Η δια-μεσογειακή γεωστρατηγική αναδιάρθρωση της Ελλάδος

Ειδικότερα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αποσκοπούν στην ανάσχεση της τουρκικής επιθετικότητας στην ΑΜΕΘ μέσω ενίσχυσης δεσμών με την Γαλλία -τα περιφερειακά συμφέροντα της οποίας αντιτίθενται στον επεκτατισμό της Άγκυρας, ιδιαίτερα στην Δυτική Αφρική και στο Σαχέλ-, και συνεργάζονται στενά με την Ελλάδα και την Κύπρο, ώστε να απομονωθεί και να ανασχεθεί η ανάμειξη της Τουρκίας στις εσωτερικές υποθέσεις των Αράβων γειτόνων της. Το Άμπου Ντάμπι επιδιώκει επίσης ενίσχυση της στρατηγικής του σημασίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και σύσφιξη των σχέσεων με το Ισραήλ. «Μέσω της υπογραφής των Συμφωνιών του Αβραάμ με το Ισραήλ (2020) με την υποστήριξη των ΗΠΑ, τα ΗΑΕ στοχεύουν σε εδραίωση της θέση τους στη Μεσόγειο και διεύρυνση των περιφερειακών τους συμμαχιών, εν μέσω αυξανόμενων τουρκικών και ιρανικών επεμβάσεων και ενισχυόμενης αντίληψης ότι η Αμερική αποστασιοποιείται από τη Μέση Ανατολή» [4].

Ομοίως, η Ελλάδα καθ' όλη την διάρκεια της δεκαετίας του 2010 -ιδίως όταν μετά το 2016 αντιμετωπίζει μια αλυτρωτική και επιθετική Τουρκία-, αγωνίζεται μαζί με την Κυπριακή Δημοκρατία να οικοδομήσει τριμερείς συνέργειες επί θεμάτων ενέργειας και ασφάλειας με τις γειτονικές χώρες στην Μέση Ανατολή και στην Λεβαντίνη (Ισραήλ, Αίγυπτος, Ιορδανία), υπό την αιγίδα και υποστήριξη της αμερικανικής πολιτικής στην περιοχή. Αυτή η στρατηγική κορυφώθηκε με την ίδρυση του «Φόρουμ Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου» (EMGF, 2020), στο οποίο Δυτικά κράτη και οντότητες (Ιταλία, Γαλλία, ΗΠΑ, ΕΕ) και Μεσανατολικά (Αίγυπτος, Ισραήλ, Ιορδανία, Παλαιστίνη) προσπαθούν να δημιουργήσουν μια περιφερειακή αγορά φυσικού αερίου, να εξορθολογίσουν το κόστος των υποδομών και να προσφέρουν ανταγωνιστικές τιμές, με άλλα λόγια να αξιοποιήσουν συλλογικώς και να εξάγουν τους υδρογονάνθρακες της Ανατολικής Μεσογείου.

Κατά την δεκαετία του 2020, παρομοίως σημειώθηκε εμβάθυνση σχέσεων στους τομείς πολιτικής και ασφάλειας της Ελλάδας με τα κράτη του Κόλπου (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία, Μπαχρέιν) [5]. Η στροφή της Ελλάδας προς τη Μέση Ανατολή αποκαλύπτει αίτημα απόκτησης στρατηγικού ρόλου επί οικονομικών και πολιτικών ζητημάτων μεταξύ ΕΕ και χωρών της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτό θα μπορούσε να επιτρέψει την ανάδειξη της Ελλάδας ως δια-μεσογειακής δύναμης, φέρνοντας την Ευρώπη εγγύτερα προς την Ανατολική Αφρική και τα κράτη του Κόλπου μέσω της Ανατολικής Μεσογείου, και την Μέση Ανατολή προς τις κατασκευαστικές αλυσίδες της Ευρώπης ή να επιτρέψει στην Αθήνα να λειτουργήσει ως κρίσιμος κόμβος ευρω-αφρικανικής συνδεσιμότητας.

Η σειρά διπλωματικών ανοιγμάτων της Ελληνικής Δημοκρατίας έφτασε στο αποκορύφωμά της όταν η Αθήνα φιλοξένησε στις αρχές του 2021 την σύνοδο κορυφής ελληνικών και αραβικών κρατών «Φόρουμ Φιλίας» (Philia Forum) σε επίπεδο Υπουργών Εξωτερικών, που ανέδειξε το συγκλίνον ενδιαφέρον αυτών των κρατών για ανάσχεση των απειλών που προκύπτουν από τις τουρκικές επεμβάσεις σε Συρία και Λιβύη. Η σύγκλιση αυτή αποδείχθηκε τον Αύγουστο του 2020, όταν το Αιγυπτιακό Ναυτικό και η Πολεμική Αεροπορία των ΗΑΕ διεξήγαγαν ταυτόχρονες κοινές ασκήσεις με το Ελληνικό Ναυτικό και Πολεμική Αεροπορία, επιδεικνύοντας με τον τρόπο αυτό υποστήριξη προς την Ελλάδα κατά το απόγειο της αντιπαράθεσης της Αθήνας με την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο [6].

Ωστόσο, όπως αναφέρει ο M. Tanchum, «η στρατηγική σημασία της σύγκλησης του Φόρουμ Φιλίας από την Ελλάδα εκτείνεται πέραν των αμοιβαίων ανησυχιών των συγκεντρωμένων εθνών για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Η σύνοδος κορυφής, η οποία έδωσε έμφαση στην εμβάθυνση της οικονομικής, τεχνολογικής, και πολιτιστικής συνεργασίας, συμβόλισε το πεπρωμένο της Ελλάδας να καταστεί ένας εκ των κορυφαίων παραγόντων της ηπειρωτικής Ευρώπης για την διαμόρφωση της νέας δια-μεσογειακής συνδεσιμότητας του 21ου αιώνα, το αναδυόμενο πλέγμα οδών διαμετακόμισης ενέργειας και εμπορικών μεταφορικών διαδρόμων που συνδέουν Ευρώπη, Αφρική, και Μέση Ανατολή [7]. Η διπλωματική ομαλοποίηση σχέσεων ΗΑΕ-Ισραήλ επέτρεψε την σιδηροδρομική σύνδεση των δύο χωρών μέσω Σαουδικής Αραβίας και Ιορδανίας στο μεσογειακό ισραηλινό λιμάνι της Χάιφα. Σε συνδυασμό με την δια-μεσογειακή θαλάσσια σύνδεση της Χάιφα με τον Πειραιά, η θαλάσσια συνδεσιμότητα της Ινδίας με τα ΗΑΕ θα αποτελέσει σύντομα μέρος ενός ευρύτερου τόξου εμπορικής συνδεσιμότητας όπου τα ινδικά προϊόντα θα μεταφέρονται στις μεγάλες αγορές και μεταποιητικά κέντρα της Ευρώπης.

Συνδέοντας τις ακτές της Αραβικής Θάλασσας της Ινδίας με τις ακτές της Ανατολικής Μεσογείου της Ελλάδας κατά μήκος του νότιου θαλάσσιου μετώπου της Ευρασίας, ο «Αραβο-Μεσογειακός Διάδρομος προς την Ευρώπη» της Ινδίας έχει την δυνατότητα να μεταμορφώσει την αρχιτεκτονική συνδεσιμότητας της Ευρασίας και την θέση της Ινδίας στην παγκόσμια οικονομική τάξη.

Χάρτης 1: Αραβο-Μεσογειακός Διάδρομος της Ινδίας, Navdeep Suri, «An India-Europe Trade Corridor? The Geoeconomics dimension of an emerging West Asia Quad», ORF (24.10.2021).
--------------------------------------------------------------

Μόλις καταστεί λειτουργική η διαδρομή μεταφοράς, τα ινδικά εμπορεύματα θα μπορούν να φθάνουν στην ηπειρωτική Ευρώπη σε μόλις 10 ημέρες, μειώνοντας τον χρόνο μεταφοράς κατά περίπου 40% [8]. Αυτός ο διάδρομος συμβάλει ιδιαίτερα στην ενοποίηση της εφοδιαστικής αλυσίδας λόγω υπαρχουσών συνεργειών μεταξύ των εμπορικών επιχειρήσεων της Ινδίας με εταίρους στον Αραβικό Κόλπο και στο Ισραήλ, διασφαλίζοντας έτσι την επισιτιστική ασφάλεια των Εμιράτων και άλλων χωρών της Μέσης Ανατολής.