολιτικού συστήματος –που εντάσσονταν στον γενικότερο περιφερειακό ανταγωνισμό μεταξύ Ισραήλ και Ιράν– εν τέλει δεν επέτρεψαν τις κυπριακές και ευρωπαϊκές προσπάθειες να ευοδωθούν.

Την ίδια στιγμή, ο Λίβανος επέδειξε χαρακτηριστική αναβλητικότητα στο να επικυρώσει τα συμπεφωνημένα βόρεια σημεία οριοθέτησης των ΑΟΖ Κύπρου-Λιβάνου, θεωρώντας ότι με αυτόν τον τρόπο θα αναγκαζόταν να λάβει θέση στην γνωστή διένεξη Κύπρου-Τουρκίας όσον αφορά τις θαλάσσιες ζώνες στα ανοικτά των βορείων ακτών της Κυπριακής Δημοκρατίας, που τελούν υπό τουρκική στρατιωτική κατοχή. Η λιβανική διστακτικότητα δεν ικανοποιούσε την κυπριακή πλευρά, με αποτέλεσμα, από ένα σημείο και εντεύθεν, η προσπάθεια της Λευκωσίας να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα, σταδιακά έδειξε να ατονεί.